Wirtuoz

Tom­ma­so Lan­dol­fi (1908–1979) to jeden z naj­wy­bit­niej­szych, a zara­zem naj­bar­dziej tajem­ni­czych wło­skich pisa­rzy XX wie­ku. Jeden z jego naj­więk­szych wiel­bi­cie­li, Ita­lo Calvi­no, po śmier­ci pisa­rza zebrał w wyda­nym w 1982 Le più bel­le pagi­ne di Tom­ma­so Lan­dol­fi [Naj­pięk­niej­sze stro­ny Tom­ma­sa Lan­dol­fie­go] pięć­dzie­siąt opo­wia­dań twór­cy, o któ­rym pisał iż „posiadł w naj­wyż­szym stop­niu umie­jęt­ność przy­cią­ga­nia uwa­gi czy­tel­ni­ka i zaska­ki­wa­nia go grą swej wyobraź­ni”. Sam Calvi­no wyzna­wał, że pro­za Lan­dol­fie­go była dla nie­go „fan­ta­stycz­nym olśnie­niem” i sta­ła się jego „per­wer­syj­ną fascy­na­cją”, a tak­że natchnie­niem dla wła­snej twór­czo­ści.

W isto­cie, nie jest trud­no odna­leźć w utwo­rach Calvi­na, zwłasz­cza takich jak Opo­wie­ści kosmi­ko­micz­ne, Nie­wi­dzial­ne mia­sta czy Jeśli zimo­wą nocą podróż­ny echa lek­tur utwo­rów Lan­dol­fie­go, któ­ry już w latach trzy­dzie­stych two­rzył eks­pe­ry­men­tal­ną pro­zę, wyprze­dza­ją­cą o dzie­się­cio­le­cia kon­wen­cje lite­rac­kie swej epo­ki. Dzie­ła Lan­dol­fie­go cha­rak­te­ry­zu­je lin­gwi­stycz­na ekwi­li­bry­sty­ka, zaba­wa gatun­ka­mi lite­rac­ki­mi, a zara­zem odważ­ne zagłę­bia­nie się w mrocz­ne zaka­mar­ki ludz­kiej psy­chi­ki. Migo­tli­wość i wir­tu­oze­ria jego pió­ra spra­wi­ła, że trud­no jego utwo­ry przy­pi­sać jed­no­znacz­nie do okre­ślo­ne­go gatun­ku, choć nie­wąt­pli­wie waż­ną rolę odgry­wa w nich ele­ment fan­ta­stycz­ny i baśnio­wy. Lan­dol­fi cza­sa­mi koja­rzy się z Kaf­ką, a cza­sa­mi z naszym Schul­zem, szcze­gól­nie w swej nie­po­ko­ją­cej umie­jęt­no­ści nada­wa­nia fan­ta­sma­go­rycz­ne­go wymia­ru naj­bar­dziej codzien­nym i oczy­wi­stym wymia­rom życia codzien­ne­go.

Lan­dol­fi to pisarz, któ­re­go ory­gi­nal­ność i talent nie w peł­ni zosta­ły doce­nio­ne, nawet w jego ojczy­stym kra­ju, być może wła­śnie ze wzglę­du na to, że jego twór­czość sytu­owa­ła się zawsze na magi­ne­sie głów­nych prą­dów epok lite­rac­kich, zwłasz­cza w pierw­szym okre­sie powo­jen­nym, kie­dy w lite­ra­tu­rze wło­skiej domi­no­wał neo­re­alizm. Dzi­siaj jed­nak, gdy wie­le utwo­rów neo­re­ali­zmu zesta­rza­ło się już i odcho­dzi w zapo­mnie­nie, wła­śnie pro­za Lan­dol­fie­go zacho­wa­ła swo­ją świe­żość i ory­gi­nal­ność.

Utwo­ry Lan­dol­fie­go były tłu­ma­czo­ne na fran­cu­ski, angiel­ski, nie­miec­ki i wie­le innych języ­ków. To, że w Pol­sce do tej pory uka­za­ło się tyl­ko kil­ka tek­stów na łamach „Lite­ra­tu­ry na Świe­cie”, to wiel­ka luka w recep­cji wło­skiej lite­ra­tu­ry w naszym kra­ju i nale­ży tyl­ko życzyć sobie, aby wresz­cie zosta­ła ona zapeł­nio­na. To, że autor­ką więk­szej czę­ści prze­kła­du i pomy­sło­daw­czy­nią cało­ści tomu jest Anna Wasi­lew­ska, zna­ko­mi­ta tłu­macz­ka z języ­ka wło­skie­go i fran­cu­skie­go, pozwa­la mieć pew­ność, że bły­sko­tli­wy język Lan­dol­fie­go znaj­dzie swo­je god­ne odzwier­cie­dle­nie w pol­skiej wer­sji.