O Osobnych przyjemnościach

Od momen­tu wyda­nia Osob­nych przy­jem­no­ści kry­ty­cy zada­ją sobie jed­no pyta­nie: dla­cze­go Har­ry Mathews – pisarz zna­ny z wyra­fi­no­wa­nych gier lite­rac­kich, pisarz meto­dycz­ny i rygo­ry­stycz­ny, pisarz odda­ny ouli­pij­skiej spra­wie – napi­sał dzie­ło, któ­re skła­da się z 61 waria­cji na temat mastur­ba­cji? Dla zna­ją­cych się na rze­czy ist­nie­je tyl­ko jed­na odpo­wiedź: biblij­ny Onan miał bra­ta o imie­niu Perec.

Grze­gorz Jan­ko­wicz

Mówisz: Mathews, myślisz: Rous­sel. I jesz­cze jed­no – do lek­tu­ry Osob­nych przy­jem­no­ści przy­da ci się, czy­tel­ni­ku, Pere­cow­ski instruk­taż obsłu­gi. Co następ­nie? „Pie­czo­na luzo­wa­na nadzie­wa­na łopat­ka jagnię­ca” kon­tra „naj­więk­szy mastur­ba­tor świa­ta”. Oraz palimp­sest. Wenec­ki. Nie­wie­le, jak na jed­ną książ­kę? (Ksią­żecz­kę)? Jak powia­da sam Mathews: „Naj­wy­raź­niej osta­ła mi się jakaś moc. Jed­nak nie dość potęż­na, żeby poko­nać katar”. Świę­te sło­wa. Sied­miu dni w tydzień nie da się poko­nać.

Grze­gorz Cze­kań­ski

Nie­wy­klu­czo­ne, że Har­ry Mathews jest agen­tem CIA. Nie­wy­klu­czo­ne też, że jest fran­cu­skim łącz­ni­kiem. Pew­ne jest za to, że jego książ­ka to źró­dło roz­ma­itych roz­ko­szy. Zmy­sło­wych, owszem, ale i for­mal­nych. I w dodat­ku Har­ry Mathews ma trzech świet­nych tłu­ma­czy. Aka­pi­ty, zda­nia gra­ją ze sobą, sło­wa wymie­nia­ją się zna­cze­nia­mi. Nie pozo­sta­je nic inne­go, jak oddać się bez­wstyd­nie w ręce tek­stu. Dla przy­jem­no­ści.

Justy­na Sobo­lew­ska

Smacz­na jest bar­dzo ta pre­zen­ta­cja Mathew­sa w wyda­niu nie­po­wie­ścio­wym. Smacz­ny jest ów tomik i z podwój­nym far­szem, bo z jed­nej stro­ny wszyst­kie tek­sty krą­żą wokół nie­moż­no­ści odtwo­rze­nia ory­gi­na­łu (nie­za­leż­nie od tego, czy cho­dzi o spo­sób przy­rzą­dza­nia potra­wy, spo­sób przy­rzą­dza­nia roz­ko­szy, czy utra­co­ny porzą­dek świa­ta, któ­re­go też nie da się urzą­dzić tak, jak by się chcia­ło), a z dru­giej – mamy tu opi­sy samych przy­jem­no­ści, jakie moż­na zała­twić sobie same­mu na osob­no­ści (jest miej­sce na wie­lo­eta­po­we goto­wa­nie wzię­te jak­by żyw­cem z wizji Jana Švank­ma­je­ra, praw­dzi­wą rewię ona­nii zamknię­tą zgrab­nie w czymś na kształt mastur­bar­ty­ków – połą­cze­nie lime­ry­ków z… no sami wie­cie z czym i wresz­cie mamy samo pisa­nie – coś pomię­dzy ona­nią, a goto­wa­niem).

Czy­ta­nie jest rów­nież osob­ną przy­jem­no­ścią, bo czy­ta­ją­cy jest zawsze sam na sam z książ­ką, nawet w metrze, w tłu­mie, jeśli czy­ta napraw­dę, nie jest czę­ścią nicze­go, bo książ­ka wyłu­sku­je go ze świa­ta. Czy­li że tomik Mathew­sa jest tro­chę auto­te­ma­tycz­ny? Owszem, ale nie zakal­co­wa­ty! Moż­na tę książ­kę czy­tać przed snem, moż­na spre­zen­to­wać ciot­ce, wyzu­tym z namięt­no­ści mał­żon­kom i sta­rym kawa­le­rom, kochan­kom i nudzia­rzom, moż­na nawet czy­tać same­mu, wszyst­ko z nią nie­mal moż­na, ale uchwy­cić ory­gi­nal­ną myśl auto­ra chwi­la­mi nie spo­sób i tak oto pro­za robi się pię­tro­wa i pira­mi­dal­na, bo czy­ta­my na osob­no­ści i osob­na przy­jem­ność jest przy­jem­na sama w sobie, mimo że odtwo­rzyć ory­gi­na­łu się nie da, a prze­cież w ten spo­sób sta­je­my się tym, o czym czy­ta­my i pro­za łagod­nie ota­cza nas jak przy­pływ boję i zamy­ka w czymś na kształt chiń­skie­go pudeł­ka i prze­krę­ca za nami klucz. Przy­znam, że wewnątrz jest cał­kiem wygod­nie. Poko­je dla zako­cha­nych w cenie jedy­nek.

Rafał Pra­sz­cza­łek