Przykładam do ucha torbę na pawia

And someone’s got­ta sing the rain
And someone’s got­ta sing the blo­od
And someone’s got­ta sing the pain

(I ktoś musi wyśpie­wać deszcz
I ktoś musi wyśpie­wać krew
I ktoś musi wyśpie­wać ból)

Nick Cave & The Bad Seeds, Ste­ve McQu­een

Nick Cave napi­sał książ­kę zachwy­ca­ją­cą i pory­wa­ją­cą, któ­ra zawio­dła mnie w rejo­ny wie­lo­barw­ne i wie­lo­brz­mien­ne, cza­sem peł­ne smut­ku i żalu, a cza­sem uspo­ka­ja­ją­ce w dzi­kich dniach eufo­rii. To arty­sta, któ­re­go cenię za roc­ko­we obli­cze, myślę, że jest to muzyk i woka­li­sta, któ­re­go utwo­ry słow­no-muzycz­ne zosta­ną w histo­rii muzy­ki popu­lar­nej. Wydał wie­le płyt, spraw­dzał się jako aktor, sce­na­rzy­sta, wresz­cie – opu­bli­ko­wał dwie powie­ści, bar­dzo inte­re­su­ją­ce, któ­re war­to prze­czy­tać, bo są pory­wa­ją­ce i świet­nie napi­sa­ne (bar­dzo dobre pol­skie prze­kła­dy). Zarów­no pio­sen­ki, jak i powie­ści auto­ra Ske­le­ton Tree pro­wa­dzą w świat nie­przy­jem­ny, okrut­ny, gro­te­sko­wy, absur­dal­ny, ponu­ry, dzi­wacz­ny i wstręt­ny.

Tor­ba na pawia zosta­ła rewe­la­cyj­nie prze­tłu­ma­czo­na przez Tade­usza Sław­ka, któ­re­go podzi­wiam i lubię – to nie tyl­ko polo­ni­sta i angli­sta, pro­fe­sor Uni­wer­sy­te­tu Ślą­skie­go, nie tyl­ko poeta, ale rów­nież arty­sta, wystę­pu­ją­cy z kon­tra­ba­si­stą w duecie, pre­zen­tu­ją­cy swo­je wier­sze w towa­rzy­stwie instru­men­tu. Sam więc doświad­cza pre­zen­ta­cji swo­ich tek­stów za pomo­cą swo­je­go gło­su, przy dźwię­kach kon­tra­ba­su, jest per­for­me­rem nowo­cze­snym i zna­ko­mi­tym.

Tom wier­szy Cave’a to naj­czyst­sza poezja, od pierw­szych lini­jek wcią­gnę­ła mnie w swo­je rejo­ny i nie pozwo­li­ła o sobie zapo­mnieć. Nasy­co­na auto­bio­gra­fi­zmem
i auto­te­ma­ty­zmem, jest pory­wa­ją­cą opo­wie­ścią o arty­ście – muzy­ku roc­ko­wym w tra­sie, odwie­dza­ją­cym róż­ne ame­ry­kań­skie mia­sta. To prze­strze­nie i miej­sca, w któ­rych zatrzy­mu­je się boha­ter tych tek­stów, by grać kon­cer­ty, by noco­wać w hote­lach USA i Kana­dy, by obser­wo­wać, widzieć i opi­sy­wać, a przede wszyst­kim – prze­ży­wać, doświad­czać gorą­cych i moc­nych emo­cji, wspo­mi­nać, zaglą­dać w swój świat wewnętrz­ny, mie­szać cza­sy w myślach i emo­cjach. Tytu­ły są kon­se­kwent­ne – każ­dy to nazwa mia­sta i rejo­nu – sta­nu w Sta­nach, czy pro­win­cji w Kana­dzie. Zaczy­na się od – Nashvil­le, Ten­nes­see, a koń­czy – Mont­re­al, Quebec. Nie chcę zdra­dzać zakoń­cze­nia i głów­ne­go wąt­ku fabu­ły, bo ów wątek pro­wa­dzi wła­śnie do poin­ty zbior­ku, ale powiem jedy­nie, że cho­dzi o zna­ną nam wszyst­kim codzien­ną spra­wę. W każ­dym razie może­my się domy­ślać, że podróż w tra­sie kon­cer­to­wej doty­czy arty­sty wytraw­ne­go, doj­rza­łe­go, dla któ­re­go to nie pierw­szy­zna, a chleb powsze­dni i kolej­na pere­gry­na­cja.

Poja­wia­ją się na kar­tach tomu posta­ci zna­nych muzy­ków, pisa­rzy, poetów, ludzi twór­czych i waż­nych w kul­tu­rze – a to poprzez napo­mknię­cie, a to poprzez wspo­mnie­nie oso­bi­stych zna­jo­mo­ści, spo­tkań, roz­mów. Jest to zbiór wier­szy o losie i doświad­cze­niach ludzi sztu­ki słow­no-muzycz­nej, ludzi roc­ka, dla któ­rych gra­nie, śpie­wa­nie, pisa­nie tek­stów son­gów to życie, pasja, aktyw­ność, moc i codzien­ność.

Tytu­ło­wa tor­ba na pawia to worek na wymio­ci­ny, któ­ry sta­je się meta­fo­rą twór­czo­ści, znaj­dą się w niej wszyst­kie emo­cje, o któ­rych opo­wia­da autor „From Her to Eter­ni­ty”:

Ta kami­zel­ka to wła­ści­wie tor­ba na pawia,
A tor­ba na pawia, to dłu­ga, roz­lew­na pieśń miło­sna,

To zaś łączy się z bal­la­dą o „Chło­pa­ku rzeź­ni­ka”,
Któ­rą zamy­ka wers – Niech wie cały świat, że umar­łem z miło­ści.

