Poeci na Nowy Wiek. Rocznik 2002

Jacek Bierut, Igła

Igła Jac­ka Bie­ru­ta w moim czy­ta­niu była zapi­sem noto­rycz­nych podró­ży. Zmia­na miej­sca poby­tu – i jako cel, i jako sam pro­ces docie­ra­nia do okre­ślo­ne­go punk­tu, cza­sem wyzna­czo­ne­go, cza­sem kom­plet­nie przy­pad­ko­we­go – to nie­koń­czą­ca się reali­za­cja idée fixe boha­te­ra wier­szy Bie­ru­ta. „Jadę. Mokre Mazow­sze. Były uli­ce / o czwar­tej rano i ja i ten co / uniósł pięk­nie nie­do­pi­tą pusz­kę” – zapi­sy­wał. Ta fra­za aku­rat mogła­by zna­leźć się w pobli­żu Sta­chu­ry, dla któ­re­go włó­czę­ga to – w pew­nym skró­cie – spo­sob­ność do trwa­nia w eks­ta­zie, nada­rza­ją­ca się oka­zja do nie­wy­czer­pa­ne­go zachwy­tu. Ale to było­by mylą­ce. Bie­rut – i tu tkwi pierw­sza zna­czą­ca róż­ni­ca – w swo­ich chro­nicz­nych podró­żach pra­wie zawsze pozo­sta­je nie­do­stęp­ny, zamy­ka się – może na nowo, może po sta­re­mu – w nowym miej­scu. Zaklesz­cza się. Nie ufa. Zanim zja­wi się w kolej­nym mie­ście, wysią­dzie na następ­nym dwor­cu, dosko­na­le wie, cze­go może się tam spo­dzie­wać: „Znów miesz­kam w obcym mie­ście z nie­wier­no­ści / deko­ra­cji, mowy i ludzi”. Prze­czu­wa, że zno­wu cze­ka go „zapo­mi­na­nie w obcym mie­ście / kie­dy twa­rze pla­ce księ­życ / nie ogra­ni­cza­ją tego / cze­mu wszyst­ko i na zawsze / nie mam siły dać / czy wziąć”. Jego pere­gry­na­cje nie słu­żą odkry­ciom, nie cho­dzi o to, żeby wykrzy­czeć sie­bie w nowym miej­scu, ozna­czyć zakres lądu, dotąd nie­zna­ne­go. Topo­gra­fia w liry­ce Jac­ka Bie­ru­ta to świet­nie zna­na mu śpiew­ka, to prze­wi­dy­wal­ne „śla­dy, Sta­re mapy. Przedaw­nie­nia. / Arche­olo­gia meta­fi­zycz­na”. To nie głód odkryć go pędzi, może nawet nie cie­ka­wość, ale nie­okieł­zna­na gorącz­ka. Nałóg. Nie­usta­ją­ca żądza prze­by­wa­nia w ruchu.

Bie­rut – i tu była­by następ­na róż­ni­ca w odnie­sie­niu do Sta­chu­ry – nie zawie­rza podró­ży w spo­sób bez­wa­run­ko­wy. Nie pono­si go pęd, nie eks­cy­tu­je cel. Opa­no­wa­ny i wstrze­mięź­li­wy, skru­pu­lat­nie notu­je godzi­ny, zapi­su­je nazwy miej­sco­wo­ści: „Kra­ków. Noc na Plan­tach […] Zamość. Noc na Ryn­ku”. Cza­sem jego zapi­ski przy­po­mi­na­ją uryw­ki sce­na­riu­sza: „Na pero­nie zosta­ła dziew­czy­na. Cię­cie”, cza­sem pozwa­la sobie na zakre­śle­nie obsza­ru nie­uchwyt­ne­go, zalud­nio­ne­go przez tajem­ni­cze posta­ci, przy­wo­dzą­ce na myśl opo­wia­da­nia Poe’go albo śpiew­ki angiel­skich kor­sa­rzy: „Wło­sy na kamien­nej pod­ło­dze weran­dy, gdzie sie­dzia­ło sied­miu księ­ży­co­wych”. Nie­kie­dy podróż to zapew­ne pijac­ka wypra­wa: „O trze­ciej cią­gnął mnie / do lasu koło Ligo­ty Małej, żeby wię­cej / żyć, koło czwar­tej zasnął”.

Przej­mu­ją­co podró­żu­je Jacek Bie­rut przez noc­ne mgła­wi­ce wiel­kich miast, gdzie „tele­fon mil­czy jak Księ­życ / w witry­nie jubi­le­ra”. Tu tkwi­ła­by trze­cia róż­ni­ca, gdy­by­śmy nadal obsta­wa­li przy wspo­mnia­nym już Sta­chu­rze. Więk­szość wędró­wek Bie­rut odby­wa w prze­strze­ni mia­sta, sam posłu­gu­je się okre­śle­niem: „miej­ska wal­ka”. To mia­sto-infer­no: „Mia­sto, w któ­rym / wszy­scy cho­dzą, to popiół poskle­ja­ny / śli­ną spa­lo­nych ludzi” – zapi­su­je świa­do­my, że żyje­my na pro­chach naszych poprzed­ni­ków, że pod naszy­mi sto­pa­mi odby­wa się – rów­nie inten­syw­nie jak cią­gła podróż – nie­ustan­na fosy­li­za­cja. To mia­sto-wszyst­ko, demiurg i suwe­ren: „Mia­sto prze­mie­nie­nia / śnie­gu w wodę. Mia­sto słów / do doty­ka­nia. Mia­sto jasnej / zie­mi”.

„W miej­scu gdzie / posa­dzi­łem drze­wo rośnie las” – zapi­sał Jacek Bie­rut. Gdy­by­śmy potrak­to­wa­li jego podró­że jako pró­bę oszu­ka­nia cza­su czy też zobo­jęt­nie­nia się na jego upływ, oto dosta­je­my argu­ment, że nie nale­ży zbyt­nio odda­lać się od mia­sta. Pró­ba oka­zu­je się darem­na, czas – nic zaska­ku­ją­ce­go – pły­nie nadal, tyle że jego bieg w mie­ście nie oka­zu­je się tak dez­orien­tu­ją­cy. Ale naj­więk­sze nie­bez­pie­czeń­stwo boha­te­ra wier­szy Jac­ka Bie­ru­ta cze­ka wła­śnie w mie­ście. Czy­ha w jego wła­snym domu. Tam, gdzie moż­na bez­piecz­nie usiąść za biur­kiem i opi­sać swój zwy­kły, nud­ny, pła­zo­wa­ty dzień. Bie­rut raz puścił do nas oko w ten spo­sób: napi­sał wiersz, dał mu tytuł „Nie­wiersz” i zakoń­czył poin­tą: „Zwy­kły dzień, nic na wiersz”. Może dla­te­go potrzeb­na mu była podróż. Nie­koń­czą­ca się podróż po wiersz.

