W co gra Megan?

Czy lite­ra­tu­ra może być zemstą? Jeśli tak, to debiut pro­za­tor­ski Tade­usza Dąbrow­skie­go jest zemstą wyjąt­ko­wo wysu­bli­mo­wa­ną i dostar­cza­ją­cą czy­tel­ni­ko­wi wie­lu este­tycz­nych wra­żeń. To koniec pew­nej histo­rii, a zara­zem jej począ­tek, bo kto wie, dokąd zapro­wa­dzą boha­te­ra powie­ści sło­wa, któ­rych spi­sa­nia (nie bez tru­du) się pod­jął.

Bez­bron­na kre­ska to powieść wie­lo­wy­mia­ro­wa, któ­ra, choć opar­ta jest na dobrze zna­nym lite­ra­tu­rze sche­ma­cie nie­for­tun­nie ulo­ko­wa­ne­go uczu­cia, opo­wia­da czy­tel­ni­ko­wi znacz­nie wię­cej. To reflek­sja nad kon­dy­cją miło­ści we współ­cze­snym świe­cie, któ­rą dosta­je­my, kon­su­mu­je­my i tra­wi­my niczym posi­łek z fast foodu. Szyb­ka miłość nie bie­rze jeń­ców, jest zachłan­na, inten­syw­na i krót­ko­trwa­ła. To miłość instant, któ­ra pozo­sta­wia po sobie gorz­ki posmak.

Sumie­nie nie nadą­ża za tech­no­lo­gią, podró­że samo­lo­tem nie dają szans na zmie­rze­nia się z poczu­ciem winy, na skon­su­mo­wa­nie go w spo­ko­ju. Kie­dyś, na pokła­dzie trans­atlan­ty­ku, miał­bym na to co naj­mniej tydzień. Wra­ca­ją­cy kole­ją albo doroż­ką z wód, tudzież podro­ży służ­bo­wej, dys­po­no­wa­li odpo­wied­nią ilo­ścią cza­su, by roz­ko­szo­wać się swo­im łaj­dac­twem, zuty­li­zo­wać je w wątro­bie sumie­nia, a potem – tuż przed domem – wyda­lić z orga­ni­zmu. Lecąc samo­lo­tem, nie masz cza­su, aby – jak to się ład­nie mówi – wró­cić do sie­bie, zaczy­na­ją mylić ci się role, jak akto­ro­wi, któ­ry chwy­ta zbyt wie­le fuch. Podró­że samo­lo­tem są wyso­ce nie­mo­ral­ne, wymu­sza­ją szyb­ki prysz­nic w sytu­acji, gdy potrzeb­ne jest men­tal­ne spa.

Powieść Tade­usza Dąbrow­skie­go skła­nia czy­tel­ni­ka do reflek­sji nad tym, czy w tej plą­ta­ni­nie ludz­kich uczuć i emo­cji znaj­dzie się miej­sce na szcze­rość? Cze­go tak napraw­dę szu­ka­my – miło­ści czy wła­dzy? Boha­te­ro­wie Bez­bron­nej kre­ski na zmia­nę zysku­ją nad sobą prze­wa­gę. Nie gra­ją czy­sto, idą po tru­pach do celu, kto zaan­ga­żu­je się bar­dziej – prze­gry­wa. Sam boha­ter wyzna­je:

Jasne, że mia­łem na jej punk­cie obse­sję, sta­ra­łem się jed­nak nie tra­cić kon­tak­tu z rze­czy­wi­sto­ścią, nie wie­rzy­łem, że kie­dy­kol­wiek będzie­my razem. Moje ambi­cje były skrom­niej­sze: chcia­łem, żeby przy­naj­mniej dopu­ści­ła do sie­bie myśl o tym, że jestem przy niej. Żebym z jakie­goś powo­du pozo­stał dla niej waż­ny.

