O Zuchu

Wzno­wio­na wła­śnie przez Biu­ro Lite­rac­kie powieść Whi­te­’a, iko­ny gejow­skiej lite­ra­tu­ry, jest pierw­szą czę­ścią try­lo­gii pisa­rza, któ­ra uka­zu­je codzien­ność ame­ry­kań­skich homo­sek­su­ali­stów od lat 50. do 80. ubie­głe­go wie­ku. Boha­te­ra Zucha, mło­de­go geja z New Jer­sey, rówie­śni­cy nazy­wa­ją „lalu­siem wyma­chu­ją­cym ręka­mi”. Roz­bu­dzo­na przez bli­skich nie­na­wiść nasto­lat­ka do same­go sie­bie spra­wia, że trak­tu­je on homo­sek­su­alizm jak cięż­ką przy­pa­dłość, z któ­rą musi wal­czyć. Mimo to wciąż roman­su­je z dwu­na­sto­let­nim kuzy­nem Kevi­nem czy upra­wia seks ze swo­im nauczy­cie­lem i jego part­ner­ką. „(…) nie umia­łem powie­dzieć, czy jestem, czy też nie jestem homo­sek­su­ali­stą. Chcia­łem poko­chać męż­czy­znę i być hete­ry­kiem; im dłu­żej mógł­bym zwle­kać z roz­wią­za­niem tej anty­no­mii, tym lepiej”.

Whi­te, któ­re­go twór­czość kry­ty­cy porów­nu­ją z doko­na­nia­mi Gom­bro­wi­cza i Gene­ta, się­ga do wła­snych doświad­czeń, by poka­zać dra­mat geja zde­fi­nio­wa­ne­go przez swo­ją sek­su­al­ność. Boha­ter książ­ki szcze­rze opo­wia­da o tym, cze­go homo­sek­su­ali­ści zazwy­czaj się wsty­dzą – coming oucie, poczu­ciu odmien­no­ści i wyklu­cze­niu. Intro­wer­tycz­ne opi­sy lęków to świa­dec­two zmian zacho­dzą­cych w psy­chi­ce chłop­ca – sta­ny eufo­rycz­ne­go zako­cha­nia prze­pla­ta­ją się z napa­da­mi depre­sji. Jego nastro­je dobrze odda­je język powie­ści – poetyc­ki, choć cza­sem ocie­ra­ją­cy się o gra­fo­ma­nię. Nagro­ma­dze­nie meta­for spra­wia, że nar­ra­cja sta­je się nie­zno­śnie manie­rycz­na. Naj­sła­biej wypa­da­ją chy­ba har­le­qu­ino­we opi­sy fascy­na­cji męskim cia­łem: „(…) zoba­czy­li­śmy mię­śnie, przy­po­mi­na­ją­ce roz­wi­dlo­ną bły­ska­wi­cę na jego napię­tym brzu­chu (…) my po obu jego stro­nach, spo­glą­da­ją­cy na nie­go z podzi­wem, na ten tors, któ­ry jak kwiat wyra­stał ze skrom­ne­go kie­li­cha jego spodni”.

Nad­miar sty­li­stycz­nych atrak­cji nie psu­je jed­nak fabu­ły i wymo­wy Zucha, któ­ry uzna­wa­ny jest za naj­waż­niej­szą powieść Whi­te­’a. Nic dziw­ne­go, bo choć uka­za­ła się ona 30 lat temu, w ogó­le się nie zesta­rza­ła. Dzię­ki tej książ­ce hasło „lite­ra­tu­ra gejow­ska” nie koja­rzy się jedy­nie z eman­cy­pa­cyj­ny­mi powie­ścia­mi auto­rów wal­czą­cych o pra­wa mniej­szo­ści sek­su­al­nych, ale z dobrą pro­zą uka­zu­ją­cą dra­mat mło­dych ludzi, któ­rzy z powo­du swo­jej orien­ta­cji oba­wia­ją się spo­łecz­ne­go ostra­cy­zmu.