Ryszard Chłopek, Wieczna ospa

Debiu­tanc­ki tom Ryszar­da Chłop­ka czy­ta­łem, raz po raz zer­ka­jąc na jego tytuł. Sam się napra­szał, suge­ro­wał, że pew­ne wła­ści­wo­ści wie­ku dzie­cię­ce­go albo podat­ność na okre­ślo­ne przy­pa­dło­ści w cza­sie jego trwa­nia, zapi­sa­ne tu meta­fo­rycz­nie jako nazwa powszech­nie zna­nej cho­ro­by, mogą oka­zać się tak sta­bil­ne i per­ma­nent­ne, że potem, w póź­niej­szym i doj­rza­łym życiu, deter­mi­nu­ją spo­sób myśle­nia i postę­po­wa­nia. Co – zasta­na­wia­łem się – mogła­by ozna­czać ta przy­pa­dłość, jeśli miał­bym czy­tać tom Ryszar­da Chłop­ka w ten spo­sób? Przy­szła mi na myśl przede wszyst­kim bez­rad­ność, nie ta szcze­nię­ca, ale ta z wybo­ru, ta upra­wia­na, świa­do­mie wyho­do­wa­na, pomy­śla­łem o lek­cjach tkwią­cych w rezy­gna­cji, nie w zwy­cię­stwie. Chło­pek w swo­ich wier­szach cza­sem przy­po­mi­nał prze­chod­nia-kwie­ty­stę przy­ła­pa­ne­go na skrzy­żo­wa­niu w ogrom­nym mie­ście, na samym środ­ku pasów tuż przed zmia­ną świa­teł. Z tej jego bez­rad­no­ści przy kon­fron­ta­cji tego, co naby­te czy prak­ty­ko­wa­ne, z tym, co dostrze­gal­ne, wyle­wa­ło się mię­so, trzeź­we i osza­co­wa­ne: „nie mogę się oprzeć wra­że­niu, / że tak napraw­dę zarżnię­to nas / i wszy­scy wisi­my na haku, / tuż obok kart­ki z napi­sem: / 11.40 zł za kg”.

„Sto­isz sko­ło­wa­ny z ręka­mi w kie­sze­niach. / Zamy­kasz oczy” – zapi­sy­wał Ryszard Chło­pek. Jak­by doskwie­rał mu brak wytycz­nych, nie­do­stęp­ność i nie­funk­cjo­nal­ność zasad – nie w zna­cze­niu kodek­su lub regu­la­mi­nu, utrzy­mu­ją­cych porzą­dek, ale pro­mie­nia, wska­zu­ją­ce­go dro­gę, o któ­ry moż­na się – siłą idei, czy też mniej upo­rząd­ko­wa­nej wewnętrz­nej potrze­by – oprzeć. W jego świe­cie „wszyst­ko, // jak samo­chód prze­zna­czo­ny do kasa­cji, / zbi­ło się w kost­kę i trud­no / odróż­nić hamu­lec od tyl­niej szy­by” – ta nie­po­ję­ta, nie­po­żą­da­na i źle zno­szo­na kon­den­sa­cja, ten nad­da­tek masy i szcze­gó­łu zda­wał się wyzwa­lać tęsk­no­tę za porząd­ku­ją­cą mocą ide­ału, a może po pro­stu pomniej­szych punk­tów orien­ta­cyj­nych, o któ­rych Chło­pek pisał z prag­ma­tycz­nym rachun­kiem: „nie ma” i „nigdy nie było”.

„Jesteś nor­mal­nym, zdro­wym czło­wie­kiem” – man­tro­wał autor, jak­by ta dia­gno­za, powtó­rzo­na z okre­ślo­ną czę­sto­ścią okre­ślo­ną ilość razy mia­ła stwo­rzyć stan fak­tycz­ny. Czło­wiek obda­rzo­ny owy­mi wła­ści­wo­ścia­mi nie musi sobie tego powta­rzać, nie potrze­bu­je – w odróż­nie­niu od pen­sjo­na­riu­szy zakła­dów opie­ki psy­chia­trycz­nej – świa­dec­twa zdro­wia psy­chicz­ne­go. Ale sza­leń­stwa w Wiecz­nej ospie nie ma, ta refre­nicz­ność mia­ła na celu praw­do­po­dob­nie utwier­dze­nie boha­te­ra w pew­no­ści, że znaj­du­je się w odpo­wied­niej kon­dy­cji i na wła­ści­wym miej­scu. Na przy­kład tam, gdzie „świat zbie­ga się w jed­nej linii zwa­nej hory­zon­tem, / a hory­zont zbie­ga się w jed­nym punk­cie zwa­nym / tobą”. Uro­kli­we, trze­ba przy­znać, choć chęt­niej wziął­bym to za wyraz arty­stycz­nych życzeń auto­ra niż spra­woz­da­nie z rze­czy­wi­sto­ści, któ­ra go ota­cza.

A w tej rze­czy­wi­sto­ści – oprócz bez­rad­no­ści dotkli­wej zwłasz­cza wobec bra­ku czy­tel­nych szla­ków – widzi­my tak­że mądre­go czło­wie­ka, któ­ry wie, że miłość nie gwa­ran­tu­je abso­lut­nej akcep­ta­cji, i dla­te­go zapi­su­je: „kie­dy prze­wra­ca­my się na dru­gi bok rów­no­cze­śnie / i kie­dy prze­wra­ca­my się wewnątrz zupeł­nie samot­nie”. Spo­ty­ka­my obra­zy pięk­ne i poru­sza­ją­ce, cza­sem wyima­gi­no­wa­ne: „Gdy otwo­rzy­łaś oczy, zoba­czy­łem nagle, / jak wiatr i mróz parzą na nich / swo­je strasz­ne wzo­ry”, cza­sem mogą­ce słu­żyć za sur­re­ali­stycz­ną poin­tę real­nych sytu­acji: „15 godzi­na za kół­kiem. / Nie­bo odbi­ja się w asfal­cie. / Pta­ki mają dwa wymia­ry i jed­no skrzy­dło”.