Gdy czy­ta się Bez­bron­ną kre­skę, rzu­ca się w oczy bar­dzo ele­ganc­ki język opo­wie­ści, zarów­no poetyc­ki, jak i bez­li­to­sny dla jej boha­te­rów. Dąbrow­skie­mu uda­ło się stwo­rzyć powieść, któ­ra mimo wcią­ga­ją­cej akcji zaska­ku­je swo­ją lin­gwi­stycz­ną dyna­mi­ką. Świat przed­sta­wio­ny, widzia­ny ocza­mi nar­ra­to­ra, pełen jest nie­oczy­wi­stych zna­czeń i porów­nań, za spra­wą wyczu­le­nia na meta­fi­zy­kę.

Z książ­ki wyła­nia się bru­tal­ny, a zara­zem bar­dzo cel­ny obraz współ­cze­snych cza­sów. Ste­ve Jobs jest świę­tym, do któ­re­go modlą się tłu­my wier­nych, jego sklep jest nowym kościo­łem. Grób Jezu­sa Job­sa pozo­sta­je pusty. Meta­fi­zy­kę zastą­pi­ła tech­no­lo­gia. Prze­cięt­ny użyt­kow­nik iPho­na nie rozu­mie, jak on dzia­ła. To cuda, magia. To nowa meta­fi­zy­ka. Jej głę­bia zale­ży od ilo­ści funk­cji w nowym iPho­nie. Tech­no­lo­gicz­nie nie­dłu­go już dogo­ni­my Biblię. Przy­wró­ce­nie wzro­ku – są prze­szcze­py sztucz­ne­go oka. Cho­dze­nie po wodzie – robi to nawet magik Dyna­mo. Lata­nie będą­ce atry­bu­tem anio­łów – mamy to już od 100 lat.

W świe­cie bez meta­fi­zy­ki nie ma miej­sca dla meta­fi­zycz­nej miło­ści. Jeże­li nie ma idei Boga jako cze­goś nie­skoń­czo­ne­go, tajem­ni­cze­go, abso­lut­ne­go, to żad­na idea nie może przyj­mo­wać jej atry­bu­tów, w tym miłość, któ­ra nie może być nie­skoń­czo­na, tajem­ni­cza ani wszech­obec­na. Będzie więc zro­dzo­na z cia­ła. Cia­ło jest pod­sta­wo­wym kana­łem komu­ni­ka­cji pomię­dzy boha­te­ra­mi. Tyl­ko to, co z cia­ła, jest auten­tycz­ne, dla­te­go kola­cje, roz­mo­wy i wspól­ne przy­go­dy nie otwo­rzą na sie­bie boha­te­rów, uczy­ni to dopie­ro krew.

Powieść, pod war­stwą nie­szczę­śli­we­go roman­su żona­te­go męż­czy­zny, ma wie­le tajem­nic. Zauważ­my, że głów­ny boha­ter wcho­dzi w rela­cję z Megan bar­dzo szyb­ko, pra­wie bez żad­ne­go opo­ru, bez stop­klat­ki, wyrzu­tów sumie­nia. Być może to nie pierw­szy raz. Być może dosko­na­le zna już cały prze­bieg tej histo­rii, bo prze­ży­wa ją po raz kolej­ny, krok po kro­ku z inną kobie­tą pod­sta­wio­ną pod „x” w rów­na­niu zdra­dy. Zada­nie kochan­ki: dostar­czyć pew­no­ści sie­bie – „żebym z jakie­goś powo­du pozo­stał dla niej waż­ny” – to typo­wa męska potrze­ba nakar­mie­nia wła­snej dumy, potrze­ba poczu­cia się sam­cem alfa, któ­re­go nie zaspo­ka­ja nie­uda­ne mał­żeń­stwo („[…] uby­wa­ją­ce kilo­me­try napa­wa­ły mnie smut­kiem, jak­bym nie był jesz­cze goto­wy na powrót do kobie­ty, z któ­rą żyłem od lat i któ­rą na swój pokręt­ny spo­sób kocha­łem. Od któ­rej chcia­łem odejść, i bez któ­rej nie wyobra­ża­łem sobie przy­szło­ści.”). Oto jego regu­ły gry, jed­nak pod­miot wcho­dzi w grę, któ­rej zasad nie rozu­mie, któ­ra oka­zu­je się cudzą grą.

