Poeci na Nowy Wiek. Rocznik 2003

Justyna Bargielska, Dating sessions

„dzień sta­je / się swo­im wła­snym czar­no bia­łym zdję­ciem” – napi­sa­ła Justy­na Bar­giel­ska. Czy­ta­łem jej tom wie­lo­krot­nie, zawsze wra­ca­jąc do tej fra­zy. Może pozo­sta­wa­łem pod wpły­wem jej magii, może to ona szcze­gól­nie ostro wyzna­cza­ła punkt stycz­ny pomię­dzy moim gustem a utwo­ra­mi Bar­giel­skiej, a może dzia­ło się tak dla­te­go, że ogrom­ne wra­że­nie robi­ły na mnie meta­mor­fo­zy doko­nu­ją­ce się w tej liry­ce, nie­usta­ją­ce i nie­po­ko­ją­ce śle­dze­nie odra­dza­nia się sym­bo­li, zja­wisk atmos­fe­rycz­nych, przed­mio­tów, ludzi i zwie­rząt, cza­sem przy­pad­ko­wo zja­wia­ją­cych się w wier­szach, cza­sem bli­skich pamię­ci i waż­nych. Wra­ca­ły, tak jak nale­ży w liry­ce, zawsze w odmie­nio­nej posta­ci, jak­by tam, gdzie na moment zapa­dły, otar­ły się o ten uświę­ca­ją­cy pry­zmat – oko poet­ki, defor­mu­ją­ce je, by nadać im kształt, nie­zna­ny dotąd. „a słoń­ce, nie uwie­rzysz: potra­fi zajść we wszyst­kich /szybach naraz i wró­cić rano zaschnię­tą plam­ką / na dnie kie­lisz­ka.” – zapi­sy­wa­ła Bar­giel­ska. Snu­ła opo­wieść nie­po­skro­mio­ną i prze­ista­cza­ją­cą: „Pochód lat; jak drgnię­cie mię­śnia, gry­mas / ust lub szarp­nię­cie dźwi­gni – zmia­na / przed­mio­tów i ludzi; powro­ty poże­gna­nych – / znak medu­zy w dło­ni wypa­lo­ny drob­ną / rącz­ką opła­ka­ne­go”. Poka­zy­wa­ła obra­zy tajem­ni­cze, nakre­ślo­ne na pogra­ni­czu żar­tu i psy­cho­zy: „chłop­czyk, obgry­zio­ne paznok­cie, spo­ty­ka / w bocz­nej alej­ce jesien­ną topo­lę wariat­kę / wnie­bo­pien­ną. sta­ra baj­ka. obję­ci odcho­dzą / w kie­run­ku opłot­ków, złą­cze­ni cał­kiem trwa­le /niejasnym sto­sun­kiem do krę­gów świa­tła z okien.”
Dys­po­nu­jąc wspa­nia­łym gestem wyobraź­nio­wym, pozwa­la­ła sobie na ima­gi­na­ty­wi­stycz­ną dyrek­tyw­ność: „lustrza­ny / kory­tarz gdzie dziew­czy­ny o peł­nych dło­niach opo­wia­da­ją / sobie fil­my o sza­lo­nej miło­ści i poca­łun­kach któ­re zna­czą / wię­cej niż wszyst­ko inne. ryba poły­ka ich sło­wa i świe­ci, / świe­ci. mecha­ci kro­ni­ka­rze, ryj­cie w pia­skow­cu kicię / wiel­ko­oką wśród mnó­stwa szcze­gó­łów. teraz, szyb­ko.”

Cza­sem w owym cią­gu prze­mian, w tej poru­sza­ją­cej zmien­no­ści poja­wia­ły się cie­nie tego, co defi­ni­tyw­ne. śla­dy śmier­ci – wyra­żo­ne jako lęk przez zni­we­cze­niem, nie sce­na sytu­acyj­na – do utwo­rów Bar­giel­skiej prze­do­sta­ją się przy­pad­ko­wo, zosta­ją spo­strze­żo­ne en pass­sant, spo­śród obfi­to­ści tego, co rucho­me i żywe, wydo­by­te jak­by od nie­chce­nia: „dzień mija na licze­niu. żół­tych prę­tów / w ogro­dze­niu tram­wa­jów, frędz­li lesz­czy­ny, / rudych kobiet na fil­mie, chwil dzie­lo­nych / na już i jesz­cze nie. ile przyj­dzie zosta­wić”. Ale nie pozo­sta­ją zama­sko­wa­ne, Bar­giel­ska nazy­wa wprost, choć jest w tej czyn­no­ści nie­zwy­kle sub­tel­na, jak choć­by w wier­szu o dziew­czy­nie, któ­ra wpa­dła do stud­ni: „„I nie było świ­tu. Zimę spę­dzę pod lodem, / znaj­dzie­cie mnie wio­sną, powie­cie, że się zmie­ni­łam, / że jest w moich oczach wyraz, któ­re­go nie było.” Zresz­tą cza­sem ją chy­ba ta ruchli­wość oży­wio­ne­go świa­ta nuży, iry­tu­je zwłasz­cza wte­dy, gdy sta­je się natręt­na, nie­po­żą­da­na wsku­tek zbyt­niej bli­sko­ści: Złosz­czą mnie ich okna. Prze­sa­dza­ją z tym życiem, / tak jak­by nie wie­dzie­li, że wca­le nie trze­ba.”

Nie zapo­mnij­my o miło­ści. W wier­szach Bar­giel­skiej cza­sem bywa fry­wol­na, kore­spon­du­je z dosłow­nym odczy­ta­niem tytu­łu tomu. Tak dzie­je się wte­dy, gdy autor­ka zapi­su­je: „Widzia­no mnie z męż­czy­zną w hali wol­ne­go lotu”. Cza­sem oka­zu­je się skom­pli­ko­wa­na, wyzwa­la potrze­bę znie­wo­le­nia i pęd ku suwe­ren­no­ści rów­no­cze­śnie: „nie wię­zi mnie upał, / więc bio­rę two­ją rękę bez­wład­ną i cięż­ką, / i kła­dę na swo­im bio­drze / by nie zerwać się / i nie pobiec tam, dokąd w słoń­cu / musia­ła­bym się czoł­gać.” Bar­giel­ska zmy­sło­wo i żar­li­wie poka­zu­je spu­sto­sze­nie i zara­zem roz­kosz utra­ty, mówi, że czas niwe­cze­nia i czas zysku może zbie­gać się w fascy­nu­ją­cym pra­gnie­niu: „Wydo­stać się z cia­ła jak z pło­ną­ce­go auta / zanim będzie / za póź­no.”

