Poetów album szkolny

Jest ich wie­lu, choć nie każ­de nazwi­sko Wam coś powie. Zna­ją się mię­dzy sobą gorzej lub lepiej, zazwy­czaj jed­nak darzą się sza­cun­kiem i zro­zu­mie­niem, bo jak nikt inny wie­dzą, że to co robią, to cięż­ki kawa­łek chle­ba, z któ­re­go nie tyl­ko nie­ła­two wyżyć, ale tak­że, że ope­ru­ją na ryn­ku, na któ­rym nie­ła­two się wybić. Choć im raczej nie o to cho­dzi. Robią swo­je i robią to dobrze od lat. A poetów – bo to wła­śnie o nich mowa – mamy w Pol­sce nie­wąt­pli­wie uta­len­to­wa­nych. Biu­ro Lite­rac­kie udo­wad­nia to dobit­nie w anto­lo­gii 100 wier­szy pol­skich sto­sow­nej dłu­go­ści, w któ­rej swo­je miej­sce zna­la­zło aż czter­dzie­stu czte­rech poetów.

Wybo­ru poszcze­gól­nych utwo­rów lirycz­nych doko­nał Artur Bursz­ta i nie tyl­ko wypa­da po lek­tu­rze zbio­ru przy­kla­snąć Bursz­cie za taki, a nie inny wybór, ale tak­że nale­ży pochwa­lić spo­sób, w jaki umiej­sco­wił utwo­ry, dając im nie­kie­dy nowe życie, a z całej anto­lo­gii stwo­rzył opo­wieść, w któ­rej będzie mógł się odna­leźć każ­dy z nas. Dla przy­kła­du i z poczu­cia obo­wiąz­ku podam choć kil­ka nazwisk poetów, któ­rych wier­sze zado­mo­wi­ły się w 100 wier­szach pol­skich sto­sow­nej dłu­go­ści. Mój wybór, w prze­ci­wień­stwie do wybo­ru Artu­ra Bursz­ty, będzie zupeł­nie przy­pad­ko­wy – no, może poza jed­nym nazwi­skiem. W anto­lo­gii znaj­dzie­my utwo­ry poetów takich jak: Mar­cin Baran, Julia Fie­dor­czuk, Darek Foks, Jacek Guto­row, Kry­sty­na Miło­będz­ka, Tade­usz Pió­ro, Jacek Pod­sia­dło, Dariusz Suska, Boh­dan Zadu­ra czy Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki. W zbio­rze zna­la­zły się tak­że dwa nazwi­ska, któ­re koja­rzyć może­my bar­dziej ze świa­ta muzycz­ne­go niż poetyc­kie­go, a mowa tu o Krzysz­to­fie „Gra­ba­żu” Gra­bow­skim (Pidża­ma Por­no, Stra­chy na Lachy) i Lechu Janer­ce (Klaus Mitf­foch).

Kolej­ne utwo­ry poetyc­kie w tej anto­lo­gii skła­da­ją się nie tyl­ko na swe­go rodza­ju świa­dec­two kon­dy­cji pol­skiej poezji współ­cze­snej, ale tak­że sta­no­wią swe­go rodza­ju stu­dium czło­wie­ka jako takie­go. Bursz­ta dobrał wier­sze tak, że wcho­dzą ze sobą w dia­log, któ­ry final­nie roz­ra­sta się do albu­mu. Zbiór otwie­ra­ją wier­sze doty­czą­ce samej poezji, tego jak i dla­cze­go powsta­je, a tak­że, co daje same­mu piszą­ce­mu. I choć nie zawsze powo­dy te wyda­ją się poważ­ne – wie­rzy­my im, bo poezja nawet kie­dy kła­mie, mówi praw­dę. A w jed­nym z utwo­rów czy­ta­my:

„Kie­dy mia­łem pięć lat zoba­czy­łem przy­ro­dze­nie taty
I bar­dzo się prze­stra­szy­łem
Dla­te­go piszę”

A po chwi­li pod­miot lirycz­ny doda­je:

„Kie­dy mia­łem pięt­na­ście lat dowie­dzia­łem się że pier­si
Odsy­ła­ją do poślad­ków i vice ver­sa
Nie wie­dzia­łem gdzie zacząć
Dla­te­go piszę”

