Rytm, rym, kobieta jako „ja”, czyli piętnowanie patologii i magia

Szy­mon Słom­czyń­ski (rocz­nik 1988) to jeden z ośmiu tak zwa­nych „naj­le­piej roku­ją­cych poetów”, lau­re­at pro­jek­tu „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2012”. Po opu­bli­ko­wa­niu alma­na­chu „Wyso­kie obro­ty” przy­szła pora na książ­ko­wy debiut – Nad­jeż­dża.

Tom Słom­czyń­skie­go to przede wszyst­kim pró­ba wyra­że­nia wła­snej auto­no­micz­nej wizji świa­ta, ze szcze­gól­nym uwzględ­nie­niem per­spek­ty­wy i ujmo­wa­nia cza­su w ramy wier­sza. Pobrzmie­wa­ją jesz­cze w nim echa daw­nych tra­dy­cji, któ­re nie są tu rzecz jasna celo­wo wyeks­po­no­wa­ne, lecz tole­ro­wa­ne i w peł­ni akcep­to­wa­ne. Ope­ro­wa­nie w jed­nej prze­strze­ni kil­ko­ma obra­za­mi w róż­nych kon­tek­stach pozwa­la odbior­cy na zetknię­cie się ze świa­tem od daw­na zna­nym, jed­nak za spra­wą tych utwo­rów dopro­wa­dzo­nym do eks­tre­mum. Dzie­je się to za spra­wą nie­zli­czo­nych prze­rzut­ni, któ­re pra­wie w tym samym cza­sie pozwa­la­ją Słom­czyń­skie­mu wykre­ować dwa obra­zy, będą­ce wyłącz­nie przed­mio­tem reflek­sji czy­tel­ni­ka, a nie poety. Wszech­obec­ne alu­zje pozwa­la­ją stwier­dzić, że wie­le z zapre­zen­to­wa­nych tutaj wizji aktu­al­nych jest tyl­ko tu i teraz, gdyż za jakiś czas sta­ną się pozba­wio­ne punk­tów odnie­sie­nia, dotych­czas gwa­ran­tu­ją­cych zro­zu­mie­nie.

Nad­jeż­dża to pró­ba odna­le­zie­nia sie­bie w prze­strze­ni odhu­ma­ni­zo­wa­nej, wir­tu­al­nej, któ­ra zda­je się być poecie o wie­le bliż­sza, od tego, co może ujrzeć za oknem. Prze­waż­nie koń­czy się to poszu­ki­wa­niem celu w miej­scach, w któ­rych od daw­na już go nie ma: w her­me­tycz­nym akwa­rium dopa­tru­je się źró­dła, a w obra­zie Mun­cha szu­ka się ogó­łu, tęt­nią­ce­go życiem mia­sta. Tym samym schi­zo­fre­nicz­ne waria­cje obra­zów na ścia­nach opusz­czo­ne­go szpi­ta­la sta­ją się prze­wod­ni­kiem men­tal­nym, za któ­rym boha­ter tych wier­szy podą­ża i szu­ka dru­gie­go sie­bie, potra­fią­ce­go zapo­mnieć o cho­ro­bie umy­słu. Rewo­lu­cja oby­cza­jo­wa zda­niem poety jesz­cze nie wybu­chła, choć trwa cały czas i znę­ca się na przy­kład nad „panien­ką w kape­lu­szu”, któ­rej Kant nie może odpo­wie­dzieć na pyta­nie, a Judith Butler pod­po­wia­da, że jest „kon­struk­tem”. Esen­cją tego tomu są dwa wier­sze będą­ce poetyc­ką rein­ter­pre­ta­cją malar­skich per­spek­tyw (Edwar­da Hop­pe­ra oraz Edvar­da Mun­cha), w któ­rych widać nie­zwy­kle wyraź­nie jak opty­ka Słom­czyń­skie­go zbież­na jest ze spoj­rze­niem wir­tu­ozów pędz­la.

Nie jest to poezja cho­ro­bli­wie poszu­ku­ją­ca momen­tu, chwi­li lub celu. Skon­cen­tro­wa­na jest w zupeł­no­ści na dąże­niu do usta­le­nia przy­czy­ny i zna­le­zie­nia swo­je­go miej­sca w wiel­kiej aglo­me­ra­cji. XXI-wiek jawi się tutaj jako epo­ka nie­speł­nio­nych bun­tow­ni­ków, pozor­nie cze­ka­ją­cych na wezwa­nie do wsz­czę­cia rebe­lii. W rze­czy­wi­sto­ści wszy­scy są i będą bier­ni, sku­sze­ni tym, co już zdo­by­te. Wier­sze te prze­peł­nio­ne są pra­gnie­niem o powro­cie, któ­ry sąsia­du­je z prze­ko­na­niem o nie­moż­li­wo­ści jej doko­na­nia.

Słom­czyń­ski to jeden z wie­lu współ­cze­snych poetów, któ­ry prze­ko­na­ny jest o bez­ce­lo­wo­ści wal­ki z pol­ską rze­czy­wi­sto­ścią, nie­ustan­nie dege­ne­ru­ją­cą wszyst­ko dooko­ła. Wadli­wa men­tal­ność, nie­przy­sta­ją­ce do świa­ta pra­wo oraz odwiecz­ne poszu­ki­wa­nie praw­dy tam gdzie jej nie ma, dopro­wa­dza nasz kraj do nie­kon­tro­lo­wa­ne­go roz­pa­du. Cią­głe sta­wa­nie się („muto­wa­nie”) w świe­cie bio­lo­gii sąsia­du­je tu z prze­ko­na­niem, że coś wię­cej kry­ją tyl­ko wier­sze Miło­sza. Pol­ska to zatem kraj „bez tłu­mi­ka”, w któ­rym żyje się bez ogra­ni­czeń, z wszyst­kie­go korzy­sta się bez­po­śred­nio, bier­nie i bez­myśl­nie, a wszel­kie kon­we­nan­se postrze­ga­ne są jako coś obce­go (złe­go).