Zadura wielokrotny

Osią Kla­sy­ka na luzie, jego głów­nym tema­tem, wyda­je się zmien­ność, ewo­lu­cja, któ­ra doko­na­ła się w twór­czo­ści Boh­da­na Zadu­ry.

Tym, któ­rzy cenią twór­czość Boh­da­na Zadu­ry, jak i tym, któ­rzy choć raz uczest­ni­czy­li w spo­tka­niu z auto­rem Życia noc­ne­go, trud­no wyma­rzyć sobie cie­kaw­sze­go boha­te­ra zbio­ru wywia­dów. Hip­no­ty­zu­ją­ce gawę­dziar­stwo poety w wer­sji „na żywo”, dale­kie od nud­ne­go gadul­stwa, znaj­du­je swo­je odbi­cie rów­nież po prze­ło­że­niu na papier i druk – w zre­da­go­wa­nej przez Jaro­sła­wa Borow­ca książ­ce Kla­syk na luzie. Opo­wie­ści Zadu­ry nie tra­cą swo­je­go głę­bo­kie­go humo­ru (humo­ry­stycz­nej głę­bi), poeta sypie aneg­do­ta­mi, cier­pli­wie odpo­wia­da na pyta­nia doty­czą­ce swo­ich wier­szy. Kuszą­cy dla czy­tel­ni­ka musi być rów­nież pan­te­on pyta­ją­cych (Darek Foks, Andrzej Sosnow­ski, Paweł Mar­cin­kie­wicz, Jacek Pod­sia­dło i Adam Wie­de­mann, by poprze­stać tyl­ko na wymie­nie­niu kole­gów po pió­rze auto­ra Ciszy). Naj­więk­szym atu­tem książ­ki jest jed­nak nie dobór inter­lo­ku­to­rów, lecz zgrab­ne wydo­by­cie i „uwiecz­nie­nie” wie­lo­barw­no­ści głów­ne­go boha­te­ra. Dzię­ki temu poeta nie zasty­ga w jed­nej pozie i intry­gu­je po odło­że­niu książ­ki jesz­cze bar­dziej, niż przed roz­po­czę­ciem lek­tu­ry: zamiast prze­sy­tu książ­ka pobu­dza jesz­cze więk­szy ape­tyt na Zadu­rę.

Cykl 14 wywia­dów two­rzą­cych książ­kę, ukła­da się w prze­wod­nik po życiu i twór­czo­ści Boh­da­na Zadu­ry. Chro­no­lo­gicz­ny układ roz­mów krzy­żu­je się z płasz­czy­zną opo­wie­ści, two­rząc inte­re­su­ją­cy splot cza­sów, osób i miejsc: pozna­je­my dzie­cię­ce pla­ny doty­czą­ce doro­słe­go, zawo­do­we­go życia (dyle­mat: czy zostać świę­tym, czy arty­stą), przy­go­dy na stu­diach (egza­min z Wie­lo­ści rze­czy­wi­sto­ści Chwist­ka), obo­wiąz­ki zwią­za­ne z pra­cą w Muzeum Kazi­mie­rza Dol­ne­go. Kla­syk na luzie jawi się jako postać o wie­lu róż­nych kore­spon­du­ją­cych ze sobą wcie­le­niach. Doty­czy to w pierw­szej kolej­no­ści jego lite­rac­kich ról. Prze­py­ty­wa­ny przez kolej­nych roz­mów­ców, opi­su­je zależ­no­ści mię­dzy swo­ją poezją a dzia­łal­no­ścią trans­la­tor­ską, ewo­lu­cję od neo­kla­sy­ka do poety o uchu wyczu­lo­nym na współ­cze­sne brzmie­nie języ­ka. Zadu­ra-dziec­ko, Zadu­ra-debiu­tant, Zadu­ra-patron-młod­szych-poetów – każ­dy z nich ma w książ­ce rów­ne pra­wo gło­su i coś cie­ka­we­go do opo­wie­dze­nia.