Grzegorz Giedrys, Wiersze dla dorastających dziewcząt z dobrych domów

W debiu­tanc­kim tomie Grze­go­rza Gie­dry­sa, prze­mó­wi­ła do mnie przede wszyst­kim ‑spo­ra­dycz­ne eks­po­no­wa­na w liry­ce współ­cze­snej – potrze­ba odnaj­dy­wa­nia innej oso­by nie po to, żeby – daj­my na to – przej­rzeć się w niej, ale w celu doko­na­nia pew­nej trans­ak­cji. W celu zawie­rze­nia, świa­do­me­go albo wyni­ka­ją­ce­go z instynk­tow­ne­go dyk­ta­tu wej­ścia w sytu­ację bycia dłuż­ni­kiem. Żeby zawdzię­czać wie­rzy­cie­lo­wi? Żeby się poni­żyć? Żeby się zabez­pie­czyć, wytwo­rzyć osło­nę przed samot­no­ścią? Być może. Ist­nie­ją oso­bo­wo­ści, potrze­bu­ją­ce wie­rzy­cie­la, by w nie­go rów­no­cze­śnie godzić, uskar­żać się, i korzy­stać z jego ochro­ny, i być może tego typu wła­ści­wość posia­da boha­ter wier­szy Grze­go­rza Gie­dry­sa. „Coś wam zawie­rzyć, / coś wam zawdzię­czać” – oświad­cza, po czym przy­ła­pu­je się, że nie była to dekla­ra­cja bez­in­te­re­sow­na, że dzię­ki niej – oprócz moż­li­wo­ści skar­gi – zyskał spo­sob­ność do roz­po­zna­nia swo­jej wła­snej kon­dy­cji: „musia­łem pozo­stać kawał­kiem mię­sa usy­pia­nym w czy­ichś ustach, / wkła­da­nym pod język – bez­wstyd­nie i nie­po­wrot­nie”. Tego typu inte­rak­cje nale­żą do wyjąt­ko­wo skom­pli­ko­wa­nych, ale Gie­drys nie wikła się w nie zbyt głę­bo­ko, nacisk kła­dzie na opis, nie na ana­li­zę, stąd szyb­ko docho­dzi do nie­zwy­kle istot­ne­go wnio­sku, nie dla każ­de­go pisa­rza dostęp­ne­go, że jedy­ną w mia­rę sta­bil­ną for­mą zawie­rze­nia jest ufność wyłącz­nie wzglę­dem same­go sie­bie: „Jedy­ne uli­ce, w jakich wszyst­ko wyda­je się jed­na­ko­wo bli­skie, / to pociem­nia­łe od kurzu, spę­ka­ne od wil­go­ci uli­ce moich żył”.

Czło­wiek, uzna­ją­cy ele­men­ty ota­cza­ją­cej go rze­czy­wi­sto­ści za intru­zów, w sto­sow­nym cza­sie uświa­da­mia sobie, że nosi­cie­lem wro­gie­go ele­men­tu może być rów­nież bli­ska oso­ba: „nie uczyć się nowych zwy­cza­jów i uprzej­mo­ści / nie przy­swa­jać słów miesz­kań i ciał / któ­re mnie prze­kro­czą albo zwy­cię­żą”. Zawie­rze­nie oka­za­ło się pro­wi­zo­rycz­ne, osta­tecz­nie zosta­je samot­ność, już oczysz­czo­na ze złu­dzeń, uję­ta w wyraź­nie okre­ślo­ny punkt: „Wszyst­ko wymie­ra w pokój / W któ­rym jestem”. Zosta­je trzeź­we spoj­rze­nie na rachu­nek swo­ich zamie­rzeń, nie­uda­nych: „chcia­łem napi­sać Biblię – nie taką dla tłu­mów, / lecz jedy­nie dla tych, co za mną pój­dą”.

Pej­zaż miej­ski, nie­mal wszech­obec­ny w liry­ce współ­cze­snej, w wier­szach Gie­dry­sa sta­je się wyjąt­ko­wo żywot­ny i dra­pież­ny, pra­wie nigdy nie pozo­sta­je obo­jęt­nym tłem – wystę­pu­je jako ele­ment dyna­micz­ne­go spek­ta­klu, gdzie wie­że kościel­ne to „rze­ki roz­żar­tych psów”. Samo mia­sto w utwo­rach Gie­dry­sa postrze­gam jako meta­fo­rę wyra­ża­ją­cą zaklesz­cze­nie nie w fizycz­no­ści same­go tłu­mu (to prze­ło­że­nie było­by zbyt pro­ste), ale w tym, co go regu­lu­je: w reli­gii, sys­te­mach myśle­nia. „Nigdy nie wyja­dę z tego mia­sta. / Ja z tego mia­sta uciek­nę” – zapi­su­je autor. Nie ma się co dzi­wić, sko­ro pró­by intym­ne­go zawie­rze­nia speł­zły na niczym, kon­dy­cja tłu­mu zosta­ła zdia­gno­zo­wa­na, a uczu­cia z tego przy­jem­niej­sze­go i – że tak powiem – szla­chet­niej­sze­go zakre­su roz­gry­wa­ją się w sce­ne­rii przy­po­mi­na­ją­cej kory­tarz na OIOM-ie, w któ­rym dla fan­ta­zji powie­szo­no obra­zy Hie­ro­ni­ma Boscha: „kocha­ją tyl­ko ludzie któ­rzy przez chwi­lę / uno­szą się na pęcher­zach krwi”.

Sko­ro poja­wi­ło się odnie­sie­nie do malar­stwa, pozwo­lę sobie przy­wo­łać świet­ny – moim zda­niem – frag­ment wier­sza Grze­go­rza Gie­dry­sa: „mło­dy malarz nie potra­fił poka­zać / posta­ci sie­dzą­cych umie­ra­ją­cych / któ­re wyglą­da­ły raczej jak­by budzi­ły się z płyt­kie­go snu / wresz­cie bólu / bo pierw­szy szkic musiał wypeł­nić szpe­to­tą / gorącz­ką gor­li­wo­ścią”. Roz­bież­ność mię­dzy praw­dą sztu­ki a inte­re­sem arty­sty wybrzmia­ła tu w dono­śnej i czy­stej posta­ci. Aż żal mi, że Wier­sze dla dora­sta­ją­cych dziew­cząt z dobrych domów to dotych­czas jedy­ny tom Grze­go­rza Gie­dry­sa. Mam nadzie­ję, że nie ostat­ni.

