O sennych porządkach

Ouli­pow­skie eks­pe­ry­men­ty, gię­cia języ­ka i roz­rzu­ca­nie fore­mek, a z dru­giej stro­ny wyraź­nie wyczu­wal­ny rytm i pul­so­wa­nie, tak muzycz­ne i tak wpa­da­ją­ce w ucho, to wszyst­ko budu­je poety­kę Jaku­ba Woj­cie­chow­skie­go. Dosta­je­my debiut doj­rza­ły i prze­my­śla­ny, miej­ski w esen­cji, róż­no­rod­ny w for­mie, ubo­ga­co­ny rekwi­zy­ta­mi swoj­skie­go popu (aqu­afresh, pola rak­sa, na wspól­nej) nada­ją­cym wier­szom soczy­stość raper­skiej nawij­ki. Duch Sosnow­skie­go się uno­si, ale nie przy­du­sza innych tro­pów, kon­tek­stów i nawią­zań i, co naj­waż­niej­sze, wyraź­ne­go gło­su same­go Woj­cie­chow­skie­go. Książ­ka rów­na i nie­zła, nie pozo­sta­wi­ła obo­jęt­nym, ale i nie zabra­ła dzie­wic­twa. Choć jed­nak muszę przy­znać – „potrą­cił mnie / jesz­cze nie dosze­dłem do sie­bie” (J. Woj­cie­chow­ski, „na wspól­nej”)

Prze­my­sław Wit­kow­ski

Książ­ka Jaku­ba Woj­cie­chow­skie­go to notat­nik sto­łecz­ne­go flâneu­ra, zestaw poręcz­nych map i kolek­cja cyta­tów ze szla­gie­rów. A przede wszyst­kim – dużo świet­nej poezji. Wyda­je mi się, że poezja ta bar­dzo nie chce być papie­ro­wa, tak, że czy­ta­jąc ją, ma się ocho­tę – zamiast wyjeż­dżać do Dubli­na i kro­czyć śla­da­mi Leopol­da Blo­oma – przejść się po War­sza­wie tro­pem Woj­cie­chow­skie­go. To bar­dzo odświe­ża­ją­ce doświad­cze­nie. Po koń­cu popu – sen­ne porząd­ki.

Adam Zdro­dow­ski

Wyobraź­my sobie pudeł­ko gry dla dowol­nej licz­ny osób
(w wie­ku umoż­li­wia­ją­cym (o)czytanie),
pudeł­ko, po otwar­ciu któ­re­go uka­zu­je się naszym oczom zbiór plansz, pion­ków,
tabel, dwu­na­sto­ścien­nych kostek…
I szu­ka­my instruk­cji, któ­rej nie ma…

Takie wła­śnie są wier­sze Jaku­ba Woj­cie­chow­skie­go.
Kapry­śne, nie­prze­wi­dy­wal­ne, drwią­ce z czy­tel­ni­ka i cza­sem
z same­go zja­wi­ska czy­ta­nia.
Z jed­nej stro­ny odwo­łu­ją­ce się do awan­tur­ni­czych gestów
dada­istów, z dru­giej zaś do baro­ko­wych tra­dy­cji poezji obraz­ko­wej.
Namie­rza­nie sen­sów pły­ną­cych
pod­ziem­ny­mi kory­ta­rza­mi pomię­dzy tek­sta­mi daje odbior­cy naj­wię­cej satys­fak­cji.
Roz­ko­szo­wa­nie się dłu­gą fra­zą, szu­ka­ją­cą ryt­mu i pod­kła­du.
Histo­rie intym­ne i poko­le­nio­we zawo­ła­nia.

Two­rze­nie wła­snych „instruk­cji obsłu­gi”
tego cie­ka­we­go tomi­ku.

Tomasz Fijał­kow­ski

Pamię­tam, jak czy­ta­łem sen­ne porząd­ki, jesz­cze wte­dy w posta­ci robo­czej, w Koło­brze­gu, na warsz­ta­tach poetyc­kich. Ude­rzy­ła mnie wów­czas „moc­na nuta” pobrzmie­wa­ją­ca w tej poezji. Kon­kret, twar­dość, nie­kie­dy prze­cho­dzą­ce w bru­tal­ność. Przy całej tej aurze anty­czu­łost­ko­wo­ści, anty­sen­ty­men­ta­li­zmu i powie­dzieć moż­na wręcz anty­sub­tel­no­ści, jest to poezja peł­ną parą, poezja, moż­na powie­dzieć, co się zowie. Rafał Gru­piń­ski nazwał­by ją pew­nie „poezją szorst­ką”. Woj­cie­chow­ski ma świet­ny warsz­tat i dokład­nie wie, co chce powie­dzieć. Nie owi­ja w zbęd­ne ozdob­ni­ki. Meta­fo­ry są tam pre­cy­zyj­ne, a przy tym świe­że i ory­gi­nal­ne jak błysk twar­de­go pio­ru­nu na ciem­nym nie­bie. Wiersz, któ­ry szcze­gól­nie zapadł mi w pamięć, to „cur­ri­cu­lum”, któ­ry zresz­tą uwa­żam za repre­zen­ta­tyw­ny dla poety­ki Woj­cie­chow­skie­go. Widać wła­śnie tam wszyst­kie te ele­men­ty, o któ­rych wspo­mnia­łem wcze­śniej. Oszczęd­na, a przy tym pre­cy­zyj­na meta­fo­ra zamy­ka­ją­ca roz­strzy­gnię­cie w kil­ku moc­nych wer­sach, nie cze­ka­ją­cych na dopo­wie­dze­nia, bo w nich zawie­ra się to, co wystar­cza. Bez dal­szych wynu­rzeń pseu­do­kry­tycz­nych powiem, że jest to nie­wąt­pli­wie świet­ny debiut. Co zapo­wia­da, co będzie dalej, zoba­czy­my.