Juliusz Gabryel, Hemoglobina

W Hemo­glo­bi­nie świa­ty i posta­ci wyzwo­lo­ne przez moc wyobraź­ni współ­ist­nie­ją z rze­czy­wi­sto­ścią opi­sa­ną deta­licz­nie, gdzie uwi­dacz­nia się zwłasz­cza upodo­ba­nie auto­ra do przed­sta­wia­nia pew­nych sytu­acji krań­co­wych. „Pod­da­ję wam pań­stwo prze­kształ­ca­ją­ce” – zapi­su­je Juliusz Gabry­el i wyli­cza miesz­kań­ców tej swo­jej gale­rii, prze­ra­ża­ją­cej i wcią­ga­ją­cej. Urą­ga ona poszu­ki­wa­czom kla­sycz­ne­go mode­lu pięk­na i sym­bo­li­ki tra­dy­cyj­nie koja­rzo­nej z liry­ką, może być cięż­ko­straw­na dla este­ty-ruty­nia­rza, dla hedo­ni­sty się­ga­ją­ce­go po wier­sze w przy­pły­wie melan­cho­lii listo­pa­do­wych nocy nie­straw­na abso­lut­nie. Zamiesz­ku­je ją „anioł skon­stru­owa­ny ze słu­pów / i kabli tele­fo­nicz­nych” oraz „chło­piec / przy­by­wa­ją­cy na świat zawsze / w śre­dnio­wie­czu”, poja­wia się orga­nicz­nie zmy­sło­wa figu­ra kró­lo­wej cier­ni: „boże, chroń kró­lo­wą cier­ni. / jej bez­sze­lest­ne i roz­ga­łę­zio­ne ramio­na. […] chroń jej futrza­ny odwłok. / ilu ludzi musia­ło ści­nać wło­sy, / żeby mogła się ubrać.” Mistrzow­sko prze­bie­ga to przy­wo­ła­nie istot, nie­po­ko­ją­cych i zagad­ko­wych.

Gabry­el, tak jak zazna­czy­łem, nie stro­ni od kla­sycz­ne­go mime­sis, lecz nie­mal zawsze odwzo­ro­wu­je rze­czy­wi­stość w rady­kal­nej posta­ci. Poka­zu­je miej­sca wyizo­lo­wa­ne, w jego utwo­rach raz po raz poja­wia się szpi­tal; pochy­la się nad opi­sem śmier­ci czy sza­leń­stwa tak dokład­nie jak­by dys­po­no­wał wia­ry­god­no­ścią naocz­ne­go świad­ka. „Prze­bu­dze­nie, elek­trow­strzą­sy, wdech. / szarp­nię­cie” – tak brzmi echo pły­ną­ce z jego praw­dzi­we­go świa­ta, tak wyglą­da jego spoj­rze­nie – to cza­sem zdaw­ko­wy, repor­ter­ski zapis: „leży na sto­le ope­ra­cyj­nym, / nie oddy­cha”, cza­sem zme­ta­fo­ry­zo­wa­na opo­wieść, na przy­kład o che­mio­te­ra­pii: „bóg […] szy­ku­je żoł­nie­rzy, / rucho­my poli­gon wpusz­czo­ny pod ciśnie­niem / ze strzy­ka­wek”. Wobec tego medycz­ne­go panop­ti­kum cia­ło sta­je się dla Gabry­ela prze­no­śną celą: „wię­zie­nia […] nosi­my […] ze sobą” – odno­to­wu­je. Celą, któ­ra pamię­ta, gro­ma­dzi, ran jej zada­nych nie ima się czas, nie niwe­czy nicze­go, ale pogłę­bia: „wiem, że to co było, zosta­wia głę­bo­kie bli­zny, / z bie­giem cza­su coraz głęb­sze”. Nawet śmierć nie sta­no­wi kła­dzie kre­su tej doj­mu­ją­cej, prze­ra­ża­ją­co obec­nej pamię­ci: ” pamię­tam też, że umar­łem // potem była eks­plo­zja”.

Cza­sem oby­dwa rodza­je opty­ki, czy­li ta two­rzą­ca demo­nicz­ną kro­ni­kę demiur­ga i ta budu­ją­ca lapi­dar­ną rela­cję fak­to­gra­fa, zbie­ga­ją się w jed­nym wier­szu. Powsta­je wte­dy zamęt, dyna­micz­nie zacho­dzą na sie­bie dwa odręb­ne świa­ty – dzie­lą pomię­dzy sobą posta­ci, wymie­nia­ją rekwi­zy­ty, ale nie dba­ją o zacho­wa­nie rzą­dzą­cych nimi praw, co wyda­je się sta­wiać same­go auto­ra na kra­wę­dzi jakie­goś oczysz­cza­ją­ce­go i śmia­łe­go sza­leń­stwa: „cie­nie prze­sta­ły imi­to­wać rze­czy­wi­stość / bie­gną prze­trzą­sać szu­fla­dy / szu­ka­ją ostrych narzę­dzi” // żyjąc w lesie odcię­tym od pod­ło­ża / gło­śno się śmie­ję // pod­no­szę gło­wę jak rakie­tę kwia­tów”.