Małgorzata Jurczak, Temu co jest

Temu co jest Mał­go­rza­ty Jur­czak przy­po­mi­na mikro­ko­smos. Zanad­to nasy­co­ny, „tak że na nie­bo nie ma już miej­sca”, prze­peł­nio­ny kosmicz­nym pro­mie­nio­wa­niem, ludź­mi, cyklicz­nym ruchem i cha­otycz­nym bie­ga­niem, wyzwa­la zachwyt i docie­kli­wość. Jur­czak eks­pe­ry­men­tu­je, w zabaw­ny i suge­styw­ny spo­sób wyzna­cza prze­strzeń tego swo­je­go mikro­świa­ta, w któ­rym „zdu­szo­ny, krót­ki oddech / ma już w sobie cały ogrom powie­trza / i zachwyt”. Bawi się jego następ­ną wła­ści­wo­ścią – cza­sem, i trze­ba przy­znać, że finał tej zaba­wy oka­zu­je się nie­kon­wen­cjo­nal­ny: „Słoń­ce […] jest pił­ką, któ­rą roze­śmia­na dziew­czyn­ka / prze­rzu­ca nad krza­kiem porze­czek / do smut­nej kobie­ty po dru­giej stro­nie / – do sie­bie smut­nej”.

Gdzie znaj­du­je się boha­ter­ka w swo­im spe­cy­ficz­nym kosmo­sie? Szu­ka­nie obser­wa­tor­ki nad owym lirycz­nym uni­wer­sum oka­zu­je się nada­rem­ne. Nie wygła­sza do nas tyrad, nie ma świa­ta w zasię­gu. Ta, któ­ra do nas w Temu co jest mówi, znaj­du­je się w cen­trum, ale nie zaj­mu­je tam żad­ne­go wyróż­nio­ne­go miej­sca – sta­no­wi ele­ment, poje­dyn­czy detal. Gdy­by­śmy przez moment potrzy­ma­li się tej astro­no­micz­nej meta­fo­ry­ki – oczy­wi­ście z odpo­wied­nim dystan­sem – mogli­by­śmy powie­dzieć, że świat Mał­go­rza­ty Jur­czak przy­po­mi­na zapis kosmicz­ne­go pro­mie­nio­wa­nia tła, gdzie rów­nież widzi­my okrąg, na pierw­szy rzut oka przy­po­mi­na­ją­cy Zie­mię, tyle że jest to obraz prze­strze­ni nie­skoń­cze­nie więk­szej i co istot­ne – obser­wa­tor znaj­du­je się nie ponad obra­zem, ale w jego środ­ku.

Ale może to mniej waż­ne. Istot­niej­sze na pew­no jest to, że w pew­nym momen­cie osob­ność boha­ter­ki w owym zatło­czo­nym świe­cie zaczy­na doma­gać się nazwy, kon­tak­tu, dowo­du podob­ne­go ist­nie­nia. Pro­si: „powiedz coś”. I nawet, jeśli nie otrzy­mu­je odpo­wie­dzi, zawsze pozo­sta­je jej – co zapi­su­je sama Jur­czak – „samot­ność patrze­nia”. Pej­za­żo­wa, intry­gu­ją­ca: „Dzi­ka jabłoń rdze­wie­ją­ca na słoń­cu od liści po korze­nie”.

Istot­niej­sza w koń­cu oka­zu­je się obec­ność stwór­cy tego mikro­ko­smo­su. Cza­sem żar­to­bli­wie domnie­my­wa­na: „I rze­czy­wi­ście zapo­mi­nasz o wszyst­kim, kie­dy / mok­nąc wołasz: Jak dla mnie bom­ba! / bo pra­wie się uda­ło schwy­tać na gorą­cym uczyn­ku / tego, któ­ry ją pod­ło­żył”. Cza­sem orze­ka­ją­ca, poważ­na, po bor­ge­sow­sku nie­odzow­na: „świat ist­nie­je tyl­ko pod Jego wzro­kiem”. Ale Jur­czak nie trwa w potrze­bie uzy­ska­nia odpo­wie­dzi na to zasad­ni­cze pyta­nie. „Zapo­mniał o mnie ten, któ­ry mnie wymy­ślił” – stwier­dza i odda­la się do wła­snych rze­czy: jaz­dy pocią­giem, osie­dlo­wej uli­cy czy obra­zów zimo­we­go spa­ce­ru, gdy pew­ne pyta­nia moż­na na moment zawie­sić, odło­żyć w nie­pa­mięć i patrząc na swo­je śla­dy na śnie­gu, zawy­ro­ko­wać: „jestem na Zie­mi pierw­sza / i ostat­nia”.

Tobiasz Melanowski, Wycieczki krajoznawcze

W wier­szach Tobia­sza Mela­now­skie­go mości się prze­kor­ność, swo­bod­ne i per­ma­nent­ne pusz­cza­nie oka do czy­tel­ni­ka. Wypo­sa­żo­ne w bły­sko­tli­we dia­lo­gi, stwo­rzo­ne na potrze­by zaaran­żo­wa­nych scen albo wywie­dzio­ne z pod­pa­trzo­nych sytu­acji, jego utwo­ry wdzię­czą się do czy­ta­ją­ce­go, błysz­czą, widać, że autor lubi para­dę i błysk, na przy­kład wte­dy, kie­dy zapi­su­je: „Brak obro­ny / tak­że może być tak­ty­ką wojen­ną”. Prze­zie­ra przez nie mło­dzień­cza i zapew­ne pro­sto­dusz­na wia­ra w świat zdol­ny do dawa­nia trwa­łych odpo­wie­dzi nawet na nie­zu­peł­nie poważ­ne pyta­nia, świat ofe­ru­ją­cy sta­łość zamiast pro­wi­zor­ki. „A co teraz, jakie wyj­ście pro­po­nu­jesz? / Jakie dobre roz­wią­za­nie odnaj­dziesz w anek­sie?”, „jakie mamy wyj­ście z tej nie­by­wa­le nie­cie­ka­wej sytu­acji?” – raz po raz rzu­ca autor, co może bawić, ale nie spo­sób zatrzy­mać się przed moż­li­wo­ścią posta­wie­nia wła­sne­go pyta­nia: A gdy­by nie było żad­ne­go? Żad­ne­go wyj­ścia. Żad­nej ewen­tu­al­no­ści. Żad­ne­go anek­su. Na to pyta­nie nie ma odpo­wie­dzi. Mela­now­ski zatrzy­mu­je się na pozio­mie tej raz zabaw­nej, innym razem czczej reto­ry­ki. Szko­da.

