Wojaczek wielokrotny – Wstęp

Każ­de poko­le­nie ma swo­ich ido­li, ale posta­cią, któ­ra obec­nie przy­cią­ga i magne­ty­zu­je naj­moc­niej, i to przed­sta­wi­cie­li wszyst­kich gene­ra­cji, jest Rafał Woja­czek. Współ­cze­sna lite­ra­tu­ra pol­ska nie posia­da dru­giej tak wyra­zi­stej, dra­ma­tycz­nej i intry­gu­ją­cej indy­wi­du­al­no­ści lite­rac­kiej. Nie tyl­ko dla­te­go, że pisał suge­styw­ne, chwy­ta­ją­ce za gar­dło wier­sze, ale rów­nież dla­te­go, że docze­kał się efek­tow­nej, skru­pu­lat­nie prze­cho­wy­wa­nej przez rówie­śni­ków oraz młod­sze poko­le­nia legen­dy lite­rac­kiej: igra­ją­ce­go ze śmier­cią poety „prze­klę­te­go”, alko­ho­li­ka, nie­obli­czal­ne­go awan­tur­ni­ka, skan­da­li­sty, czło­wie­ka z „żół­ty­mi papie­ra­mi”, a zara­zem uca­ło­wa­ne­go przez Boga poety. Docze­kał się rów­nież prze­ja­wów auten­tycz­ne­go kul­tu, co łatwo zaob­ser­wo­wać w miej­scu jego spo­czyn­ku we Wro­cła­wiu.

W wypad­ku takie­go poety zawsze chce­my jak naj­wię­cej wie­dzieć o jego życiu, zwłasz­cza że w bio­gra­fiach wszyst­kich poètes mau­dits wyda­rze­nia legen­dar­ne i auten­tycz­ne mie­sza­ją się ze sobą i prze­ni­ka­ją. Tak samo jest rów­nież z Wojacz­kiem. 37 lat po jego śmier­ci wciąż nie­ła­two usta­lić pod­sta­wo­we fak­ty, nawet takie jak na przy­kład ilość i rodzaj prób samo­bój­czych, poby­tów w wię­zie­niu, związ­ków z kobie­ta­mi, słyn­nych awan­tur, samo­oka­le­czeń i spek­ta­ku­lar­nych pijaństw, a nawet kie­run­ków wyjaz­dów. Bez wąt­pie­nia sil­ny wpływ mają na to licz­ne teatra­li­za­cje życia, jakie insce­ni­zo­wał autor Sezo­nu. Stąd też nie ist­nie­je żad­na obiek­tyw­na praw­da o Rafa­le Wojacz­ku, ale wyłącz­nie suma roz­ma­itych prawd, pamię­ci i wyobra­żeń. Dla jed­nych był on isto­tą aniel­ską, dla dru­gich – bru­ta­lem, dla trze­cich – empa­ty­kiem, dla innych – czło­wie­kiem wyzby­tym uczuć. Jed­ni widzie­li w nim galer­ni­ka poezji, dru­dzy – wiecz­nie zawia­ne­go „nie­bie­skie­go pta­ka”, kolej­ni – impul­syw­ne­go nad­wraż­liw­ca, jesz­cze inni – otę­pia­łe­go psy­cho­pa­tę. Ta wie­lo­po­sta­cio­wość poety ude­rza z nie­wia­ry­god­ną siłą. Spo­ty­ka­jąc we wspo­mnie­niach tak róż­nych „Wojacz­ków”, trud­no nie posta­wić pyta­nia, w jakim stop­niu sam poeta zapra­co­wał na swo­ją kame­le­ono­wa­tość, a w jakim stał się jej ofia­rą. A jesz­cze trud­niej nie zada­wać sobie pyta­nia, jaki był napraw­dę. Ale tej odpo­wie­dzi nigdy nie pozna­my. Może­my co naj­wy­żej w jakimś stop­niu się do niej zbli­żyć.

Woja­czek wie­lo­krot­ny. Rela­cje, wspo­mnie­nia, świa­dec­twa to książ­ka, któ­ra wycho­dzi naprze­ciw cie­ka­wo­ści tych, któ­rych intry­gu­je ten mode­lo­wy pol­ski poeta „prze­klę­ty” i jego nie­spo­koj­ne, tra­gicz­nie prze­rwa­ne życie. Zawie­ra ona 85 rela­cji i świa­dectw na temat wszyst­kich eta­pów życia poety. Jest to książ­ka szcze­gól­na, ponie­waż moż­na ją zara­zem czy­tać, słu­chać i oglą­dać. Oprócz ok. sze­ściu­set stron wspo­mnień, zawie­ra tak­że pły­tę DVD z nagra­nia­mi 47 osób (ponad 11 godzin), co powo­du­je, że speł­nia też rolę e‑booka. Jej wer­sja „papie­ro­wa” zosta­ła skom­po­no­wa­na w ukła­dzie chro­no­lo­gicz­nym, pły­ta DVD – tema­tycz­nym, zogni­sko­wa­nym wokół nastę­pu­ją­cych 30 haseł wywo­ław­czych, takich jak na przy­kład Alko­hol, Auto­agre­sja, Cho­ro­ba, Incy­den­ty, Śmierć, Uczu­cia, czy Wię­zie­nie. Pozwa­la to trak­to­wać książ­kę jak vide­olek­sy­kon, któ­re­go czy­tel­nik (a zara­zem widz), zapo­zna­je się w dowol­nej kolej­no­ści z tymi wąt­ka­mi i pro­ble­ma­mi, któ­re go aku­rat intry­gu­ją lub są mu bli­skie.

Woja­czek wie­lo­krot­ny to naj­więk­szy zbiór wspo­mnień, rela­cji i świa­dectw o poecie. Jest on wstrzą­sa­ją­cym stu­dium czło­wie­czej samot­no­ści. Oto­czo­ny przez pisa­rzy i kum­pli ze „szla­ku”, kocha­ny przez bli­skich, pożą­da­ny przez kobie­ty, autor Sezo­nu, czuł się samot­ny jak palec. Publi­ko­wa­ny, nagra­dza­ny i obda­rza­ny sty­pen­dia­mi, uwa­żał, że jest nie­do­ce­nia­ny. Książ­ka ta zatem, to doku­ment roz­pacz­li­wej samot­no­ści czło­wie­ka pośród bliź­nich. Nie umiał jej prze­ła­mać, ani nawet zwró­cić się po pomoc. Umie­ra­jąc nocą w sub­lo­ka­tor­skim poko­ju, wypo­wie­dział symp­to­ma­tycz­ne dwa ostat­nie sło­wa: „Zni­kąd pomo­cy!”. Czy­li to jed­no jest pew­ne: pośród ota­cza­ją­cych go ludzi czuł się jak na pusty­ni. Nie opu­ści­ła go tyl­ko wier­na jak pies wyobraź­nia, któ­ra była jego azy­lem. Ale była też jego katow­nią. I śmier­cią.