Michał Kasprzak, bo on to zgubi

Do debiu­tanc­kie­go tomu Micha­ła Kasprza­ka prze­ko­nał mnie okre­ślo­ny ele­ment, regu­lar­nie powra­ca­ją­cy na stro­nach bo on to zgu­bi. Mam na myśli trans­fer, zawsze i wszę­dzie obec­ny, nie­mal mecha­nicz­ny, nie­da­ją­cy wytchnie­nia. Wier­sze Kasprza­ka zazwy­czaj odczy­ty­wa­no w odmien­ny spo­sób, poja­wia­ły się w pobli­żu neo­lin­gwi­zmu, sam autor dawał ku temu powo­dy: albo grzązł w popu­lar­nych nie­uchwyt­no­ściach, albo zapi­sy­wał: „z dru­gim brze­giem łączy mnie / nadal zwo­dzo­ny / język”, co dawa­ło asumpt do roz­wa­żań o nie­moż­no­ści poro­zu­mie­nia się z dru­gim czło­wie­kiem, ale ja pozwa­la­łem sobie to trak­to­wać jako porząd­ną, dość okrą­głą, a rów­no­cze­śnie kokie­te­ryj­ną fra­zę. Zamiast tego w liry­ce Kasprza­ka inten­syw­nie prze­ma­wiał do mnie obraz świa­ta, w któ­rym wszyst­ko pod­le­ga trans­ak­cji: każ­dy obiekt, czy jest to przed­miot, uczu­cie, czy myśl, moż­na kupić, sprze­dać, zużyć i wymie­nić, ale każ­da z powyż­szych czyn­no­ści oka­zu­je się zawsze nie­skoń­cze­nie absor­bu­ją­ca i nigdy nie­wy­star­cza­ją­ca. Do cze­go? Na przy­kład do uzy­ska­nia spo­ko­ju, do osią­gnię­cia zaspo­ko­je­nia, do defi­ni­tyw­ne­go wyga­sze­nia roz­bu­dzo­nej potrze­by. Kie­dy Michał Kasprzak zapi­sy­wał: „han­del wymien­ny na czę­ści / część cie­bie za część mnie i zwy­czaj­nie / zle­cam zli­czam zlin­czam się w tych / trans­ak­cjach” zbli­żał się – nie wyklu­czam, że nie­świa­do­mie – do traf­ne­go uchwy­ce­nia waż­ne­go ele­men­tu kon­dy­cji współ­cze­sne­go czło­wie­ka Zacho­du, rów­no­cze­śnie odpy­cha­jąc od sie­bie sier­mięż­ne wid­mo gęby poety- neo­lin­gwi­sty. Gdy pisał: „przy­je­cha­łem wczo­raj / i nie wiem / czy wystar­czy mnie tutaj na jutro” albo: „mogę wró­cić do two­je­go cia­ła ale nie do cie­bie” pozwa­lał mi zakła­dać, że obiek­ty tej wymia­ny były obce i puste, jej prze­bieg – per­ma­nent­nie nie­za­do­wa­la­ją­cy, i że w rezul­ta­cie opo­wia­da mi swój żywot­ny dra­mat, two­rzy opis – cza­sem nie­po­trzeb­nie zbyt skom­pli­ko­wa­ny – pew­nych współ­cze­snych sytu­acji mię­dzy­ludz­kich, gdzie atry­bu­ty cia­ła to „znak jako­ści i atest”. Jak gdy­by dawał znać, że nasze wła­ści­we wyróż­ni­ki, zuni­fi­ko­wa­ne, spły­co­ne, w osta­tecz­nym rachun­ku i tak oka­zu­ją się darem­ne, sko­ro „wszyst­kie cia­ła rów­nie obce”.

Zda­rza­ło się, że Michał Kasprzak wycho­dził poza dia­gno­zo­wa­nie, wte­dy jego gest sta­wał się gwał­tow­niej­szy, przy­po­mi­nał manewr wymknię­cia się poza obszar wszech­ogar­nia­ją­ce­go trans­fe­ru. Był to gest nie­pod­le­ga­nia osza­co­wa­niu w rze­czy­wi­sto­ści zdo­mi­no­wa­nej przez sza­co­wa­nie, a jego inten­syw­ność zaraz tono­wał szept kon­spi­ra­to­ra, być może przy­pusz­cza­ją­ce­go, że jego spra­wa zosta­ła prze­gra­na: „prze­my­ci­li­śmy tu tro­chę nocy”. Ale zawsze coś zosta­ło. Coś wła­sne­go. Skra­dzio­ne­go. Coś wbrew powszech­nym regu­łom. Jakaś pięk­na gran­da. Osta­tecz­nie – co stwier­dził sam Kasprzak – „życie doko­nu­je się w / kie­sze­niach świa­ta”.

Paweł Kozioł, Czarne kwiaty dla wszystkich

Pisa­nie to zaję­cie nie­odzow­ne i zara­zem darem­ne – myśla­łem pod­czas czy­ta­nia debiu­tanc­kie­go tomu Paw­ła Kozio­ła – albo odmien­nie: jest to czyn­ność nie­ustan­nie redu­ku­ją­ca, nie­skoń­cze­nie powta­rzal­na, w pew­nych warun­kach może być odtwór­cza, zwłasz­cza dla bez­pie­czeń­stwa piszą­ce­go. „pisz ale tyl­ko wła­sną koły­san­kę na / okrą­gło jak­byś wie­dział że przy­szłość jest czar­ną / pły­tą któ­rą pusz­cza­li ci rodzi­ce” – zapi­sy­wał autor i cięż­ko było uchwy­cić punkt rów­no­wa­gi mię­dzy suwe­ren­nym, sta­now­czym gestem samo­okre­śle­nia, a wyra­zem lęku przed nie­zna­nym i – być może z tego lęku wyni­ka­ją­cym – nawo­ły­wa­niem do jakiejś obłą­kań­czej cyklicz­no­ści. Paweł Kozioł, zaplą­ta­ny w labi­ryn­cie liry­ki wła­snej, wła­sno­ręcz­nie i roz­myśl­nie wznie­sio­nym, zda­wał się być dosko­na­le świa­do­my powa­gi i moż­li­wo­ści miej­sca, któ­re sobie zafun­do­wał: „zamiast spro­sto­wa­nia / labi­ryn­tu ta ścież­ka dźwię­ko­wa bez wyj­ścia”. Ów labi­rynt był żywy, może nawet nie­bez­pod­staw­ne było­by wpi­sa­nie go w cie­le­sność same­go auto­ra, raz po raz przy­ła­py­wa­ne­go na zapę­tla­niu, redu­ko­wa­niu: „mia­stecz­ko gdy­by / twe ścia­ny były ze słów skre­ślał­bym / mia­stecz­ko gdy­by two­je ścia­ny nie były ze mnie”. Zno­wu: może to pró­ba prze­cho­wa­nia i rów­no­cze­śnie for­ma usza­no­wa­nia prze­szło­ści jako jedy­ne­go spraw­dzo­ne­go ukła­du odnie­sie­nia, a może pew­na – dostęp­na po zmia­nie opty­ki – suge­stia: to ja jestem wier­szem-labi­ryn­tem, labi­ryn­tem jest moja mowa, dla­te­go nie mogę go opu­ścić, jestem na nie­go ska­za­ny.

Ale tak­że tam, w pry­wat­nym schro­nie­niu, czai się nie­bez­pie­czeń­stwo, znaj­du­je się źró­dło oba­wy. Kozioł zapi­su­je: „a jed­nak razem od teraz do koń­ca / wer­su w nim wła­śnie zatrza­snąć się mówić / szcze­rze tak jak­by szyfr był dosko­na­ły”, co moż­na też potrak­to­wać jako para­doks spe­cy­ficz­nie rozu­mia­nej komu­ni­ka­cji, gdzie zakres moż­li­wość intym­ne­go – albo po pro­stu swo­bod­ne­go – mówie­nia zwięk­sza się pro­por­cjo­nal­nie do wzro­stu nie­moż­no­ści ode­bra­nia komu­ni­ka­tu. Czy jest to lęk przed ogól­ną cha­rak­te­ry­sty­ką języ­ka? Czy wła­sny, pry­wat­ny, bliż­szy kli­nicz­nej fobii niż wła­ści­wo­ściom kodu? Na pierw­sze pyta­nie moż­na zapew­ne dać roz­ma­ite odpo­wie­dzi. Odpo­wiedź na dru­gie mogła być popar­ta poja­wia­ją­cym się w wier­szach Paw­ła Kozio­ła przy­mu­sem samot­no­ści, może ufun­do­wa­nym na obse­syj­nym lęku przed fizycz­nym obco­wa­niem, może po pro­stu na bra­ku prze­ko­na­nia, że fizycz­na obec­ność może być zna­czą­ca: „świa­tła naszych miło­ści pozdra­wia­ją się”.

