„Tęczowe” origami

Czy­tam Po tęczy Andrze­ja Sosnow­skie­go, potem wra­cam do zbio­ru Gdzie koniec tęczy nie doty­ka zie­mi (2005), i nagle myślę o ori­ga­mi, „sztu­ce wyko­ny­wa­nia kunsz­tow­nych skła­da­nek (wygi­na­nek) z papie­ru, wyobra­ża­ją­cych pta­ki, moty­le, kwia­ty itd.” (Kopa­liń­ski). Sta­ra sztu­ka stwa­rza­nia świa­ta nie­omal z nicze­go – kil­ka ruchów i mamy pta­ka; kil­ka kolej­nych zagięć i powsta­je kwiat. Bar­dzo podob­nie jest z „tęczo­wą” opo­wie­ścią Sosnow­skie­go, rekon­stru­ują­cą pewien oso­bi­sty świat z obse­syj­nie powta­rza­nych, „zagi­na­nych” słów i fraz. W nowym tomie nie odnaj­dzie­my tęczy i fan­ta­sma­go­rii roz­bi­tych świa­teł (wszak rzecz dzie­je się „po” tęczy), ale pod­sta­wo­wa zasa­da budo­wa­nia poetyc­kiej rze­czy­wi­sto­ści pozo­sta­je ta sama. Język idzie w roz­syp­kę, a jed­no­cze­śnie ukła­da się w przy­pad­ko­we kon­ste­la­cje, któ­re dla poszcze­gól­nych czy­tel­ni­ków mogą zna­czyć coś zupeł­nie inne­go.

Te wier­sze wybie­ga­ją do przo­du tak szyb­ko i gwał­tow­nie, tak nagle zmie­nia się ich czę­sto­tli­wość, że nie spo­sób ich osza­co­wać – doma­ga­ją się lek­tu­ry zupeł­nie nowej, na pra­wach sta­no­wio­nych przez nie same, zupeł­nie pod prąd naszych ocze­ki­wań bądź przy­zwy­cza­jeń. Zatem odrzuć­my przy­zwy­cza­je­nia i rzuć­my się w wir, któ­ry zgo­to­wał nam poeta. Nie zdej­muj­my z nie­go żad­nej mia­ry; pozwól­my dotknąć się roz­krę­co­nym sło­wom i języ­kom; nie zasła­niaj­my się tym, co prze­czy­ta­li­śmy. Ta poezja dzie­je się na naszych oczach – war­to doce­nić wyjąt­ko­wość tego zda­rze­nia.

Poza tym ile tu pysz­nych obra­zów, któ­re zwy­kli­śmy łączyć z Sosnow­skim. Któż inny dostrze­że „anio­ła snu prze­cha­dza­ją­ce­go się po elek­trow­ni”? Któż inny połą­czy Flau­ber­ta i Cela­na, prze­ła­mu­jąc cyta­ty uryw­ka­mi z Naj­krót­sze­go samo­ucz­ka języ­ka nie­miec­kie­go? Któż inny potra­fi tak pięk­nie wydzie­dzi­czyć pro­sty poetyc­ki prze­kaz?

Panie i Pano­wie, Andrzej Sosnow­ski.