Od poezji – jej powo­dów i skut­ków powsta­wa­nia wier­szy – kolej­ne, spo­krew­nio­ne ze sobą pod­mio­ty lirycz­ne prze­cho­dzą do dzie­ciń­stwa, szko­ły, miło­ści, a po dro­dze spo­ty­ka­ją rów­nież śmierć. Nie zabrak­nie tak­że utwo­rów opi­su­ją­cych Pol­skę – jej bie­dę i bogac­two, ustrój, wystrój i nastrój. Są rów­nież wier­sze abs­trak­cyj­ne i zabaw­ne, a tak­że te, w któ­rych doty­ka­my praw­dy, o jakiej nie codzien­nie chce­my myśleć.

Nie wszy­scy poeci przed­sta­wia­ją w tej anto­lo­gii swo­je wier­sze, jed­nak czę­sto spo­tka­my ich w innej for­mie – pomię­dzy wer­sa­mi, w dedy­ka­cjach, sie­dzą­cych przy sto­li­ku w knaj­pie lub wymie­nio­nych w kon­tek­ście jakie­goś wyda­rze­nia lub myśli. Boh­dan Zadu­ra w utwo­rze „Noc poetów (War­sza­wa pisa­rzy)” – jed­nym z naj­dłuż­szych w tym zbio­rze, lecz nadal miesz­czą­cym się w ramach sfor­mu­ło­wa­nia „sto­sow­nej dłu­go­ści” – wspo­mi­na wie­le nazwisk, któ­re nagle prze­sta­ją być kimś odle­głym, zna­nym przede wszyst­kim ze swo­jej twór­czość, a sta­ją się kole­ga­mi z podwór­ka, two­rzą­cy­mi swo­ją małą spo­łecz­ność, wśród któ­rej każ­dy zna cha­rak­te­ry­stycz­ne cechy twór­czo­ści tego dru­gie­go, ale zna tak­że jego cechy jako zwy­kłe­go czło­wie­ka.

I wła­śnie wiersz Zadu­ry naj­le­piej okre­śla to, czym jest anto­lo­gia 100 wier­szy pol­skich sto­sow­nej dłu­go­ści. Oprócz świet­nych utwo­rów lite­rac­kich – któ­re dobit­nie poka­zu­ją, że Pol­ska ma wspa­nia­łych poetów, któ­rzy nawet z bła­he­go, śmiesz­ne­go bądź z pozo­ru nic nie­zna­czą­ce­go tema­tu potra­fią upleść wiersz, któ­ry zarów­no zachwy­ca, jak i zespa­la ze sobą wie­le zna­czeń – zbiór ten jest też nie­zwy­kłym albu­mem, któ­ry na wzór kro­ni­ki szkol­nej przed­sta­wia por­tre­ty poetów. Może nie z tego same­go rocz­ni­ka w rozu­mie­niu dosłow­nym, ale z tego same­go wie­ku poezji, w któ­rym przy­szło im two­rzyć. Prze­glą­da­jąc go, widzi­my kto z kim się znał, a kto z kim cza­sem się zada­je; widzi­my, że kole­dzy czy­ta­ją nawza­jem swo­je wier­sze i nie­jed­no­krot­nie do nich nawią­zu­ją – taki album, w któ­rym zamiast zdjęć mamy wier­sze. W dodat­ku wier­sze te nie są pod­pi­sa­ne i dopie­ro koń­co­wy spis tre­ści pozwa­la nam dopa­so­wać nazwi­sko to utwo­ru. Cie­ka­we to roz­wią­za­nie, dzię­ki któ­re­mu nie tyl­ko może­my spraw­dzić swo­ją zna­jo­mość współ­cze­snej liry­ki pol­skiej, ale ponie­kąd poba­wić się w detek­ty­wa i po tro­pach, zna­nych miej­scach, sty­lach i środ­kach sty­li­stycz­nych pró­bo­wać zgad­nąć, kto jest auto­rem dane­go wier­sza. Pięk­ny czer­wo­ny album. Świet­ny wybór wier­szy i fan­ta­stycz­ne ich uło­że­nie. Nic dodać, nic ująć.