Paw­ła Kozio­ła wstę­po­wa­nie w wiersz mie­wa momen­ty słab­sze, jego labi­rynt, na ogół skon­stru­owa­ny porząd­nie, posia­da tak­że miej­sca mizer­niej­sze, dosłow­nie papie­ro­we. „przy­pływ morza, gdzie toną stat­ki słów nie zetrze / wszyst­kich prze­cin­ków od krwi mojej” – zapi­su­je Kozioł i wte­dy wcho­dzi w potrzask świa­do­mej kre­acji tek­stu­al­nej, wte­dy zamiast poprzed­nio wymie­nio­nych nie­bez­pie­czeństw, zamiast wia­ry­god­no­ści prze­ży­cia wyła­nia się instruk­cja pt. „zbu­duj sobie podob­ny labi­rynt, to pro­ste”. Ale to poja­wia się tak incy­den­tal­nie, że zapew­ne z obsza­rem auten­tycz­nym, a nie świa­tem wydu­ma­nym mamy tu do czy­nie­nia. Nie brak w nim dra­ma­tycz­nych obra­zów: ” oddech ptak któ­ry wybu­do­wał gniaz­do / na stro­mym drze­wie kości na gałę­zi / two­je­go oboj­czy­ka goto­wy do lotu” czy dyna­micz­nych i odkryw­czych resty­tu­cji zna­nych poetyc­kich zabie­gów: „nie­bo / pode­szwy ma błysz­czą­ce idzie // na nas”. Wszyst­ko to, tak jak zazna­czy­łem, wobec darem­no­ści: „pisz więc tak gło­śno aby tam nie było ciszy / z nadzie­ją że usta­wisz głos lep­szy od ciszy”.

Robert Król, Gatunki śniegu

Robert Król w debiu­tanc­kim tomie spra­wia wra­że­nie oszo­ło­mio­ne­go wyko­ny­wa­niem albo samą moż­li­wo­ścią wyko­ny­wa­nia ewen­tu­al­nie obser­wo­wa­nia tysię­cy czyn­no­ści dru­go­rzęd­nych; przed­sta­wio­ne w wier­szach mogły­by mieć na celu uzy­ska­nie kom­ple­men­tu od przy­ja­cie­la albo ocza­ro­wa­nie czy­tel­ni­ka, nie mogę dłu­go zatrzy­my­wać się przed stwier­dze­niem, że cho­dzi o czy­tel­ni­ka nie­wpraw­ne­go – tego jest pro­ściej olśnić, zacza­ro­wać, niż skło­nić do myśle­nia. „nie­ja­sne / manew­ry. Nie­peł­ne sto­sun­ki”, „nagłe for­te­le” – Robert Król zapi­su­je mnó­stwo fraz tego typu, zgrab­nych i abs­trak­cyj­nych, sta­wia pyta­nia bły­sko­tli­we, ale puste, pasu­ją­ce wszę­dzie i nigdzie: „Może / się tak oko­pać, dać uwieść / pozo­rom?” Dobrze, super, ale jakim pozo­rom? – miał­bym ocho­tę odpo­wie­dzieć pyta­niem – to przez brak infor­ma­cji o samym tema­cie roz­mo­wy oraz dla­te­go, żeby dowie­dzieć się, czy roz­ma­wia­my w tak­sów­ce, palar­ni haszy­szu, czy na pogrze­bie.

Szczę­śli­wie owe papie­ro­we popi­sy, eru­dy­cyj­ne dresz­cze, zmie­nia­ją się w odczu­cia indy­wi­du­al­ne, Król docie­ra do sie­bie, nad­da­tek wie­dzy i lek­tur opa­da i uka­zu­je go w peł­ni jego suwe­ren­no­ści, cza­sem – po odrzu­ce­niu tego auto­ma­tycz­ne­go sza­fa­żu słów – nie­ocze­ki­wa­nie bez­bron­ne­go: „I ty, mały / zło­śliw­cu, też tam będziesz ster­czał / nago z top­nie­ją­cym soplem w ręku. ścię­ta / mro­zem kału­ża zwią­że ci sto­py. Może / zdą­żysz ochło­nąć, niż znów śnieg ude­rzy”. źró­dło zagro­że­nia było­by tu doszczęt­nie zewnętrz­ne, nie mia­ło­by nic wspól­ne­go z języ­kiem, jego moż­li­wo­ścia­mi, ogra­ni­cze­nia­mi i upo­je­niem się nimi. Do mnie to prze­ma­wia. „Szu­kam tezy, aby mógł wypeł­nić się mit” czy „sko­śno­ocy w uści­skach, szu­ka­ją­cy kon­tak­tu” – w zapi­sach tego rodza­ju poja­wia się zagu­bie­nie auten­tycz­ne, obser­wa­cja wła­sna, wręcz nama­cal­na niczym bli­zna na wła­snej twa­rzy. Cza­sem widzi­my ją w szer­szym wymia­rze: „życie […] roz­cho­dzą­ce się leni­wie na boki” – czy­ta­my i wte­dy widać, że ten brak kon­tro­li nad roz­cheł­sta­niem świa­ta jest bole­śniej­szy, a samo życie – tward­sze i praw­dziw­sze niż żon­glo­wa­nie biblio­te­ką oso­bi­stą, że tak to ujmę. Robert Król potra­fi pisać zmy­sło­wo i pla­stycz­nie, jak gdy­by ota­cza­ją­cą go rze­czy­wi­stość uchwy­cił jako wymiar wszyst­ko­żer­ny, pochła­nia­ją­cy: „Ptak wessa­ny pod obłok jesz­cze się sza­mo­cze”. Pięk­ne obra­zy, a przede wszyst­kim oso­bi­sty pomysł i tech­ni­ka.