W co gra Megan? W „zaskocz mnie, dup­ku”? W „ura­tuj mnie od mojej prze­szło­ści”? W „jestem taka zbla­zo­wa­na, zmuś mnie, bym poczu­ła cokol­wiek”? W „pra­gnę cho­ciaż odro­bi­ny auten­tycz­no­ści”? Moim zda­niem w tę ostat­nią. I nasze­mu boha­te­ro­wi uda­je się jej to dać. To spo­tka­nie musia­ło być dla Megan szo­kiem. Coś poczu­ła, coś zro­zu­mia­ła, męż­czy­zna zbli­żył się zbyt moc­no, wygrał grę w auten­tycz­ność – ofe­ru­jąc jej reali­stycz­ną, nie kon­cep­tu­al­ną, sztu­kę, praw­dzi­we zauro­cze­nie zamiast robie­nia loda przy­ja­cio­łom. Zaata­ko­wał ją po gom­bro­wi­czow­sku mię­sną pol­ską kuch­nią, jej zwy­kło­ścią, tanio­ścią, anty­no­wo­jor­sko­ścią. Dla­te­go wła­śnie Megan już się nie ode­zwa­ła. Utrzy­mu­jąc dalej ten kon­takt, musia­ła­by być praw­dzi­wa – przy­jąć zobo­wią­za­nia, upo­rząd­ko­wać swo­je rela­cje i co naj­gor­sze – okre­ślić, cze­go tak napraw­dę chce. Jed­nak­że Tad rów­nież wyszedł poza ramy swo­jej gry i poczuł zbyt wie­le. Chy­ba tego nie prze­wi­dy­wał. Zamie­nił się we wła­sny przed­miot pożą­da­nia.

Bar­dzo cie­ka­wa jest rów­nież psy­cho­lo­gia same­go boha­te­ra. W cyto­wa­nym powy­żej frag­men­cie o zbyt małej ilo­ści cza­su na prze­tra­wie­nie wyrzu­tów sumie­nia, w zbyt krót­kiej podró­ży powrot­nej do domu, pod­miot tak napraw­dę pisze o tym, że nie może się nacie­szyć poczu­ciem winy.

Mając wyrzu­ty sumie­nia, czu­jąc, że zro­bił coś złe­go, może przez chwi­lę poczuć wiel­ką miłość do żony, bo sko­ro mam wyrzu­ty, to zna­czy, że ją wciąż kocham. To roz­po­zna­nie głęb­szych warstw psy­cho­lo­gii boha­te­ra spra­wia, że na pozor­nie bła­hy romans w pono­wo­cze­snych deko­ra­cjach może­my spoj­rzeć z per­spek­ty­wy roz­pacz­li­wej pró­by powro­tu do żony, reani­ma­cji daw­no wyga­słej (a może tyl­ko uśpio­nej) miło­ści.

Trzy­na­sta, bez­bron­na, bie­gną­ca ku kra­wę­dzi kre­ska z pra­cy tajem­ni­czej archi­tekt­ki Megan to tak napraw­dę zarów­no boha­ter, jak i czy­tel­nik. Opo­wieść, któ­rą snu­je przed nami Dąbrow­ski, jest nie­wy­god­na, uwie­ra, bez­li­to­śnie obna­ża nasze wady i nie­czy­ste inten­cje. Mogło­by się wyda­wać, że sam autor się przed nami obna­żył, praw­da jest jed­nak taka, że po lek­tu­rze Bez­bron­nej kre­ski wszy­scy zosta­je­my nadzy i bez­bron­ni. War­to się z tym uczu­ciem zmie­rzyć.