Świadectwo ukończenia Technikum Poezji

Po co to się odby­wa, zada­ję sobie pyta­nie, się­ga­jąc po tomik poezji. Po co się odby­wa uru­cha­mia­nie języ­ka? Po co tym razem? Kolej­ny poeta nowo­cze­sny chce nam poka­zać ilu­zję, któ­rą na naszych oczach nadmu­cha, nakłu­je i roz­bi­je? „Nic wam nie powiem, poka­żę tyl­ko język.” Będzie więc coś poka­za­ne. Jed­no­ra­zo­wy pokaz, wystrzał, fajer­wer­ki, con­fet­ti. I nie trze­ba ocze­ki­wać cze­goś dale­ko­sięż­ne­go, nie trze­ba budo­wać sobie wokół tego pozo­rów trwa­ło­ści. Wokół cze­go? Wokół i wobec pro­jek­tu. Sło­wo „pro­jekt” naj­le­piej obsłu­gu­je tym­cza­so­wość. Este­ty­ka tym­cza­so­wo­ści posłu­gu­je się tym sło­wem niczym sło­wem-klu­czem.

Jaki jest więc ten kolej­ny pro­jekt wykon­cy­po­wa­ny na zaję­ciach z poezji przez Prze­my­sła­wa Wit­kow­skie­go? Po co uru­cho­mio­no język prócz przy­jem­no­ści i ludycz­no­ści same­go uru­cho­mie­nia? Dla­cze­go ten pro­jekt zosta­je w pamię­ci?

Ciśnie się na usta sło­wo „inten­syw­ność”. Rozu­miem przez to, że wypra­co­wa­ny przez auto­ra model miał wcze­śniej­sze anty­cy­pa­cje, któ­re odbie­ra­łem jako nie tak inten­syw­ne, jako wręcz mizer­ne i bla­de. Nie cho­dzi tu o jakieś roz­li­cze­nia, o nazwi­ska mier­nych naśla­dow­ców Andrze­ja Sosnow­skie­go, cho­dzi o to, że napraw­dę wiel­kie i twór­cze naśla­dow­nic­two w inten­syw­no­ści pobie­ra­nia bodź­ców od wio­dą­ce­go dys­kur­su musi dojść do zaprze­cze­nia, do wypar­cia. Wła­śnie w tej inten­syw­no­ści jest meto­da. I choć widać w tych wier­szach, a może bar­dziej sły­chać, wcze­sne zauro­cze­nie, widać, co i jak napę­dza goto­wość języ­ka, to jed­nak na tym się nie koń­czy.

Ciśnie się na usta następ­ne sło­wo. Nie mogę się zde­cy­do­wać na „widocz­ność”, bo cho­dzi po języ­ku tak­że „widzial­ność”. Cho­dzą po gło­wie jakieś „wresz­cie widzial­ne fan­to­my”. Ale po inten­syw­no­ści niech nasta­nie widocz­ność. Bo pro­jek­tu­je się tu wyj­ście z labi­ryn­tu, same zaba­wy w splą­ta­ne ścież­ki prze­sta­ły boha­te­ro­wi-języ­ko­wi wystar­czać. Być może wpływ na takie zmo­dy­fi­ko­wa­nie pro­jek­tu miał życio­wy tem­pe­ra­ment auto­ra, jego zain­te­re­so­wa­nia i zaan­ga­żo­wa­nia spo­łecz­ne, opór jego cia­ła i gło­su wobec uprosz­czo­nych toż­sa­mo­ści i utoż­sa­mień. Krót­ko mówiąc: to jeden z nie­licz­nych mło­dych poetów, któ­ry ma do powie­dze­nia coś wię­cej niż tyl­ko to, że ząb go boli.

I tu zaczy­na się owa „widocz­ność”. Nie tyl­ko czu­je­my spraw­ność, ruchli­wość, inten­syw­ność języ­ka, lecz po chwi­li zaczy­na­my widzieć. I cóż widzi­my? Wyda­je mi się, że rze­czy­wi­stość rozu­mia­ną jako pro­blem, prze­strzeń domy­słu i spo­ru, dżun­glę upra­wo­moc­nień, gene­ra­tor sta­łe­go napię­cia. Zaczy­na­my sobie coś przez te wier­sze wyja­śniać, rozu­mie­jąc, że inten­syw­ność języ­ka ma wie­le wspól­ne­go z inten­syw­no­ścią doznań; choć „uczu­cio­wość” amor­ty­zu­je się, tuszu­je, sym­bo­licz­nie „zabi­ja” tech­nicz­nym slan­giem, poety­ką retor­ty i dyna­mo­me­tru. I rze­czy­wi­stość, i kon­te­sta­cja mają być jed­nak widocz­ne. Nie tyl­ko w zapę­tle­niach zaan­ga­żo­wa­ne­go języ­ka. Oczy­wi­ście, język w poezji zaan­ga­żo­wa­ny jest przede wszyst­kim w absorp­cję i desty­la­cję tro­pów. Tu robi się wie­le, żeby tro­py dały się przez życie wytro­pić. I przez żyją­ce­go tu i teraz czy­tel­ni­ka, absol­wen­ta okre­ślo­nych szkół poetyc­kich i zwy­czaj­nych. Kogoś podob­nie zachłan­ne­go na poezję medial­ne­go szu­mu, kogoś tak samo ner­wo­wo reagu­ją­ce­go na ucisk ze stro­ny apa­ra­tu prze­mo­cy i Apa­ra­tu Boga.

I ten nasz czy­tel­nik może mieć sko­ja­rze­nia z edu­ka­cją i doj­rze­wa­niem, z opo­wie­ścią rodzin­ną, z powro­tem do korze­ni w kolo­rze sepii, i z opo­wie­ścią ofi­cjal­ną, szkol­ną. W tym sen­sie opo­wia­da się tu histo­rię doj­rze­wa­nia do wła­sne­go języ­ka, któ­ry for­mu­je się na sty­ku tego, co pry­wat­ne, i tego co ofi­cjal­ne, „medial­ne”. Wspo­mi­na się przod­ków i uży­wa­ne prze­zeń języ­ki, impul­syw­nie odno­sząc wspo­mnie­nia do ini­cja­cji, do punk­tu wyj­ścia. Jed­no­cze­śnie wier­sze te stwa­rza­ją ilu­zję bywa­nia na zaję­ciach, uczest­ni­cze­nia w eks­pe­ry­men­tach, bada­niach, obser­wa­cjach i doświad­cze­niach, wymie­nia się w nich i wymy­śla nazwy przed­mio­tów i lek­cji. A więc obok „tech­ni­ki splo­tów” waż­ne było „wycho­wa­nie oby­wa­tel­skie”. Uczeń prze­cho­dził z kla­sy do kla­sy, ucząc się od wie­lu wykła­da­ją­cych tam nauczy­cie­li. Od poetów i nie­po­etów. Teraz skła­da przed nami pra­cę dyplo­mo­wą. Wła­sny zestaw tro­pów i pre­pa­ra­tów, któ­ry być może przez nie­któ­rych zosta­nie oce­nio­ny jako maj­stersz­tyk.