Oczy­wi­ście moż­na odczy­tać Gatun­ki śnie­gu w odmien­ny spo­sób. Tak żeby zacho­wu­jąc atu­ty tej liry­ki, rów­no­cze­śnie nie pięt­no­wać tego, co mi oso­bi­ście doskwie­ra­ło w lek­tu­rze. Mam tu na myśli sym­pa­tycz­ną towa­rzysz­kę poezji, iro­nię – to jest ta pani, co to na ski­nie­nie przy­cho­dzi i cza­sem zastę­pu­je straż pożar­ną. Lirycz­na mar­kie­tan­ka. „Iro­nia // rze­czy łatwych” – jak zapi­su­je sam autor. Może to wła­śnie w jej obec­no­ści nale­ży odczy­ty­wać owe „lek­kie pro­jek­cje”, może cała ta machi­na nie­mal bez­se­lek­tyw­ne­go obser­wo­wa­nia i sta­wia­nia pytań zosta­ła uru­cho­mio­na wła­śnie po to, żeby „utknąć w prze­py­chu sło­wa”. Zapew­ne moż­na i tak. Zapew­ne Robert Król świa­do­mie zało­żył, że pisze „Prze­kła­dy melo­dy­jek na język wtór­ny”, choć ja go wolę – i to mi się w Gatun­kach śnie­gu szcze­gól­nie podo­ba – tam, gdzie „znaj­du­je wol­ne miej­sca w nie­fo­rem­nym / krę­gu”. Wolę go tam, gdzie ta iro­nia oka­za­ła się dla nie­go zbyt mała, nie­wy­star­cza­ją­ca – i wobec świa­ta, i dla nie­go same­go.

Joanna Mueller, Somnambóle fantomowe

Wobec debiu­tu Joan­ny Muel­ler mówio­no cza­sem – i nadal się mówi, tyle że w cało­ścio­wym odnie­sie­niu do jej liry­ki – o pro­jek­cie, czy­li przed­się­wzię­ciu prze­my­śla­nym, zapla­no­wa­nym, posia­da­ją­cym cel. Gdy­by tak było, akcja prze­ciw­sta­wia­ła­by się kre­acji, punkt cięż­ko­ści w jej wier­szach odda­lił­by się od umy­słu demiur­ga i zma­te­ria­li­zo­wał w rękach pla­ni­sty. Ja uwa­żam, że Som­nam­bó­le fan­to­mo­we napi­sał żywioł, odważ­ny, obja­wia­ją­cy się w nie­ska­zi­tel­nie czy­stej lirycz­nie posta­ci, i może dla­te­go tak trud­no cza­sem to przy­znać, może dla­te­go cza­sem wygod­niej­szym roz­wią­za­niem wyda­je się zaufa­nie do sto­so­wa­nia for­muł goto­wych lub posłu­gi­wa­nie się wymyśl­ną ter­mi­no­lo­gią niż dawa­nie wyra­zu prze­ko­na­nia o ist­nie­niu ducha poezji. Wygod­niej­szym nie zna­czy prost­szym: zasad­ni­czo każ­dy kry­tyk na oko­licz­ność pisa­nia o liry­ce Joan­ny Muel­ler stwo­rzył roz­bu­do­wa­ny meta­ję­zyk; zna­czą­ce, że owe meta­ję­zy­ki oka­za­ły się tak odręb­ne, że nie osią­gnę­ły poro­zu­mie­nia na żad­nym wspól­nym obsza­rze. Wręcz prze­ciw­nie: jeśli się spo­ty­ka­ły, to nie­mal wyłącz­nie wyłącz­nie w try­wial­no­ściach: lin­gwizm, neo­lin­gwizm, jakieś tam mówie­nie zza maski czy spod maski, poezja meta­ję­zy­ko­wa itp. Gdy­by to był pro­jekt, praw­do­po­dob­nie wyzna­czo­no by okre­ślo­ne tery­to­rium wspól­ne­go dys­kur­su, w logicz­ny spo­sób obu­do­wa­no by jej wier­sze inte­lek­tu­al­nie – tak mi się wyda­je, ale może prze­ce­niam moż­li­wo­ści kry­tycz­ne­go odsłu­chu liry­ki Joan­ny Muel­ler. Dla­te­go wier­sze Muel­ler to żywioł, wrzą­cy i może cza­sem nawet dla niej samej nie­do­cie­czo­ny, jako pro­jekt moż­na je okre­ślić w odnie­sie­niu do odmien­nych poetyk, nie do gene­zy.

„co wynik­nie co umknie co wyło­wię / gdy ency­klo­pe­dię mnie ode­mknę / co wysło­wię gdy roz­dra­pię nie­roz­cię­te” – zapi­sa­ła Muel­ler, a po chwi­li doda­ła: „po co zamy­kam / w wiersz co wymknie się / co wemknie się co / minie mnie” – dla mnie przy­wo­ła­ne fra­zy świad­czą o pora­ża­ją­cej nie­pew­no­ści, auten­tycz­nej, nie skro­jo­nej na wybra­ną mia­rę. Zwy­kłej, a wstrzą­sa­ją­cej. Fraz o zbli­żo­nej wymo­wie znaj­du­je się w Som­bam­bó­lach fan­to­mo­wych mnó­stwo, przy­kła­do­wo ból, demon tej liry­ki, nawie­dza ją cyklicz­nie, cza­sem wręcz bywa nazwa­ny po imie­niu. Tak samo miłość, „miłość nie­szczę­sna”, jak zapi­sa­ła sama Muel­ler. Ele­men­tar­ne odczu­cia. Naj­waż­niej­sze. Mam wra­że­nie, że mówiąc o wier­szach Joan­ny Muel­ler, nie musi­my mówić o lin­gwi­sty­ce teo­re­tycz­nej. Im bar­dziej skom­pli­ko­wa­na liry­ka, tym bar­dziej pro­ste­go opi­su wyma­ga. W prze­ciw­nym wypad­ku łatwo stwo­rzyć nie­przy­tom­ną umy­sło­wą hybry­dę, rów­nie bez­myśl­nie idą­cą przez trzeź­wość i non­sens. Zwłasz­cza że w utwo­rach Joan­ny Muel­ler jaskra­wa i wszech­obec­na jest pod­mio­to­wość, a nie przed­mio­to­wość, co w moim odczy­ta­niu powin­no być wystar­cza­ją­co wyraź­nym sygna­łem dla czy­tel­ni­ka, żeby pochy­lił się nad tomem, zanim zacznie opo­wia­dać nie­do­rzecz­no­ści.