No, już tro­chę zdra­dzi­łem, o co cho­dzi w tych wier­szach. Na szczę­ście – nie powie­dzia­łem za wie­le, a co naj­waż­niej­sze – nie spo­sób oddać, jak to jest zro­bio­ne. A zro­bio­ne jest wspa­nia­le! Tak oto wyja­śnia Cave, czym jest tytu­ło­wa meta­fo­ra:

Pieśń Tor­by na Pawia to reszt­ki.
Pieśń Tor­by na Pawia to obier­ki.
Pieśń Tor­by na Pawia to ścin­ki.
Pieśń Tor­by na Pawia to mar­ne pozo­sta­ło­ści.
Pieśń Tor­by na Pawia to żółć i fla­ki.
Pieśń Tor­by na Pawia to skraw­ki i osa­dy.
Pieśń Tor­by na Pawia to to, co zosta­ło na dnie i okru­chy prze­szło­ści.
Pieśń Tor­by na Pawia to męt­ny osad na dnie becz­ki.
Pieśń Tor­by na Pawia to wybra­ko­wa­ny towar do zwró­ce­nia.

Rzecz jasna, woka­li­sta mówi tu o ciem­niej­szych miej­scach tych wier­szy, zwra­ca uwa­gę na ich aspekt tur­pi­stycz­ny, na bole­sne spra­wy, ale prze­cież słu­żą one dobrej pamię­ci, któ­ra przy­wra­ca wspo­mnie­nia, przy­no­si por­tre­ty cie­ka­wych osób z krę­gu kul­tu­ry roc­ka i antro­po­lo­gii lite­ra­tu­ry. Worek na wymio­ci­ny to meta­fo­ra twór­czo­ści, przy­no­szą­cej zapis doświad­czeń, ale prze­cież to rów­nież kon­kret­ny przed­miot:

Lecie­li­śmy z Min­ne­apo­lis do Denver linia­mi Uni­ted. No i dobrze!
Zabra­łem z fote­la parę tore­bek na pawia, żeby mieć na czym pisać!

Tak oto Cave wędru­je od rze­czy do meta­fo­ry, od przed­mio­tu do sym­bo­lu, od świa­ta do sie­bie,  od śpie­wa­ka do słu­cha­cza, od poety do czy­tel­ni­ka, od cia­ła-gło­su do cia­ła-ucha, od podró­ży do podró­ży. War­to te wier­sze czy­tać poprzez soma­este­ty­kę, ale to opo­wieść na inną oko­licz­ność.

Tor­ba na pawia to w isto­cie roz­lew­na opo­wieść, dłu­gie wer­sy, dłu­gie tek­sty spra­wia­ją, że przy­no­szą sko­ja­rze­nie z for­mą poema­tu, podzie­lo­ną na poszcze­gól­ne roz­dzia­ły – poje­dyn­cze wier­sze, ale jako całość idą w dłu­giej i pięk­nej tra­dy­cji poema­tu. Nie nuży ten tom, wręcz prze­ciw­nie – chcia­ło­by się wię­cej i wię­cej. Wie­le tu zachwy­ca­ją­cych fraz, wie­le przej­mu­ją­cych lini­jek, wie­le wspa­nia­łych obra­zów, moc iro­nii, humo­ru, gro­te­ski. Język tych wier­szy pul­su­je i gra, nie­sie melo­dię, któ­ra spraw­dza się tak­że w pol­sz­czyź­nie, dzię­ki tłu­ma­czo­wi – Tade­uszo­wi Sław­ko­wi.

Wędrów­ka trwa, podróż za podró­żą nie­sie tysią­ce muzy­ków w świat, na sce­ny, estra­dy, w hote­lo­we labi­ryn­ty, w mia­sta, sta­dio­ny, pola. O nich myśla­łem, czy­ta­jąc wspa­nia­ły zbiór auto­ra We No Who U R, o nich wszyst­kich, któ­rzy tęsk­nią za domem, ale rów­no­cze­śnie muszą gnać, by grać i śpie­wać dla nas, audio­fi­lów. Nick Cave snu­je opo­wieść o muzy­ku w tra­sie, ale tak napraw­dę jest to opo­wieść o każ­dym z nas, któ­ry ma swo­ją tor­bę na pawia – pamięć, prze­cho­wu­ją­cą hafty, beł­ty, rzy­gi, zawar­tość żołąd­ka – nasze wszyst­kie gorz­kie żale, nasze bóle i lęki, wszyst­kie ohyd­ne i wstręt­ne spra­wy, ale tak­że wspo­mnie­nia dobrych i jasnych chwil.

Przy­cho­dzi­ło nam gubić się w mia­stach o prze­pięk­nej archi­tek­tu­rze.
Kry­li­śmy się w cie­niu i dopie­ro wie­czo­rem moż­na nas było zoba­czyć.
Patrzy­li­śmy i podzi­wia­li­śmy z dale­ka zary­sy miast.

Ta opo­wieść o arty­ście – muzy­ku, piszą­cym tek­sty pio­se­nek – pozna­ją­cym w prze­lo­tach mia­sta i miej­sca, zosta­nie we mnie na dłu­go, bo jest rów­nież histo­rią czło­wie­ka tęsk­nią­ce­go.

A tęsk­no­ta, jak wia­do­mo, nale­ży do tego, kto wędru­je. Ktoś musi wyśpie­wać ból.