Pro­wa­dzi go zachwyt wyni­ka­ją­cy z samej moż­li­wo­ści pisa­nia, cza­sem ta moż­li­wość ozna­cza przy­jem­ność: „Cóż za prze­strzeń! Cóż za pięk­no” – zapi­su­je. Cza­sem, napa­wa­jąc się sło­wem, raz wła­snym, raz zesta­wia­niem kolo­kwia­li­zmów, nie dopro­wa­dza tej moż­li­wo­ści do żad­ne­go roz­strzy­ga­ją­ce­go rezul­ta­tu. Wte­dy abs­trak­cja nisz­czy sens prze­ka­zu i pozo­sta­ją nam pyta­nia w sty­lu: „Nie wystar­cza­ją już żad­ne sło­wa, by cokol­wiek zmie­nić?” albo nie­zbyt odkryw­cze, za to moc­no nar­cy­stycz­ne kon­sta­ta­cje: „Jestem […] zbyt oczy­wi­sty, by wywo­łać jaką­kol­wiek / rewo­lu­cję”.

Dobrze, że Mela­now­ski bywa też auten­tycz­ny, sku­pio­ny nie na sobie, wte­dy czy­ta się go z satys­fak­cją: „A więc pobud­ka: wszyst­ko nadal trwa w nale­ży­tym spo­ko­ju. / Tro­chę bała­ga­nu, ból gło­wy, nie­spiesz­ny chód, / pies zagrze­ba­ny w poście­li”. świet­nie, że pro­za­icz­ne zda­rze­nia potra­fi nasy­cić ogrom­nym napię­ciem: „Kro­ple i ich histo­ria: tysią­ce bez­dusz­nych tor­tur”.

Nie­kie­dy przy­cho­dzi otrzeź­wie­nie, zatrzy­mu­je się ten spraw­ny mecha­nizm do skła­da­nia słów. Gdy to się dzie­je, widzi­my porzu­ce­nie nale­cia­ło­ści, wyłą­cze­nie pod­słu­chów, zaczy­na się wła­sna, intry­gu­ją­ca myśl: „znie­wa­la­ją­ce fabry­ki ilu­zji, pro­fa­na­cji, codzien­nej pie­śni żałob­nej / sygna­li­zu­ją zmę­cze­nie?”. Tam był dla mnie Mela­now­ski prze­ko­nu­ją­cy – tam, gdzie dostrze­gał zuży­cie albo ślad jakie­goś głę­bo­kie­go fał­szu, wobec któ­re­go wszy­scy sto­imy. Tam, gdzie scho­dzi­ła z nie­go eks­ta­tycz­ność, a zaczy­na­ło się zmę­cze­nie. Trud. Wyciecz­ki kra­jo­znaw­cze to nie­wąt­pli­wie istot­ny debiut, został doce­nio­ny przez sze­ro­kie gro­no kry­ty­ków, choć oso­bi­ście czu­ję się w obo­wiąz­ku napi­sać, że moim zda­niem został nie­co prze­ce­nio­ny.

Anna Piekara, Naszyjnik

W wier­szach Anny Pie­ka­ry intry­go­wa­ła mnie obo­jęt­ność, to zmro­żo­ne i mister­ne spoj­rze­nie, uświę­ca­ją­ce i nie­mal tak spo­koj­ne, jak wobec spo­dzie­wa­ne­go roz­sta­nia. Albo wobec doświad­czo­nej i prze­wi­dy­wal­nej obco­ści. Ludzie na ogół two­rzą sobie życie z sytu­acji nie­wie­le zna­czą­cych, skła­da­ją je z dro­bia­zgów i zaprzą­ta­ją nimi czas swój i podob­nych sobie, wypeł­nia­ją nimi roz­mo­wy. Ale nie każ­dy jest im podob­ny. Anna Pie­ka­ra dosko­na­le widzi, że świat może być krę­pu­ją­cy albo przez swo­ją nachal­ność, albo przez sche­ma­tyzm, dostrze­ga, że dotkli­we bywa obco­wa­nie zarów­no z tymi, któ­rzy wła­sne byle co, bła­he zda­rze­nie, mod­ny zakup czy waka­cyj­ną podróż wyno­szą do ran­gi zna­czą­ce­go, tak samo jak z tymi, któ­rzy żyją w spo­sób tra­dy­cyj­ny: dom, rodzi­na, dzie­ci – moż­na by stre­ścić. Nużą­ce to i – nade wszyst­ko – nie­czu­łe. Sche­ma­tycz­ne. Ta rze­czy­wi­stość wyma­ga dosto­so­wa­nia się, choć­by powierz­chow­ne­go, a rów­no­cze­śnie, zdo­mi­no­wa­na przez sche­mat albo byle­ja­kość, zmu­sza do ukry­wa­nia swo­jej osob­no­ści. A to doskwie­ra, zwie­lo­krot­nia poczu­cie dystan­su, otwie­ra per­ma­nent­ną prze­paść mię­dzy ja – oni. Być może dla­te­go poja­wia­ją się w wier­szach Anny Pie­ka­ry poru­sza­ją­ce, depre­syj­ne zapi­sy: „mnie doty­czy codzien­ność / jak cho­ro­ba skó­ry, wstyd”. Oddy­cha­nie – sym­bol życia, zosta­je suge­styw­nie spro­wa­dzo­ne do pro­ce­su fizjo­lo­gicz­ne­go: „trzask powiek, / pocię­ta na paski czerń. wciąż oddy­chasz”.

Boha­ter­ka, szu­ka­ją­ca miej­sca na swo­je schro­nie­nie, znaj­du­je je tam, gdzie cała ta powierz­chow­ność ma zaka­za­ny wstęp: „obraz jak roz­sy­pa­na sól skra­pla się na wło­sach, cią­ży, pochy­la / w dół, gdzie ławi­ce ryb to jedy­ny ist­nie­ją­cy kolor. cień / miej­sca, w któ­rym zacznę oddy­chać”. Już wysy­ła tam swo­ich posłań­ców, lękli­wie je bada: „jest takie sło­wo, o któ­rym mil­czą współ­cze­sne / języ­ki, miej­sce w ciszy, gdzie zasty­ga­ją gesty // […] odle­cia­ły tam wszyst­kie moje pta­ki”, przy spo­sob­no­ści dia­gno­zu­jąc tak­że i sie­bie: „cho­wam się cza­sem pod wodę po piach cze­kam cze­kam bez­u­stan­nie”.