Owszem, to jest liry­ka wyma­ga­ją­ca. Skom­pli­ko­wa­na. Nie miz­drzy się. Pię­trzy się. Czy­tel­nik przy­zwy­cza­jo­ny do lek­tu­ro­wej matry­cy, ama­tor ste­reo­ty­pu, miło­śnik pio­se­nek, któ­re sły­szał i dla­te­go je lubi, nie ma tu cze­go szu­kać. „te godzi­ny przy pió­rze oka­le­czeń nie leczą” – zapi­sa­ła Muel­ler w nawią­za­niu do zna­ne­go utwo­ru Gro­cho­wia­ka. Dla­te­go nie nale­ży przy­pusz­czać, żeby nagle nabra­ły uzdra­wia­ją­cych wła­ści­wo­ści przy lek­tu­rze. Nie tak ma być. Ma być twar­do, ale praw­dzi­wie. Pro­sto. Jest wiersz. Jest poet­ka. Jest czło­wiek. Czy­sty kon­kret.

Robert Rybicki, Epifanie i katatonie

Robert Rybic­ki w swo­im pierw­szym tomie poka­zał moc zaufa­nia w swój gest – nic, co było małe, nie absor­bo­wa­ło go nad­mier­nie, nic, co było ogrom­ne, nie było dla nie­go nie­do­stęp­ne, w żad­nym tema­cie nie grzązł nie­przy­tom­nie, jeśli miał obse­sje, to na mia­rę mistrzów. Rybic­ki poka­zał – pozwo­lę sobie powtó­rzyć i stre­ścić – prze­ko­nu­ją­cy dowód na liry­ki wigor i potę­gę. Dys­kret­nym i czuj­nym był obser­wa­to­rem wobec deta­lu, wobec cało­ści – zdy­stan­so­wa­nym i roz­trop­nym, tu i tam stać go było na iro­nię wyso­kiej kla­sy i dosko­na­łej pró­by, doty­czą­cą new­ral­gicz­nych ele­men­tów i sta­nów naszej kon­dy­cji, a nie zesta­wie­nia słów w przy­pad­ko­wo śmiesz­nym porząd­ku dla opi­sa­nia nie­daw­no widzia­ne­go fil­mu. Gest Rybic­kie­go był moc­ny i suwe­ren­ny wobec osa­mot­nie­nia: „Gdy nie spo­tkasz niko­go, / a chciał­byś powie­dzieć / kole­iny, przez któ­re / klą­łeś do tej pory. // powiedz je sobie”. Był cało­ścio­wy i pro­sty, pozwa­lał doko­ny­wać suge­styw­nych ope­ra­cji na cza­sie: „Jak­by na powrót / futro z szy­ne­la bie­gło / wśród traw jako rado­sny już / szy­nel: dziec­ko // cof­nię­te­go fil­mu”. Nie­któ­rzy poeci do skon­stru­owa­nia podob­ne­go opi­su potrze­bo­wa­li­by całej apa­ra­tu­ry, rekwi­zy­to­rium roz­cią­gnię­te­go od came­ra obscu­ra przez lam­py kato­do­we do tele­wi­zji pla­zmo­wej. Ale obra­zów tego typu się nie kon­stru­uje. Je się gene­ru­je albo nie, mówiąc pro­ściej: moż­na je – siłą talen­tu – zaofe­ro­wać od razu goto­we, albo trze­ba się nakom­bi­no­wać, naczy­tać, nazno­sić rupie­ci, a efekt tej kre­ator­skiej faty­gi z wyprze­dze­niem moż­na prze­wi­dzieć.

W wier­szach Rober­ta Rybic­kie­go roi się od podob­nych prze­mian, nie­ocze­ki­wa­nych trans­for­ma­cji, cza­sem nie­zmier­nie pla­stycz­nych: „Koń ude­rza kopy­tem // o zie­mię; wkrót­ce będzie pło­ną­cą pochod­nią / wśród dro­bi­nek kre­dy uno­szą­cych się nad / wybla­kłym mia­stem”, cza­sem niby try­wial­nie, ale w nie­pod­ra­bial­ny spo­sób odno­szą­cych się na przy­kład do ero­ty­ki: „Miłość jest mia­zgą / w łupi­nie”. Zresz­tą Rybic­ki w swo­im debiu­cie napi­sał kil­ka świet­nych ero­ty­ków, dość spe­cy­ficz­nych, gdzie miłość zna­czy przede wszyst­kim spu­sto­sze­nie: „Do two­ich oczu wcho­dzi się jak do gro­ty // z naskal­nym malo­wi­dłem. / Na dnie kości tych, / któ­rzy zosta­li / zwa­bie­ni”. Albo ten wiersz, zakoń­czo­ny przej­mu­ją­cą poin­tą: Teraz sie­dzę z papie­ro­sem wbi­tym w pysk. / Jego żar jest jed­nym z prze­su­nięć trój­ką­ta, któ­ry two­rzy / z ocza­mi cia­sną całość: // nie ma jej.

Obok fan­ta­sma­go­rii uwo­dzą­cych Rybic­kie­go tam, gdzie leży „pół­bóg zanu­rzo­ny w szczo­chach”, zna­la­zło się w jego poezji miej­sce na suge­styw­ną auto­ana­li­zę: „ile zachwasz­czo­nych we mnie / opusz­czo­nych wysy­pisk”, „Ile prze­ze mnie prze­bie­ga kon­nic / tra­tu­jąc”. Zna­lazł się czas na spoj­rze­nie o znacz­nie posze­rzo­nym hory­zon­cie, może po to, żeby skon­sta­to­wać, co praw­da dość abs­trak­cyj­nie, że funk­cjo­nu­je­my zawsze w pew­nym opre­syj­nym ukła­dzie, wobec cze­goś, co uwie­ra i ogra­ni­cza: „struk­tu­ra cię ma w sie­ci”. Dotkli­wość tej struk­tu­ry opi­su­je Rybic­ki w znacz­nie kon­kret­niej­szy, powie­dział­bym wręcz, że w bole­śniej­szy spo­sób. Zna­la­zła się tak­że moż­li­wość odwró­ce­nia się, przy­wo­ła­nia cza­su minio­ne­go: „Przy­ja­cie­le, któ­rych dźwi­ga­łem na ramie­niu jak wiot­kich sta­rusz­ków”.

„Oto powie­trze ocie­ra się o magne­tycz­ną skó­rę. / Życie sta­je się żar­nem. Pre­tek­stem” – zapi­sał Robert Rybic­ki. Pre­tek­stem do cze­go – moż­na zapy­tać? Może para­dok­sal­nie – do sma­ko­wa­nia życia. Żeby sta­ło się tak jak w pew­nym wier­szu Rybic­kie­go: „Iść przez jesień. I pić wodę”.

