Pięćset stron Wbrew sobie i o sobie

To pierw­szy książ­ko­wy zbiór wywia­dów pra­so­wych Tade­usza Róże­wi­cza i publi­ko­wa­nych jego roz­mów z przy­ja­ciół­mi. Zesta­wio­ny został w ukła­dzie chro­no­lo­gicz­nym i obej­mu­je nie­mal wszyst­kie tek­sty kra­jo­we oraz te zagra­nicz­ne, któ­re w prze­kła­dzie uka­za­ły się na łamach pol­skich cza­so­pism. Nie odrzu­ca­łem „plew od ziar­na”, czy­li roz­mów zdaw­ko­wych od pro­ble­mo­wych, mając nadzie­ję, że taka decy­zja wzbo­ga­ci fak­to­gra­ficz­ną wie­dzę o poecie, dużo powie o jego oso­bo­wo­ści i (nie­kie­dy zabaw­nych) pod­cho­dach z media­mi. W naj­lep­szych tek­stach jawi się czło­wiek i pisarz, któ­re­go wie­lo­wąt­ko­we, roz­wi­ja­ją­ce się w cza­sie poglą­dy nigdy nie prze­czą ugrun­to­wa­nej w mło­do­ści zasad­ni­czej posta­wie życio­wej. W każ­dym sły­szy­my głos czło­wie­ka nie przy­bie­ra­ją­ce­go pozy, nie dobie­ra­ją­ce­go języ­ka i myśli wzglę­dem roz­mów­cy.

Przed woj­ną na drzwiach Leopol­da Staf­fa wisia­ła kart­ka: „inter­wie­wów nie udzie­lam”. Staff uni­kał jubi­le­uszy, publicz­nych wystą­pień, nie zabie­gał o swo­ją sła­wę, nagro­dy, dobre recen­zje itd. Cenił sobie nie­pod­le­głość opi­nii odbior­ców, wła­sną nie­za­leż­ność. Był i jest uko­cha­nym Mistrzem Tade­usza Róże­wi­cza. On też nie­chęt­nie udzie­la wywia­dów – czy­ni to, jak mówi autor­ski tytuł książ­ki, wbrew sobie: ” […] u nas się za dużo mówi […]. Czy­ta­jąc nasze gaze­ty, odno­si się wra­że­nie, że czę­sto mówie­nie wyprze­dza myśle­nie”. Zamiast pytać – ape­lu­je – czy­taj­cie mnie. Róże­wicz odma­wia albo zwo­dzi dzien­ni­ka­rzy, pró­bu­je ich odwieść od spo­tka­nia. Nie­kie­dy „tra­fia kosa na kamień” i wytrwa­ły dzien­ni­karz otrzy­mu­je dani­nę słów. I tak Hali­na Murza Stan­kie­wicz w żar­to­bli­wej for­mie doku­men­tu­je trzy swo­je podej­ścia, trwa­ją­ce od czerw­ca do paź­dzier­ni­ka 1973 roku. Kry­sty­nie Nastu­lan­ce znie­chę­ca­ją­co prze­ry­wa pierw­sze pyta­nie: „[…] minę­ły okrą­głe dwa lata od chwi­li roz­po­czę­cia naszych nego­cja­cji w spra­wie tego wywia­du…”, odpo­wia­da­jąc: „Jak na mnie, zawrot­ne tem­po”, a potem (odno­śnie do swej bio­gra­fii): „Ale to nie­cie­ka­we”, „Tu też nie widzę nic cie­ka­we­go”. Refre­nicz­ne „nie” ustę­pu­je jed­nak, bo pyta­ny odnaj­du­je inte­re­su­ją­ce go spra­wy, prze­ko­nu­je się do zna­jo­mo­ści przed­mio­tu przez autor­kę.

Wbrew sobie koń­czy pięć roz­mów Miło­sza i Róże­wi­cza, ani­mo­wa­nych 27 lip­ca 1999 roku w Kra­ko­wie przez Rena­tę Gor­czyń­ską. Po raz pierw­szy poeci spo­tka­li się w 1949 roku, wła­śnie w Kra­ko­wie. Potem widzie­li się kil­ka razy (dla obu poru­sza­ją­ce było spo­tka­nie pary­skie – 1957), wymie­nia­li listy, a od 1996 roku toczy­li nie­zwy­kłą w pol­skiej lite­ra­tu­rze współ­cze­snej przy­ja­ciel­ską, ale też bez­ul­go­wą pole­mi­kę. O czym roz­ma­wia­li? Pro­szę prze­czy­tać.

Może­cie, Dro­dzy Czy­tel­ni­cy, być pew­ni, że ta księ­ga wej­ścia do Róże­wi­cza, ten pęk klu­czy otwie­ra­ją­cych prze­strzeń autor­skiej świa­do­mo­ści, zachę­ci i pozwo­li na wni­kliw­szy odbiór jego utwo­rów. A do tego prze­cież sam od lat usi­łu­je nas skło­nić.