Obcość odczu­wa­na wobec oto­cze­nia prze­no­si się tu na zja­wi­ska atmos­fe­rycz­ne, pory roku. Powsta­ją lapi­dar­ne, pasyw­ne zapi­sy, spra­woz­da­nia ze świa­ta, któ­ry już nie doty­czy, nie absor­bu­je: „następ­ne­go dnia / zaczy­na się lato // pięk­ne / sło­necz­ne / obce”. Cza­sem – choć­by na widok foto­gra­fii – nad­cho­dzi roz­pa­mię­ty­wa­nie, lecz nie przy­wra­ca daw­ne­go, ale pogłę­bia poczu­cie stra­ty i bez­rad­ne­go nie­zro­zu­mie­nia: „więc to jed­nak praw­da / sprzed kil­ku lat // nagle”. Nie­któ­re przed­mio­ty zaczy­na­ją wyzwa­lać mor­tu­al­ną obse­sję, cza­sem poda­ną nie­zwy­kle zmy­sło­wo: „boję się kon­wa­lii […] są dla mnie za drob­ne za czy­ste za świe­że / wszyst­kie bym zasia­ła na gro­bach dziew­czy­nek”.

Ale to mój spo­sób czy­ta­nia wier­szy Anny Pie­ka­ry. Nie­wy­klu­cza­ją­cy odmien­nych moż­li­wo­ści lek­tu­ry. Zwłasz­cza że w jej liry­ce, obok przy­wo­ła­nych tu fraz, przy­gnę­bia­ją­cych i bole­snych, tra­fia­ją się tak­że zapi­sy znacz­nie lżej­sze, sub­tel­nie iro­nicz­ne: „tak, mam kobie­ce odbi­cie w lustrze, spraw­dzi­łam” – oświad­cza autor­ka. I co – moż­na zapy­tać? „Moż­na z tym żyć” – zaraz odpo­wia­da.

Paweł Sarna, Biały OjczeNasz

Paweł Sar­na napi­sał ciem­ne, zmy­sło­we utwo­ry nawie­dza­ne przez tajem­ni­czą postać Ojca. Zmar­łe­go ojca, Boga Ojca, ojca-insty­tu­cję, auto­ry­tet ojca – kon­dy­cja tego enig­ma­tycz­ne­go przy­by­sza jest skom­pli­ko­wa­na, w jej skład po czę­ści zda­ją się wcho­dzić wła­ści­wo­ści każ­dej z wymie­nio­nych tu figur. „I wte­dy wynu­rza się Ojciec” – zapi­su­je Sar­na w wier­szu otwie­ra­ją­cym tom i zaraz dostrze­ga­my, że nie ma tu bez­po­śred­nie­go prze­ło­że­nia na biblij­ny – czy może w ogó­le uświę­co­ny – wize­ru­nek Boga-Ojca. Za duże zabru­dze­nie. Za duży trud. Nie ta sub­stan­cja. Zja­wia się nie tak: nie zstę­pu­je, nie sta­je w nie­po­ję­tej świa­tło­ści obja­wie­nia – ale z miej­sca, gdzie tkwił, wydo­sta­je się z mozo­łem. Bogo­wie na ogół nie bio­rą się za spra­wy docze­sne, któ­re wyma­ga­ły­by aż tak znacz­ne­go wysił­ku. Zatem jeśli nie Bóg, to kto? Owszem, ojciec w wier­szach Paw­ła Sar­ny posia­da kil­ka cech nad­przy­ro­dzo­nych: poja­wia się w róż­nych miej­scach nie­mal rów­no­cze­śnie („W tym cza­sie Ojciec prze­mie­rza żyły wod­ne. / A w chwi­lę póź­niej / spo­ty­kam go na uli­cy)”, jest zawsze obec­ny, ale nie ma owych cech w wystar­cza­ją­cej ilo­ści i dosko­na­ło­ści, aby bez­dy­sku­syj­nie moż­na przy­pi­sać mu boskość. Co intry­gu­ją­ce, utra­cił tak­że pew­ne istot­ne wła­sno­ści żywych: „Ta noc // będzie chłod­na. / Dom oświe­tli Ojciec” – zapo­wia­da Sar­na. Oświe­tli – zwróć­my uwa­gę i dopo­wiedz­my – ale nie wnie­sie do nie­go cie­pła, cze­go mogli­by­śmy się spo­dzie­wać po isto­cie już nie tak znacz­nie – co się oka­za­ło – uwi­kła­nej w ducho­wą sub­stan­cję.

Kto zatem? Może powra­ca­ją­cy umar­ły? Jeże­li tak, nale­ży przy­pusz­czać, że oto powró­cił ten sam, kto został poże­gna­ny, ale nie powró­cił taki sam. „Ojciec już scho­dzi ze ska­ły” – zapi­su­je Sar­na, przez co może­my rozu­mieć, że stra­cił należ­ne mu miej­sce i auto­ry­tet. Umar­łym ojcem teraz w pewien spo­sób ste­ru­je syn, naka­zu­je mu pobyt w okre­ślo­nych miej­scach, wyko­ny­wa­nie okre­ślo­nych czyn­no­ści – narzu­ca mu swo­ją wolę i przez to wpa­da w kon­flikt z pamię­cią o ojcu. Zakoń­czyć go mogła­by śmierć same­go syna: „Ojcze cia­ło moje może / przyj­dzie ogień może / nas roz­go­ni”. Ogień w utwo­rach Paw­ła Sar­ny „prze­ma­wia we wszyst­kich języ­kach”, więc mógł­by tu peł­nić funk­cję pojed­naw­cze­go żywio­łu – meta­fo­rę powro­tu do śmier­ci, obo­jęt­ne­go w niej spo­tka­nia.

Mało komu we współ­cze­snej liry­ce, w zale­d­wie jed­nym tomie wier­szy uda­ło się stwo­rzyć tak zagad­ko­wą, nie­da­ją­cą spo­ko­ju postać. Nie­skro­jo­ną pod gust czy­tel­ni­ka, więc nie sztucz­ną, ale
auten­tycz­ną, nie­zwy­kle oso­bi­stą, ponie­kąd boską, ponie­kąd demo­nicz­ną. Paw­ło­wi Sar­nie uda­ła się ta sztu­ka. Dla­te­go czy­ta­jąc jego fra­zy, choć­by podob­ne do tej: „teraz mogę / modlić się do Ojca”, moż­na się zasta­na­wiać, inter­pre­to­wać, ale przede wszyst­kim moż­na mu wie­rzyć. Tak jak moż­na wie­rzyć poecie – na sło­wo. Ale to pięk­ne sło­wo.

