Recenzja Radości

Z Grze­go­rzem Kwiat­kow­skim spra­wy mają się zupeł­nie ina­czej – łatwiej mówić o nim niż o jego poezji. Mło­dy poeta z Gdań­ska ma na swo­im kon­cie kil­ka tomi­ków i dwa albu­my nagra­ne z „fune­ral­no-cyr­ko­wym” zespo­łem Tru­pa Tru­pa. Nie lubi czy­tać na głos swo­ich wier­szy, uwa­ża bowiem, że nie do koń­ca nale­żą do nie­go – to gło­sy umar­łych, zamor­do­wa­nych, ska­to­wa­nych, cier­pią­cych, a on jest medium, któ­re udo­stęp­nia im nie­wiel­ką prze­strzeń osten­ta­cyj­nie anty-poetyc­kie­go wier­sza.

Wyda­ny w 2013 roku tomik Rado­ści podzie­lił kry­ty­ków. Jed­ni odczu­wa­li dresz­cze w obli­czu śmier­ci bru­tal­nie odar­tej z huma­ni­stycz­nych złu­dzeń, inni uty­ski­wa­li na efek­ciar­stwo i emo­cjo­nal­ny ter­ror. Nic dziw­ne­go. Lite­ra­tu­ra nie ma bez­po­śred­nie­go dostę­pu do śmier­ci i nigdy go mieć nie będzie. Udzie­la­nie gło­su umar­łym to jed­na z naj­trud­niej­szych form wyra­zu. Gdy wiersz mówi w imie­niu sze­ścio­let­niej żydow­skiej dziew­czyn­ki, łatwo o zarzut nie­etycz­nej uzur­pa­cji (wiersz-nagro­bek pt. Buzia Waj­ner, ur. 1937, zm. 1943). Czy­li o co? Poezja ma wybór: może dostoj­nie mil­czeć lub podą­żać dobrze prze­tar­tym szla­kiem wyra­ża­nia nie­wy­ra­żal­ne­go. Ale Grze­gorz Kwiat­kow­ski uro­dził się w 1984 roku i pro­blem „poezji po Oświę­ci­miu” to nie jest do koń­ca jego pro­blem. Bliż­szy niż Celan czy Róże­wicz jest mu Edgar Lee Masters i jego Umar­li ze Spo­on River. Sytu­ację poety – a bez roz­po­zna­nia tej sytu­acji Rado­ści zro­zu­mieć nie spo­sób – kom­pli­ku­je stan współ­cze­snej kul­tu­ry, któ­ra naj­chęt­niej wyda­ła­by „dekret / unie­waż­nia­ją­cy śmierć”. W dodat­ku mię­dzy poetą a jego boha­te­ra­mi zale­ga­ją zło­ża dzie­się­cio­le­ci, zło­gi dro­bia­zgo­wych inter­pre­ta­cji i ana­liz, papie­ry, dys­kur­sy, narzę­dzia, meto­dy, teo­rie, try­by, warun­ki i obostrze­nia. On chciał­by prze­żyć tam­to umie­ra­nie moż­li­wie bez­po­śred­nio, poczuć je na wła­snej skó­rze, lecz roz­mno­żo­ne wid­ma kry­ty­ków, naukow­ców, świad­ków zaty­ka­ją mu usta, wska­zu­ją, co powi­nien czuć, co myśleć, w gło­wie huczą gło­sy, że tak nie moż­na, tak nie wypa­da, to już było, tam­to pro­wa­dzi doni­kąd. Śmierć to nar­ra­cja. Śmierć to seman­tycz­ny brak. Śmierć obra­sta w meta­fi­zycz­ne piór­ka, w rytu­ały, zni­ka pod war­stwą sym­bo­li.

Grze­gorz Kwiat­kow­ski pra­gnie czy­stej esen­cji. Z wyra­cho­wa­ną naiw­no­ścią two­rzy poezję, któ­ra pró­bu­je się prze­bić na tam­tą stro­nę. Bez żad­nej ase­ku­ra­cji wejść w czy­jeś cia­ło. Poezję, któ­ra asce­tycz­ny­mi wer­sa­mi „tyl­ko” powta­rza śmierć. „Odcię­to jej gło­wę tępą piłą / i nikt nie wie gdzie zosta­ła pocho­wa­na / gdy­by to było prze­ry­so­wa­nie / albo este­tycz­na zaba­wa /ale: odcię­to jej gło­wę tępą piłą / i nikt nie wie gdzie zosta­ła pocho­wa­na” (Dora Dro­goj, ur. 1923 zm. 1941).

Recen­zja uka­za­ła się w „Zeszy­tach Lite­rac­kich” nr 4/2014. Dzię­ku­je­my Auto­ro­wi za wyra­że­nie zgo­dy na prze­druk.