Radosław Wiśniewski, Nikt z przydomkiem

Wiśniew­ski w debiu­tanc­kim tomie pró­bu­je róż­nych spo­so­bów mówie­nia, w Nikt z przy­dom­kiem zna­la­zły się ero­ty­ki, mora­li­te­ty, kon­fe­sje, zosta­ła wpro­wa­dzo­na obszer­na tema­ty­ka: znaj­du­je­my tam rela­cje z podró­ży pocią­giem, miej­skie opi­sy, skre­ślo­ne z publi­cy­stycz­nym zacię­ciem nawią­za­nia do zda­rzeń histo­rycz­nych i współ­cze­snych, dia­lo­gi z cie­nia­mi poetów, któ­rzy byli albo są dla auto­ra waż­ni. Przy­znam, że to roz­chwie­ro­ta­nie dyk­cji nie­co mnie nie­po­koi, sta­wia pyta­nia o kon­cep­cję całe­go tomu: czy to jest pro­jekt wymie­rzo­ny w przy­szłość, czy też tom posia­da cha­rak­ter roz­li­cze­nio­wy i cho­dzi o to, aby róż­ne for­my mówie­nia na nie­kie­dy dia­me­tral­nie zróż­ni­co­wa­ne tema­ty prze­ni­co­wać, roz­li­czyć, obej­rzeć pod świa­tło i w opar­ciu o to uzy­skać wła­sny głos, wła­sną wie­dzę, sko­ro – jak zapi­su­je sam autor: – „Już dosyć / bana­łów uda­ją­cych sen­ten­cje”.

Dla mnie Rado­sław Wiśniew­ski jest prze­ko­nu­ją­cy tam, gdzie nie wcho­dzi w rolę repor­te­ra, wyga­sza nie­co inkli­na­cje publi­cy­stycz­ne i zamiast reago­wać na każ­de drgnię­cie ota­cza­ją­cej go rze­czy­wi­sto­ści, pochy­la się nad wła­sną pry­wat­no­ścią, bada kon­dy­cję swo­ją wła­sną i swo­ich naj­bliż­szych. Tam, gdzie grze­bie w pro­chu, a nie w życio­ry­sach. Tam, gdzie zapi­su­je „po moich zmar­łych zosta­ną skrze­py zie­mi / roz­stę­py powie­trza”. Wte­dy uda­je mu się dostrzec to, co w zgieł­ku świa­ta, doma­ga­ją­ce­go się chro­nicz­nej uwa­gi, pozo­sta­je nie­uchwyt­ne, nie­oczy­wi­ste, choć­by ten deli­kat­ny „trze­pot oddzie­la­ją­cy / cia­ło od tchnie­nia”.

Owszem, potra­fi Wiśniew­ski prze­ko­nu­ją­co wejść w dys­kurs medial­ny, poru­szyć tema­ty o cha­rak­te­rze powszech­nym, któ­ry­mi zaj­mu­ją się tak­że inni – na swo­je spo­so­by w zależ­no­ści od pro­fe­sji czy wraż­li­wo­ści. „jestem mistrzem kre­acji z nicze­go – pod Moim doty­kiem / co nie ist­nia­ło sta­je się prze­le­wem, bank­no­tem, pla­sti­kiem” – zapi­su­je i ta lirycz­na trans­for­ma­cja w jego demiur­gicz­nym wcie­le­niu brzmi prze­ko­nu­ją­co. Ale i tak wolę go tam, gdzie – samot­nie zawie­szo­ny w bez­cza­sie, nad świa­tem wymar­łym – kre­śli fra­zy pięk­ne i czy­ste. Jak choć­by ta: „nic się nie zda­rzy nad ciszę pogo­rze­li­ska. // nic nad sło­wo spa­da­ją­ce przez fir­ma­men­ty // nie­me // bez­cie­le­sne // bez­dom­ne”. Albo tam, gdzie dia­lo­gu­je ze Zbi­gnie­wem Her­ber­tem, poetą zapew­ne dla nie­go waż­nym i nagle zna­cze­nie tej wagi w wier­szu napi­sa­nym wte­dy, czte­ry lata po śmier­ci Her­ber­ta, przy­no­si mrocz­ny i pla­stycz­ny obraz: „Jest tyl­ko cień / (ma czte­ry lata doj­rze­wa do peł­no­ciem­no­ści)”.

„Kie­dy czy­tam wier­sze Rado­sła­wa Wiśniew­skie­go, to utwier­dzam się w prze­ko­na­niu, daw­no już kieł­ku­ją­cym nie­po­ko­ją­co rado­sną intu­icją, że pisa­nie sta­no­wi osob­ny kon­ty­nent. Że wiersz potra­fi być świę­tem. Że poeci są wysłan­ni­ka­mi inne­go świa­ta, zrzu­co­ny­mi wśród nas spa­do­chro­nia­rza­mi z odręb­nej rze­czy­wi­sto­ści” – tak napi­sał Jaro­sław Klej­noc­ki w posło­wiu do tomi­ku Nikt z przy­dom­kiem. Zasad­ni­czo zga­dzam się z tą dia­gno­zą. Z nie­wiel­kim może życze­nio­wym zastrze­że­niem, żeby owi kosmicz­ni spa­do­chro­nia­rze, o ile nie odmro­żą sobie rąk na poli­go­nie, nie poplą­ta­li linek przy cza­szy i sta­ra­li się lądo­wać w jed­nym miej­scu, jeśli to moż­li­we.

Wiersze nominowanych autorów

Justy­na Bar­giel­ska

dzień pod snem

we śnie jej przy­ja­ciel łamie pod­sta­wę czasz­ki.
śnią­ca wisi odcię­ta patrząc jak jego twarz
zapa­da się do środ­ka. zni­ka­ją usta w któ­re
mogła­by go poże­gnać. teraz poszu­ka
w sobie lecz nie powie co zna­lazł.

dzień mija na licze­niu. żół­tych prę­tów
w ogro­dze­niu tram­wa­jów, frędz­li lesz­czy­ny,
rudych kobiet na fil­mie, chwil dzie­lo­nych
na już i jesz­cze nie. ile przyj­dzie zosta­wić

Juliusz Gabry­el

Wyzwanie

Uderz mnie a będę sil­niej­szy
wie­dza jest błę­dem zako­do­wa­ną krzyw­dą
naj­bar­dziej mar­twi zwy­cięz­cy
poda­ję wam rękę
przez próg

roz­ko­ły­sa­nej lam­py

cie­nie prze­sta­ły imi­to­wać rze­czy­wi­stość
bie­gną prze­trzą­sać szu­fla­dy
szu­ka­ją ostrych narzę­dzi

żyjąc w lesie odcię­tym od pod­ło­ża
gło­śno się śmie­ję
pod­no­szę gło­wę jak rakie­tę kwia­tów