Marcin Siwek, Fuga dłoni

Fuga dło­ni Mar­ci­na Siw­ka to wier­sze oszczęd­ne i wycy­ze­lo­wa­ne. Kunsz­tow­ne. Obser­wa­cji Siw­ka towa­rzy­szy trans­for­ma­cja, siła wyobraź­ni wzmac­nia jego widze­nie, spo­ra­dycz­nie dążą­ce do odwzo­ro­wa­nia tego, co w pewien spo­sób wszy­scy dostrze­ga­my. Zawsze poja­wia się ele­ment albo dorzu­co­ny („dzi­siaj drze­wa / mają zamiast liści /lusterka”), albo zmy­sło­wo wyobra­żo­ny w cało­ści: „masz w płu­cach / kre­mo­we powie­trze gład­kie / ato­my z kości sło­nio­wej”. Siwek cza­sem spra­wia wra­że­nie, jak­by jego spoj­rze­nia były rzu­ca­ne od nie­chce­nia, przy­pad­ko­wo, ale dowo­dem kunsz­tu jest wła­śnie to, że jego posia­dacz może sobie pozwa­lać na pozo­ry non­sza­lan­cji, pod­czas gdy w rze­czy­wi­sto­ści pozo­sta­je świa­do­my wła­snych moż­li­wo­ści, posia­da pew­ność wagi wła­sne­go gestu: „i / każ­dy kamień / przy­droż­ny dla mnie // szka­tuł­ką / po brze­gi peł­ną”.

Cza­sem wyda­je się, jak­by mister­ne zapi­ski Siw­ka zosta­ły nakre­ślo­ne na sty­ku jawy i snu, powsta­ły mię­dzy rze­czy­wi­sto­ścią a nico­ścią: „ury­wa się tło i zie­mia”. Autor bywa lapi­dar­ny, kon­den­su­ją­cy. „Nie­bo się zaci­ska / do stę­ża­łej kost­ki” – zapi­su­je, jak­by pod wpły­wem ogrom­ne­go napię­cia, natę­że­nia uchwyt­ne­go i w emo­cjo­nal­nym, i w inte­lek­tu­al­nym wymia­rze wier­sza. Czy­li – jak dla mnie – trzeź­wo i pięk­nie zapi­su­je swo­ją wła­sną praw­dę. Jak choć­by tu: „sko­rup­ka tyn­ku / w czer­wo­ne odbla­ski // zaj­dzie za drze­wa / gdy gwał­tow­nie zasnę // przy­kry­ty szyb­ko / chmu­rą czar­nych liści”.

Szcze­gól­nie intry­gu­ją­co pre­zen­tu­ją się czę­ści Fugi dło­ni, gdzie mamy do czy­nie­nia z sub­tel­nym połą­cze­niem okru­cień­stwa i ero­ty­ki. Siwek stwo­rzył świat zasad­ni­czo wymar­ły i pusty, jeśli cho­dzi o zasób rekwi­zy­tów czy poja­wia­ją­cych się w wier­szach posta­ci. Sku­pił się za to na pew­nych gestach, rów­no­cze­śnie bestial­skich i czu­łych. „śpij głę­bo­ko // żebym / mógł cię roz­bu­dzić // ode­rwa­niem ręki” – zapi­sy­wał. Ale ten, kto zada­je ból, tak­że mu pod­le­ga, może dla­te­go, że doma­ga się w ten spo­sób poświę­ce­nia mu uwa­gi: „patrz na mnie // jestem zwie­rzę­ciem / z odrą­ba­ny­mi noga­mi”. Znaj­du­je­my tu i sadyzm, i opie­kuń­czość, złą­czo­ne w parę – wła­śnie: po co? Aby wymu­sić zależ­ność? Ofia­ry od opraw­cy? To chy­ba było­by zbyt odczy­ta­nie bez­po­śred­nie, to moż­na spo­tkać w pita­wa­lu, liry­ka skła­nia­ła­by do szu­ka­nia odmien­nych odpo­wie­dzi. Może więc odwrot­nie: zada­ją­cy cier­pie­nie pra­gnie wzbu­dzić w cier­pią­cym potrze­bę swo­jej obec­no­ści? Tu zapew­ne otwie­ra­ło­by się szer­sze pole inter­pre­ta­cyj­ne. Ale dla Siw­ka – mówiąc ogól­nie – naru­sze­nie cia­ła nie musi być doko­na­ne ręką opraw­cy, żeby w oka­le­czo­nym wyzwa­la­ło poru­sza­ją­ce odczu­cia: „w sta­nie oka­le­cze­nia / natręt­ny jest / kon­trast / mię­dzy krwią / a / prze­ście­ra­dłem // ten kon­trast / kształ­tu­je cha­rak­ter / daje/ poczu­cie wsty­du / za / nie­po­rzą­dek miej­sca / w któ­rym się / zna­la­złeś / kie­dy /otwarłeś oczy”.

„Dobrze jest / cza­sem ska­le­czyć // kogoś // aby go orzeź­wić” – zapi­sał w jed­nym z wier­szy Mar­cin Siwek. Nie ina­czej. Cza­sem nie ma inne­go spo­so­bu.

Wiersze nominowanych autorów

Jacek Bie­rut

Pod drzewami

popie­la­te kru­ki w turec­kiej skó­rze moka­sy­nach
na gołą sto­pę czar­ne bło­to fio­le­to­we pasma
na nie­bie popy­cha­ją męt­ny świt

każ­dy gła­dzi w kie­sze­ni nóż bo mógł­bym
chcieć wię­cej tej kobie­ty wie­prza
snu pod drze­wa­mi ale mojej wód­ki im żal

tyl­ko mojej wód­ki im żal tyl­ko mojej
wód­ki pod drze­wa­mi

Ryszard Chło­pek

td.

To jest wła­śnie ten moment: sto­isz na tra­sie wylo­to­wej z Kielc
i łapiesz sto­pa. Słoń­ce napra­sza się aż do nie­przy­tom­no­ści.
Poza tym coś wisi w powie­trzu jak Bóg, ale dosko­na­le zda­jesz
spra­wę, że to nie On i że to w ogó­le nie ma z Nim nic
wspól­ne­go. Jak zresz­tą coraz wię­cej rze­czy. Robi to wra­że­nie,
jak­by wszyst­ko wymy­ka­ło mu się spod kon­tro­li. Taka wła­śnie
jest sta­rość. Pozo­sta­je tyl­ko stać i cze­kać,
aż ktoś się zatrzy­ma albo na jakiś inny koniec świa­ta.

Bo to ozna­cza koniec. Bo wyje­dziesz i nie wró­cisz pręd­ko.
Wczo­raj zro­zu­mia­łeś – ta oka­zja jest ostat­nią rze­czą, na któ­rą
cze­kasz. Doje­dziesz do domu i weź­miesz się w garść. Całe­go.
Poza­ła­twiasz zale­głe spra­wy, poście­rasz kurze, znaj­dziesz lep­szą
pra­cę. Sło­wem – weź­miesz wszyst­ko w swo­je ręce.

