O Małych cieniach wielkich czarnoksiężników

Ta książ­ka będzie dla wie­lu zasko­cze­niem. Oka­zu­je się bowiem, że Kar­po­wicz to nie tyl­ko poeta dłu­giej medy­ta­cji i zło­żo­ne­go obra­zu. To rów­nież wspa­nia­ły, intry­gu­ją­cy afo­ry­sta, potra­fią­cy ude­rzyć w czy­tel­ni­ka jed­nym zda­niem. Lek­tu­ra obo­wiąz­ko­wa.

Jacek Guto­row

Jakieś skry z kuź­ni, odpry­ski z labo­ra­to­rium myśli, „zaan­ga­żo­wa­ne prze­ci­wień­stwo” w strzę­pach, pole­micz­ność we frag­men­tach. Sprze­ci­wia­nie się uła­twie­niom w życiu i sztu­ce ‑oto sztu­ka, oto życie. Tu nawet w gno­micz­nej dro­bi­nie pul­su­je prze­ko­ra, złość, chęć osa­cze­nia praw­dy z nie­spo­dzie­wa­nej stro­ny. Kar­po­wicz jest „umar­łym-obec­nym” i mówi żar­li­wie tak­że tam, gdzie my sły­szy­my tyl­ko jakieś pół­słów­ka.

Karol Mali­szew­ski

Czy naj­więk­szym poetyc­kim marze­niem Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza było: nie pisać wier­szy? Nie pisać, ale ukła­dać; ukła­dać je ze sobą, ukła­dać się z nimi. W spra­wie zawsze waż­niej­szej niż poezja. To tyl­ko na pozór jest efek­tow­nym para­dok­sem. Pamię­tam, jak opo­wia­dał kie­dyś o Chiń­czy­ku ukła­da­ją­cym wiersz z dre­wien. Zachwy­cał się nie­raz Nor­wi­dow­skim obra­zem tru­mien trą­cych o sie­bie i prze­świ­stu­ją­ce­go mię­dzy nimi wia­tru. Przy­bo­sio­we hasło „naj­mniej słów” przy­jął rady­kal­nie. I, gdy­by, zgod­nie z inten­cją Kar­po­wi­cza, czy­tać Odwró­co­ne świa­tło, nale­ża­ło­by uło­żyć sobie tom „ory­gi­na­łów”, któ­re nawy­ko­wo bywa­ją czy­ta­ne jako tytu­ły lustrza­nych cało­ści poetyc­kich podzie­lo­nych na „kopie arty­stycz­ne” i „kal­ki logicz­ne”. Te kopie i kal­ki są ujaw­nio­ny­mi ope­ra­cja­mi inte­lek­tu­al­ny­mi i wyobraź­nio­wy­mi pro­wa­dzą­cy-mi do wykry­sta­li­zo­wa­nia „ory­gi­na­łu”. Zaraz po uka­za­niu się książ­ki wska­zy­wał na te „ory­gi­na­ły” i mówił: to jest waż­ne! Osią­gnął w nich naj­więk­szą moż­li­wą (i nie­moż­li­wą) kom­pre­sję poetyc­ką.

Teraz, kie­dy mamy przed ocza­mi ten jego nie­ocze­ki­wa­ny zbiór pod tytu­łem Małe cie­nie wiel­kich czar­no­księż­ni­ków, war­to pamię­tać, że w grun­cie rze­czy nie jest to anto­lo­gia jego afo­ry­stycz­nej twór­czo­ści, lecz pró­by ujęć takie­go myśle­nia poetyc­kie­go, któ­re opie­ra się na prze­ko­na­niu, że wyobraź­nia ludz­ka jest o wie­le dosko­nal­sza niż doświad­cze­nie. I że tak zwa­ne zda­nie poetyc­kie jest tyl­ko cie­niem wiel­kie­go czar­no­księż­ni­ka. Według cie­nia może­my się domy­ślić zarów­no wiel­ko­ści Czar­no­księż­ni­ka, jak i jego usy­tu­owa­nia wobec źró­dła świa­tła. Inte­lek­tu­al­ne­go – dopo­wie­dział­by Kar­po­wicz.

Bogu­sław Kierc