O Pocałunku na wstecznym

„Prze­ła­mu­ję hostię twe­go cia­ła, bio­rę ją pod język jak śnieg” – wpa­trzo­ny w tę natchnio­ną fra­zę z wier­sza pt. „Ogień”, wier­sza, któ­re­go wcze­śniej w Dru­gim dotknię­ciu nie było (a więc mamy pre­mie­rę), poczu­łem po raz pierw­szy, że poetyc­ki teatr Grze­bal­skie­go, sce­ny i sytu­acje mają coś z nie­moż­li­wej litur­gii, obrzę­du, rytu­ału. Ale ta cele­bra­cja jest tak skry­ta, tak powścią­ga­na, że hie­ro­fan­ta pra­wie nie widać. Pozwa­la mówić świa­tu, odda­je mu swo­je usta, i oczy, bo pozwa­la mu się odbi­jać w swych gestach, sku­piać jak w soczew­ce. Świat jest w dotknię­ciach, potknię­ciach, w napły­wach, ude­rze­niach, w języ­ku i pod, prze­ła­my­wa­ny i na powrót sca­la­ny w bły­sku gorz­kiej, nie­uf­nej epi­fa­nii agno­sty­ka.

Karol Mali­szew­ski

Chcia­ło­by się, a więc napi­szę, że Mariusz Grze­bal­ski sta­ran­nie i z tro­ską wycho­wu­je swo­je wier­sze. Są przy­kład­ne jak har­cer­ki i jako takie w spo­sób raczej bez­względ­ny przy­wra­ca­ją potocz­ne i, wyda­wa­ło­by się, cał­kiem oczy­wi­ste zja­wi­ska poezji. A jed­nak to co chce być pew­ne i oczy­wi­ste dopie­ro w wier­szu nabie­ra śmia­ło­ści i rumień­ców, zaczy­na zna­czyć.

Poeta skrzęt­nie notu­je świat na kar­to­ni­ku i prze­ku­wa go w wier­sze. Mogło­by się wyda­wać, że w nie­któ­rych uję­ciach tak Dru­gie dotknię­cie jak i Słyn­ne i świet­ne flir­tu­ją z pazer­nym sen­ty­men­ta­li­zmem, ale bro­ni je przed nim pre­cy­zja auto­ra, któ­ry, będąc wytraw­nym roz­gry­wa­ją­cym, potra­fi doko­nać zwro­tu akcji w odpo­wied­nim momen­cie.

Patrzy się przez te wier­sze na zewnątrz, dostrze­ga przez nie. Umów­my się, nie zaspo­ko­ją irra­cjo­nal­nej potrze­by cie­pła, nie dostar­czą oko­licz­no­ści, dzię­ki któ­rym czy­ta­ją­cy mógł­by poczuć się lepiej. Wręcz prze­ciw­nie: te nie­kie­dy sub­tel­nie okrut­ne dia­gno­zy („Czar­ny notes”, „Role”) nie pozo­sta­wią złu­dzeń, nie pomo­gą w odna­le­zie­niu porząd­ku.

Co zro­bić, kie­dy treść roz­gry­wa się mię­dzy niby non­sza­lanc­ko rzu­co­nym wer­sem a nie­do­po­wie­dze­niem („Trzy dni”, „Pio­sen­ka poże­gnal­na”, „Zero stop­ni cel­cju­sza)? Jak reago­wać na świat wysta­wia­ny na sprze­daż oczom naj­pierw uważ­ne­go poety a potem czy­tel­ni­ka? Czy­tać i słu­chać o tym wszyst­kim co, jak się oka­że, jest dostrze­gal­ne choć rzad­ko dostrze­żo­ne.

Tomasz Waż­ny

Za spra­wą Poca­łun­ku na wstecz­nym, któ­ry retro­spek­tyw­nie przy­po­mi­na dwie książ­ki – Dru­gie dotknię­cie i Słyn­ne i świet­ne – widać, że Mariusz Grze­bal­ski, jako autor obu, róż­ni się od sie­bie same­go. Widać i sły­chać, że jeden zbio­rek pisa­ny jest pra­wą, a dru­gi lewą ręką. Pra­wa woli zapi­sy­wać sta­tycz­ne opi­sy, lewa sta­wia na dyna­mi­kę akcji; pra­wa wybie­ra obser­wa­cję i komen­tarz, lewa – wyzna­nie i eks­po­zy­cję Ja; pra­wa – decy­du­je się na świat skro­jo­ny na mia­rę pew­nych wyobra­żeń o porząd­ku, lewa – pod­nie­ca goni­twą języ­ka, skrę­ca­ją­ce­go znie­nac­ka w fan­ta­zma­ty i fan­ta­zje; pra­wa – lubi patrze­nie, lewa – dźwię­ki. Choć oczy­wi­ście – wszyst­ko to może być na odwrót! Wszak „na wstecz­nym”, nawet niech­by poca­łu­nek, mie­sza nam w gło­wach, i stro­ny pra­wej od lewej odróż­nić nie potra­fi­my.

Anna Kału­ża

To, co mnie urze­ka w wier­szach Mariu­sza Grze­bal­skie­go to suge­styw­ne fra­zy pro­wa­dzo­ne pew­ną ręką, chłod­na pre­cy­zja zdań. Wier­sze poety dokład­nie wie­dzą o czym chcą być; siła tej liry­ki drze­mie w jej suge­styw­no­ści, szorst­ko­ści, cedze­niu uczuć „przez zęby”. W ści­szo­nym gło­sie jest nie­po­kój i gniew, roz­pacz, cier­pie­nie nie­moż­no­ści i nie­od­wra­cal­no­ści. Z okład­ki patrzy na mnie czuj­ne oko poety, któ­ry z chi­rur­gicz­ną dokład­no­ścią uży­wa zim­ne­go skal­pe­la, by odkryć przed czy­tel­ni­kiem to, co mia­ło zostać zakry­te.

Łukasz Jarosz