Pro­blem poja­wi się dopie­ro wte­dy, kie­dy zro­zu­miesz, że to nie two­je
ręce, że całość toczy się i tak, nie­za­leż­nie od tego, co zro­bisz. Np.
– O kur­wa! – krzyk­nął gór­nik wbie­ga­jąc rano do kuch­ni
z roz­ha­ra­ta­nym policz­kiem. – Prze­cież nawet się nie goli­łem!

I to nie cho­dzi już o to, że nie masz wpły­wu i że
w ogó­le jesteś bez­sil­ny jak Bóg, bo to nic nowe­go, bo prze­cież
rów­nie dobrze mógł­byś utknąć w pię­cio­ki­lo­me­tro­wym kor­ku
pod War­sza­wą i żyło­wać klak­son, puścić Bio­ha­zard, albo zaczy­tać
się w 34 tomie Cona­na.

Prze­ra­ża cię raczej to, że nie znasz niko­go,
kto mógł­by coś zmie­nić; więc zaczy­nasz podej­rze­wać,
że kogoś takie­go albo nie ma, albo wyje­chał.

A to ozna­cza koniec. Bo nie wró­ci pręd­ko.
Pew­nie doje­dzie do domu i weź­mie się w garść. Całe­go.
Poza­ła­twia zale­głe spra­wy,
poście­ra kurze, znaj­dzie lep­szą pra­cę.
Sło­wem – weź­mie wszyst­ko w swo­je ręce.

Pro­blem poja­wi się dopie­ro wte­dy…

’96

Grze­gorz Gie­drys

[Jestem już tak daleko od ciebie, matko]

Jestem już tak dale­ko od cie­bie, mat­ko,
że mógł­bym umrzeć i byś tego nie poczu­ła.
Nawet jed­na kro­pla mojej krwi nie spły­nę­ła­by
pod two­je sto­py.
Rze­czy tego świa­ta nie zamar­ły­by w mil­cze­niu,
żaden dzwon by nie zabrzmiał,
nikt by nie wyszedł na uli­ce, ocze­ku­jąc cudu.

Kie­dy jakaś kobie­ta, któ­rej cia­ło dopie­ro pozna­ję i nie mogę
go jesz­cze w peł­ni zro­zu­mieć, ście­li mi łóż­ko;
kie­dy wie­że kościel­ne – te rze­ki roz­żar­tych psów, wymie­rzo­ne
pro­sto w nie­bo – mijam i prze­ła­mu­ję w sobie;
ty jesteś dale­ko, mat­ko, i nasłu­chu­jesz, czy nie pod­cho­dzę do drzwi.

Kie­dy jestem tak pija­ny, że nie mogę zasnąć,
kie­dy prze­pra­wiam się przez uli­ce,
poko­nu­jąc ich ocie­nio­ne desz­cza­mi brze­gi,
ty jesteś tak dale­ko, mat­ko, że w two­ich dło­niach
roz­kwi­ta, kru­szy się czas.

W maci­cy poko­ju, któ­ry napi­na tyl­ko po to swo­je kształ­ty,
żeby mnie przy­jąć zupeł­nie, pró­bu­ję cie­bie, mat­ko, wywo­łać
gło­śniej­szym odde­chem, pła­czem odde­chu, myślą odde­chu;
krzy­czę przez sen.

Mał­go­rza­ta Jur­czak

Burza

Wio­sen­ne trzę­sie­nie nie­ba -

chmu­ra urwa­na z nie­ba
– w cha­osie spa­da­nia -
na moment ścia­ną wody łączy
to, co na zawsze osob­ne.
Może to taka pre­mia dla wytrwa­łych,
chwi­la zapo­mnie­nia -
nie­bo zaczy­na się na linii hory­zon­tu,
ale jak tam dojść
po zie­mi?

I rze­czy­wi­ście zapo­mi­nasz o wszyst­kim, kie­dy
mok­nąc wołasz: Jak dla mnie bom­ba!
bo pra­wie się uda­ło schwy­tać na gorą­cym uczyn­ku
tego, któ­ry ją pod­ło­żył.

Tobiasz Mela­now­ski

André Breton, Arthur Caravan i Paul Eluard słuchają Throbbing Gristle

Plwo­ci­ny. Albo łzy. I bar­dziej mżaw­ka niż ule­wa.
Kału­że są, a jak­że: koła samo­cho­dów obra­ca­ją się z tru­dem.
Kro­ple na czo­le, kro­ple na szy­bach, na siat­kach, na liściach.
Kro­ple i ich histo­ria: tysią­ce bez­dusz­nych tor­tur,

godzi­ny modlitw przed świę­tym obra­zem. Zatrwa­ża­ją­ca poten­cja:
znie­wa­la­ją­ce fabry­ki ilu­zji, pro­fa­na­cji, codzien­nej pie­śni żałob­nej
sygna­li­zu­ją zmę­cze­nie?

Anna Pie­ka­ra

[fortepian]

for­te­pian
woła cię
przez deszcz

poma­lo­wa­łam usta

każ­dy dzień
jest bez cie­bie

Paweł Sar­na

I powiedziane jest

św. Paw­ło­wi Szyc­kie­mu

Na koń­cu naj­go­ręt­szej dro­gi po jakiej ci przy­szło się czoł­gać
napo­tkasz kobie­tę któ­ra uma­wia­ła się z tobą cza­sem
że od teraz będzie­cie dla sie­bie coś zna­czyć. I spo­tkasz
naj­dal­szych krew­nych co pła­wić będą swe dzie­ci
w bla­sza­nych baliach. I zanim zapy­tasz czy wie­rzą
w nawró­ce­nie cza­row­nic i mężów ich i wred­nych bękar­tów
splu­ną na cie­bie a każ­dy przez lewe ramię.
I zanim powiesz że nie­da­le­ko stąd wyla­ła rze­ka
na takie miej­sce jak tu i takich
ode­ślą cię skąd przy­sze­dłeś. I będą mieć rację.
I jest napi­sa­ne: Przez tę gra­ni­cę nie będziesz prze­my­cał
sie­bie. I nawet jeśli nie doty­czą cię tutaj żad­ne obrzę­dy.
I zaczniesz wie­rzyć w anio­ły.
I dowiesz się że dwa spo­śród wszyst­kich są miło­sier­ne.
I pło­chli­wy jest Anioł Euta­na­zji.
I leni­wy jest Anioł Ane­ste­zji.

Mar­cin Siwek

IV (Epilog)

dobrze jest
cza­sem ska­le­czyć

kogoś
aby go orzeź­wić