Na rysu­ją­cy się w trak­cie roz­mo­wy obraz poety wpływ ma rów­nież oso­ba pyta­ją­ce­go. Zadu­ra Sosnow­skie­go skon­cen­tro­wa­ny jest na róż­ni­cy mię­dzy poezją zbu­do­wa­ną ze słów a poezją pisa­ną zda­nia­mi. Zadu­ra Borow­czy­ka i Lar­ka zasta­na­wia się nad wro­dzo­ną kłam­li­wo­ścią języ­ka i wpły­wem, jaki na twór­czość ma fakt skoń­cze­nia stu­diów filo­zo­ficz­nych. Zadu­ra Pod­sia­dły i Mar­cin­kie­wi­cza wspo­mi­na dzie­ciń­stwo i Puła­wy, źró­dło poetyc­kie­go świa­to­od­czu­cia. Zadu­ra Artu­ra Bursz­ty, „śro­do­wi­sko­wy”, poda­je prze­pis na nale­śni­ki, któ­re piekł w Legni­cy w cza­sie swo­je­go festi­wa­lo­we­go wie­czo­ru autor­skie­go w For­cie („banal­ne pro­por­cje: szklan­ka mle­ka, jed­no jaj­ko, łyż­ka ole­ju, pół szklan­ki mąki, tro­chę soli, zmik­so­wać, wsy­pać szklan­kę mąki, zmik­so­wać, zapo­mnieć na pół godzi­ny. Ten olej to po to, żeby po każ­dym nale­śni­ku nie sma­ro­wać patel­ni kawał­kiem sło­ni­ny. Coś za coś, bo kie­dyś z całych nale­śni­ków naj­lep­sza była wła­śnie ta sło­ni­na, któ­ra zosta­wa­ła po sma­że­niu. Sekret powo­dze­nia to pew­nie wpra­wa i ser­ce, któ­re się w to wkła­da. No i dro­bia­zgi, od któ­rych coś jed­nak zale­ży. Mąka mące nie­rów­na […]. I patel­nia patel­ni […]. Na teflo­no­wych nie wycho­dzą, mam jed­ną bla­sza­ną, sta­rą, z wypa­czo­nym dnem, któ­re cza­sem wykle­pu­ję młot­kiem”).

Dobór umiesz­czo­nych w książ­ce wywia­dów nie jest jed­nak pozba­wio­ny pew­nych wad. Pro­ble­mem jest powta­rzal­ność pew­nych opo­wie­ści: moty­wy powra­ca­ją i zaczy­na­ją nużyć lub lek­ko iry­to­wać, na czym tra­ci Bogu ducha win­ny poeta. Doty­czy to na przy­kład wspo­mnia­nej już histo­rii egza­mi­nu z este­ty­ki, któ­ra poja­wia się w książ­ce kil­ka­krot­nie. Kla­syk na luzie zyskał­by, gdy­by doko­nać w nim kil­ku cięć, choć może repe­ty­cja jest nie­od­łącz­ną kon­se­kwen­cją wie­lo­barw­no­ści…

Cie­ka­wym zabie­giem redak­tor­skim jest nato­miast uzu­peł­nie­nie każ­de­go wywia­du o krót­ki opis sytu­acji, w któ­rej roz­mo­wa zosta­ła prze­pro­wa­dzo­na. Dzię­ki temu abs­trak­cyj­ne wymia­ny pytań i odpo­wie­dzi zako­rze­nia­ją się w kon­kret­nym, pozwa­la­ją wyobra­zić sobie kon­tekst roz­mo­wy (wymia­na maili, spo­tka­nie w Puła­wach lub Krze­mień­cu na Ukra­inie, wywiad popo­łu­dnio­wy w przy­tul­nej pra­cow­ni poety lub póź­no­noc­ny przy pigwów­ce). Traf­na wyda­je się rów­nież decy­zja doty­czą­ca tytu­łu książ­ki, któ­ry choć nie zaska­ku­je, jed­nak odda­je dystans i bez­pre­ten­sjo­nal­ność auto­ra Pta­siej gry­py.

Wię­cej »>

Tekst opu­bli­ko­wa­ny na łamach www.e‑czaskultury.pl. Dzię­ku­je­my za udo­stęp­nie­nie mate­ria­łu.