Michał Pięt­nie­wicz

Lek­tu­ra książ­ki poetyc­kiej Jaku­ba Woj­cie­chow­skie­go przy­po­mi­na oglą­da­nie pol­skiej tele­no­we­li, ale bez fonii, przy włą­czo­nym odbior­ni­ku radio­wym, któ­ry nada­je pro­gram z lat osiem­dzie­sią­tych. Autor ser­wu­je czy­tel­ni­ko­wi swo­istą kom­pi­la­cję teraź­niej­szo­ści z prze­szło­ścią. Sły­chać tu dużo muzy­ki, któ­ra roz­brzmie­wa­ła dwie deka­dy temu, rów­no­cze­śnie zaś widać obra­zy z tele­no­we­li, gdzie wszyst­ko jest takie samo, jak w rze­czy­wi­sto­ści, a jed­nak – zupeł­nie inne. Mamy tu IV Rzecz­po­spo­li­tą ze sto­li­cą w War­sza­wie, miłość z całą czu­ło­ścią i cyni­zmem; jest roz­go­ry­cze­nie i kon­te­sta­cja, ale takie, jakie mogły naro­dzić się w ser­cu czło­wie­ka zmu­szo­ne­go do obej­rze­nia odcin­ka „Na wspól­nej”, nie mogą­ce­go ich wyra­zić ina­czej, niż komen­tu­jąc pod nosem: „kur­wa, ja pier­do­lę” („pary­ska”). Zemsta odby­wa się jedy­nie w rze­czy­wi­sto­ści poetyc­kiej i ma cha­rak­ter total­ny („gwiazd­ko­wym śru­bo­krę­tem odkrę­casz nie­bo” – „rit­t­ber­ger”). Jak przy­sta­ło na raso­wy pol­ski serial, są też prze­rwy na rekla­mę – tek­sty takie, jak „no to lu”, czy „big bang” zda­ją się być wła­śnie takim frak­ta­lo­wa­tym two­rem, w któ­rym nie bar­dzo wia­do­mo, o co cho­dzi, ale – jak to z rekla­mą – oglą­da się (czy­ta) w ocze­ki­wa­niu na dal­szy ciąg pery­pe­tii ulu­bio­nych boha­te­rów (pod­mio­tu nadaw­cze­go). Jed­no trze­ba poecie przy­znać – pisząc sen­ne porząd­ki nie silił się na two­rze­nie wier­szy popraw­nych – i wyszło to mu (i czy­tel­ni­ko­wi) na dobre. Gdy­by gospo­dy­nie domo­we wyłą­czy­ły tele­wi­zo­ry, nasta­wi­ły pły­tę Bre­ako­ut i wzię­ły do ręki tomik Kuby Woj­cie­chow­skie­go, mie­li­by­śmy małą rewo­lu­cję kul­tu­ral­ną.

Mar­cin Bies

Poko­le­nie bru­lio­nu prze­rzu­ca się na micro­soft offi­ce (…)
poko­le­nie bru­lio­nu prze­rzu­ca się na outlo­ok express

Wcze­sne rocz­ni­ki 70-te prze­rzu­ca­ją się na poety­kę hip-hopu, chcia­ło­by się rzec po lek­tu­rze debiu­tanc­kie­go tomu wier­szy Jaku­ba Woj­cie­chow­skie­go (1972), dla któ­re­go rytm pio­sen­ki wyty­cza szlak wier­sza. To spra­wia, że więk­szość tych utwo­rów nale­ży czy­tać na głos, na jak naj­dłuż­szym wde­chu. Z bez­po­śred­nich nawią­zań muzycz­nych mamy tu wpraw­dzie głów­nie pol­skie czar­ne winy­le: „seven­ties” & „eigh­ties” (m.in. Per­fect, Lom­bard, Bre­ako­ut, Anna Jan­tar), w związ­ku z czym:

kobie­ty zaczy­na­ją kre­ślić
coraz żwaw­sze piru­ety
na jesz­cze nie zary­so­wa­nej tafli snu
czar­nej jak winyl.

(„rit­t­ber­ger”)

Może to wła­śnie wszyst­kie­mu win­na jest płeć pięk­na, sko­ro

począ­tek wier­sza dany jest poecie
przez boga koniec przez dia­bła.

„[począ­tek wier­sza dany jest poecie]”

Jed­nak, jak kon­ty­nu­uje autor w wier­szu „rit­t­ber­ger”:

coś się w tobie budzi z głu­chym
trza­skiem igły opa­da­ją­cej na brzeg
pły­ty.

Nic nie może jed­nak wiecz­nie trwać, oso­bi­ście nie­co mniej prze­ko­nu­ją mnie eks­pe­ry­men­ty for­mal­ne, z pogra­ni­cza poezji kon­kret­nej i lin­gwi­stycz­nej, cho­ciaż na pew­no nie spo­sób odmó­wić im poczu­cia humo­ru oraz iście geo­gra­ficz­no-mini­ma­li­stycz­nej fan­ta­zji.

Pod­su­mo­wu­jąc – jak pisze Woj­cie­chow­ski w wier­szu „gno­za pogo­dy”, w jego książ­ce jed­nak:

lokal­nie może
wystą­pić momen­ta­mi duże
ryzy­ko olśnie­nia.

Pole­cam.

Woj­ciech Brzo­ska