Impresja Iwony Bassy na temat prozy Justyny Machaj, wyróżnionej w ramach projektu „Pracownie otwarte prozą 2023”.
„Wzięłam niebieskie tabletki babuni, powiesiłam się klamerkami za ramiona i spałam na balkonie” – zwierza się Marlenka, dziewczynka ze szklanych butelek, która niebezpiecznie balansuje w okolicach okien i parapetów, z trudem zachowując równowagę. To hiperwrażliwa nastolatka zatrzaśnięta w dramacie rodzinnym, którego osobami są:
– ojciec żłopiący ocet na zapleczu dino, co chciałby zakonserwować i ukisić wszystkie buraki tego świata;
– matka z francuskiego butiku w samym sercu Włocławka, zaś rzeźnik Marian jest jej kochankiem;
– babcia pełna kolorowych snów i pastylek, w sukience sklejonej z etykiet liptona.
Nie ma komu się nad Marlenką pochylać, obdarzać jej uwagą, koić rozedrganych emocji i rozterek egzystencjalnych. Bohaterka oswaja więc rzeczywistość poprzez język, monologuje na fali lęku i wyobraźni, kreując wykrzywione, niesamowite, nadrealne obrazy. Dystansuje się wobec horrendalnej rzeczywistość i ogląda zza kulis, jak przerysowane postaci miotają się po scenie i wygłaszają groteskowe kwestie. Ich słowa-monady emitowane są w przestrzeń, odbijają się od zamkniętych uszu, kapitulują przed jakąkolwiek próbą porozumienia.
W tle mozolnie buduje się relacja terapeutyczna pomiędzy Marlenką a psycholożką Trankuillą, relacja trudna, przedstawiana z perspektywy projekcji, oporów i przeniesień. Marlenka niby cały ten cyrk dewaluuje, ale jednocześnie żywi podskórną nadzieję, że obleśna pajęczyca wysnuje z odwłoku lepką nić i uplecie siatkę, ratunkową siatkę na dziewczynki ze szkła, które nie mogą ze swojej sytuacji po prostu wyjść przez drzwi.
Tekst Justyny Machaj eksponuje dojmujący obraz kryzysu adolescencji, podszyty duchem hamletycznym, malowany odrealnionym językiem stanów lękowych, podważającym arbitralne granice między normą a zburzeniem. Mnie to bierze, niech więc i was weźmie.
O autorze
Iwona Bassa
Pisze prozę, ale lubi bałamucić gatunki. W literaturze szuka lingwistycznych przygód. Za debiutancką powieść Głodni (2023) nominowana do Nagrody Literackiej im. W. Gombrowicza oraz Nagrody Conrada.
Fragmenty zapowiadające książkę Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021, która ukaże się w Biurze Literackim 3 października 2022 roku.