Michał Kasprzak

[Światło spełzło po okolicy]

Świa­tło speł­zło po oko­li­cy przez co kra­jo­braz
z nagła wyostrzo­ny na mnie przy­le­głem do tego
zaka­że­nia i zmy­ślam jak się w nim uszczel­nić
znie­czu­lać choć­by zamiej­sco­wo gdzie
syla­bi­zo­wa­ny z przy­pa­dło­ścią na co dru­gą
samo­gło­skę któ­rą opu­ści­łaś okła­da­ny wier­szem jed­nym
sło­wem bez cie­bie dru­gim bez tego
pierw­sze­go sam ogło­szę dopeł­nie­nie źre­nic
i zapłon galak­tyk

Paweł Kozioł

[JEŻELI z wiersza nie zbuduję domu]

JEŻELI z wier­sza nie zbu­du­ję domu
dla zmar­łych ciem­ny będę jak dom po nich któ­ry
stoi na ustach zie­mi one go wzy­wa­ją

jak dom pod nimi: czar­ny mróz i gruz
węgla przed któ­rym ucie­ka­ją usta
i dom nad nimi: wir gdzie wro­ny wia­tru

krzy­czą bo gniaz­da budu­ją ze skrzy­deł
jak dom w nich wresz­cie sko­ro nawet zmar­li
miesz­ka­ją w sobie w gniaz­dach z sie­bie od

nowa trze­ba ich zatem zbu­do­wać to zna­czy
pod­nieść z pamię­ci plan padłe­go domu
przy­jąć chrzest krzy­ku węgiel w usta wier­sza

Robert Król

Siedemdziesiątych?

Pal­ca­mi po ścia­nie. Tak, zaczy­nam
odli­czać. Uli­ca wywo­łu­je mnie z tłu­mu
jak mało­for­ma­to­wą odbit­kę. Powie­la.
A tyle mie­li­śmy roga­tych zamia­rów.

Jak z ręka­wów sypa­ły się pod nogi
drob­ne poca­łun­ki, pęka­ją­ce na ustach
niczym poru­szo­ne opusz­ka­mi
pęche­rze. Ich histo­rie, cierp­ki koniec

na koniusz­kach ruchli­wych języ­ków.
Wszyst­ko to, czym byli­śmy momen­tal­nie
ścią­ga­ni na zie­mię, w takiej wła­śnie
chwi­li wpi­su­je was w puste pola.

Wczo­raj w zadysz­ce widzie­li­ście zamęt,
jutro zoba­czy­cie lepiej. Wymrze­cie
jak rzad­kie pta­ki lub łań­cusz­ki nie
domknię­tych nawia­sów. I ty, mały

zło­śliw­cu, też tam będziesz ster­czał
nago z top­nie­ją­cym soplem w ręku. ścię­ta
mro­zem kału­ża zwią­że ci sto­py. Może
zdą­żysz ochło­nąć, nim znów śnieg ude­rzy.

Joan­na Muel­ler

Ból tabuli

co wynik­nie co umknie co wyło­wię
gdy ency­klo­pe­dię mnie ode­mknę
co wysło­wię gdy roz­dra­pię nie­roz­cię­te
kart­ki bie­lą zabo­lą jało­we
co chcia­łam odkryć do sie­bie
już daw­no odkry­te ode mnie
w myślo­wej pust­ce na siód­me
spu­sty pocę się po co zamy­kam
w wiersz co wymknie się
co wemknie się co
minie mnie

Robert Rybic­ki

Szczątki kosmosu.

Kosmos zaczy­na się od żabich
per­spek­tyw. Kosmos czy­li sufit,
nic czy­li komen­tarz. Co było,
zja­dło obrus, na któ­rym nas
roz­sma­ro­wa­no i wło­żo­no w
mikro­fa­le bytu, aby­śmy tam
zmie­ni­li się w soczew­kę dla
stę­sk­nio­ne­go oczka z chmur.
Widzia­łem, ale czy to istot­ne?

Wyła­niam się z łoży­ska,
odcię­ta pępo­wi­na zmie­nia
się w pas u klam­ki albo
krzyk śle­dzo­ne­go przez nie­wi­dzial­nych,
któ­rzy wyglą­da­ją jak poblask
na folio­wej toreb­ce i pyta­ją,
czy wiem, ale wie­dzą inni
za mnie, ci z pro­mo­cji
chle­ba w Afga­ni­sta­nie.

Widzia­łem, ale to szcze­gół?,
słom­ki traw, na któ­rych roz­tkli­wia
nas sieć zarzu­co­na przez pają­ka,
i zło­wio­na musz­ka z milio­nem
bez­rad­nych spoj­rzeń w jajecz­ka
kil­ka metrów dalej. Gdzieś
wyje pociąg roz­kosz­nie gnio­tąc
szy­ny. Dyrek­tor okła­da pej­czem
call-girl, albo na odwrót. śni­łem

jak śnią ci, któ­rym wypa­lo­no oczy,
przez przy­pa­dek, kosmos nie
przy­szedł, choć cze­ka­łem, Bóg
się nie zło­wił, rano mówi­ło
do mnie usta­mi radia, kawa
wspo­mi­na­ła okręt. A skoń­czy­ła
się całość twa­rzą wystrze­lo­ną
w noc i pie­nią­dze.

Rado­sław Wiśniew­ski

Nikt z przydomkiem Jurodiwyj mówi

po moich zmar­łych zosta­ną skrze­pi zie­mi
roz­stę­py powie­trza, dusza na ramie­niu.
zatem badaj struk­tu­rę aryt­mii prze­ci­na­ją­cą
sen na wylot, skur­cze powiek, trze­pot oddzie­la­ją­cy
cia­ło od tchnie­nia

po moich zmar­łych zosta­nie stru­mień
spły­wa­ją­cy usko­ka­mi w zacię­te mil­cze­nie
odblask modli­twy w obcym języ­ku
zatem dopó­ki zie­mia nie zaskle­pi źró­dła
– czerp, pij, stwa­rzaj sie­bie naj­le­piej jak umiesz
na ich obraz i nie­po­do­bień­stwo

moi zmar­li przy­bi­ją cię włócz­nią do jesio­nu
wyłu­pią oko, utną rękę; będą uczyć do ćwier­ci
wło­sa skra­cać rachun­ki sumie­nia i słu­chać
jak bije ser­ce dzwo­nu z krwi i kości

aż przyj­dzie dzień gdy będziesz uważ­nie obser­wo­wał
wędrów­ki pta­ków, dusza z ramie­nia zej­dzie pod skó­rę

będziesz goto­wy

by odejść