O poezji Julii Szychowiak

Lapi­dar­ne wier­sze Julii Szy­cho­wiak opie­ra­ją się o zasad­ni­czą gra­ni­cę. Nakre­ślo­ne w cięż­ko uchwyt­nym punk­cie mię­dzy uży­tecz­no­ścią języ­ka, a jego nie­wy­dol­no­ścią, mię­dzy ist­nie­niem fizy­kal­nym, nie­peł­nym, utrud­nio­nym, a jakimś upo­rczy­wym dąże­niem do zanik­nię­cia, dłu­go­trwa­łym i rów­nie bole­snym. „W cią­gu paru chwil zro­zu­mia­łam / puste kościo­ły i rze­ki” – zapi­sa­ła Julia Szy­cho­wiak. Podo­bień­stwa przy­cią­ga­ją się, tak­że w pust­ce. A taka jest ta postać w Po sobie i Wspól­nym języ­ku – nie­pew­na swo­jej toż­sa­mo­ści, powąt­pie­wa­ją­ca w poten­cjał two­rzy­wa, któ­re mogło­by nadać jej wyraz, depre­syj­na, jak­by przy­by­ła tu z nie­za­pi­sa­nej nigdy modli­twy o zwąt­pie­nie, pust­ki peł­na. Nie usta­je w prze­miesz­cza­niu się, w cudzych kształ­tach pró­bu­je doszu­kać się wła­sne­go zary­su, a rów­no­cze­śnie – odle­gła od pew­no­ści co do sen­su pod­ję­tych dzia­łań – daje się ogar­nąć pra­gnie­niu znik­nię­cia, powol­ne­go roz­pa­du, pocią­ga ją nicość.

„Morze było spo­koj­ne, jak­by przed zaśnię­ciem, / dla­te­go się nie uto­pi­łam, prze­pra­szam” – uspra­wie­dli­wia się, jak­by w prze­świad­cze­niu, że bory­ka­jąc się z cię­ża­rem wła­snej obec­no­ści, może­my – i sam ów cię­żar, i owe zma­ga­nia – uczy­nić nie­zno­śny­mi tak­że dla oto­cze­nia. Ale rów­nież samo oto­cze­nie funk­cjo­nu­je w wier­szach Szy­cho­wiak jako figu­ra nega­tyw­na: wyro­ku­je, oce­nia na swo­im tle, żąda odnie­sie­nia do sie­bie. Przy­wie­ra, posia­da lep­kość. Obcy ele­ment, nie­usta­ją­cy w rosz­cze­niach. Dla oso­bo­wo­ści nie­pew­nej pod­sta­wo­wych wła­ści­wo­ści swo­jej kon­dy­cji spro­sta­nie wyma­ga­niom tego typu wyda­je się zada­niem ponad siły. Stąd pro­test. Rady­kal­ny gest sprze­ci­wu i suwe­ren­no­ści: „Pra­gnę wydo­stać się, odzwy­cza­ić od pokre­wieństw”. Zresz­tą w ostat­nim tomie Julii Szy­cho­wiak sta­ło się widocz­ne, że stan zawie­sze­nia mię­dzy ist­nie­niem a nie­by­tem oka­zał się na tyle prze­wle­kły, ta pla­ga zani­ka­nia oka­za­ła się na tyle zaraź­li­wa, że obję­ła tak­że owo oto­cze­nie. Na razie się­gnę­ła po to, co naj­waż­niej­sze. Naj­bliż­sze: „i pamię­tam mgłę domu, kie­dy zni­kał / powo­li, tuż po mnie”.

„Nie zamy­kaj­cie mi oczu, nie mogę być wszę­dzie / jed­na­ko­wo mar­twa. Prze­suń­cie mnie niżej i pod­łóż­cie / pod gło­wę zdję­cia z dzie­ciń­stwa” – sło­wa brzmią­ce jak ostat­nie życze­nie, tu wła­ści­wie wypo­wie­dzia­ne jak­by już pośmiert­na proś­ba. Jak gdy­by roz­pad prze­wa­żył, jak­by pró­by wydźwi­gnię­cia się z bez­kształt­no­ści speł­zły na niczym, a to, co w nie­pew­no­ści i wysił­ku zosta­ło zgro­ma­dzo­ne, roz­pro­szy­ło się: „Chcia­ła­bym ją opi­sać, / ale moja twarz jest nie­czy­tel­na. / Zosta­ły rysy, spło­szo­ne psz­czo­ły, / któ­re kar­mi­łam.”

„i nie ma co pytać, / czy to noc wymy­śli­ła ciem­ność” – Julia Szy­cho­wiak potra­fi zosta­wić czy­tel­ni­ka wobec znacz­nie więk­szych wąt­pli­wo­ści, niż miał przed lek­tu­rą. Ale nigdy nie pozo­sta­wi go ogo­ło­co­ne­go. Obo­jęt­ne­go. A wła­śnie od tego – nie sądzę, bym się pomy­lił – jest zna­ko­mi­ta poezja.