Zadura – krytyk i eseista

Boh­dan Zadu­ra nale­ży do naj­cie­kaw­szych zja­wisk w pol­skiej lite­ra­tu­rze powo­jen­nej. Postrze­ga się go przede wszyst­kim jako pierw­szo­rzęd­ne­go poetę, auto­ra tomów prze­ła­mu­ją­cych ste­reo­ty­po­wy (szcze­gól­nie w latach 80.) model wier­sza pol­skie­go. Widzi się w nim tak­że wybit­ne­go tłu­ma­cza i cie­ka­we­go pro­za­ika. Tym­cza­sem Zadu­ra to rów­nież zna­ko­mi­ty i wpły­wo­wy ese­ista i kry­tyk lite­rac­ki o wyro­bio­nym sma­ku, prze­ni­kli­wy komen­ta­tor ksią­żek, wresz­cie inspi­ru­ją­cy sty­li­sta, któ­re­go cechą roz­po­znaw­czą jest dosko­na­ły, bez­błęd­ny słuch języ­ko­wy.

Ese­isty­kę Zadu­ry zwy­kło umiesz­czać się na mar­gi­ne­sie jego twór­czo­ści, zapew­ne dla­te­go, że on sam trak­to­wał tę część swo­je­go pisar­stwa oka­zjo­nal­nie. Z per­spek­ty­wy cza­su widać jed­nak, że tek­sty Zadu­ry two­rzą inte­re­su­ją­cą całość, wyzna­cza­jąc ory­gi­nal­ny i śmia­ły pro­jekt kry­tycz­no­li­te­rac­ki – ory­gi­nal­ny, bo pro­po­nu­ją­cy nowe odczy­ta­nia dobrze zna­nych tek­stów lite­rac­kich; śmia­ły, bo kry­tyk nie boi się kwe­stio­no­wa­nia ist­nie­ją­cych hie­rar­chii i kano­nów kry­tycz­nych. Dobrym przy­kła­dem owych jako­ści są tek­sty z lat 80., gdzie Zadu­ra anty­cy­po­wał roz­po­zna­nia, któ­re sta­ły się powszech­nym udzia­łem kry­ty­ków dopie­ro w latach 90. Nie­zwy­kle poży­tecz­ne i pomoc­ne było­by prze­śle­dze­nie tych i innych tek­stów w kolej­no­ści ich powsta­wa­nia – ukry­ta jest w nich bowiem, jak sądzę, wewnętrz­na logi­ka nara­sta­ją­cej świa­do­mo­ści kry­tycz­nej, logi­ka nie­zwy­kle prze­wrot­na, tak jak prze­wrot­ny jest i sam kry­tyk, wyra­sta­ją­ca prze­cież z inten­syw­ne­go, zaan­ga­żo­wa­ne­go prze­ży­cia dzie­ła lite­rac­kie­go.

Publi­ka­cja przez wro­cław­skie Biu­ro Lite­rac­kie ese­isty­ki Boh­da­na Zadu­ry to przed­się­wzię­cie waż­ne i zna­czą­ce, nie tyl­ko z punk­tu widze­nia kry­ty­ka i histo­ry­ka lite­ra­tu­ry, ale chy­ba przede wszyst­kim z punk­tu widze­nia czy­tel­ni­ka, któ­ry chce nauczyć się patrzeć na lite­ra­tu­rę w nowy, świe­ży i odkryw­czy spo­sób. Dopraw­dy trud­no o lep­szy przy­kład nowo­cze­snej, zaan­ga­żo­wa­nej kry­ty­ki lite­rac­kiej.