Złe towarzystwo

Sko­ro nie wia­do­mo, jak zacząć, zacząć moż­na na przy­kład tak: Krzysz­tof Jawor­ski uro­dził się w 1966 roku, jakiś czas póź­niej został poetą, parę lat temu poważ­nie zacho­ro­wał, a teraz napi­sał o tym książ­kę.
Albo tak: w 2007 roku, w ostat­nim dotąd tomie poetyc­kim Krzysz­to­fa Jawor­skie­go (o wdzięcz­nym tytu­le Dusze monet) zna­lazł się wiersz „Karl Jaspers”, któ­ry wyglą­da nastę­pu­ją­co: „Ruchaj, Krzy­siek, ruchaj, / za 20 lat tyl­ko to będziesz pamię­tał, / a nie to, co powie­dział / Karl Jaspers”. Karl Jaspers od egzy­sten­cjal­nych „sytu­acji gra­nicz­nych”, na przy­kład takiej, w któ­rej, chy­ba wła­śnie wte­dy, zna­lazł się Krzysz­tof Jawor­ski. „- A ty, Krzy­siu, co dosta­łeś na Miko­ła­ja? [pisze Jawor­ski w nowej książ­ce] – Raka”.
Książ­ka nazy­wa się Do szpi­ku kości – i taka jest. To zbiór bar­dzo krót­kich nota­tek pro­zą, cza­sem poema­tów pro­zą, cza­sem filo­zo­ficz­nych dia­lo­gów, opo­wia­da­ją­cy o tym, jak to jest, kie­dy jest się cho­rym. A wła­ści­wie nie – „jest się” to zbyt bez­oso­bo­we, a Jawor­ski pisze o sobie, bo o kim­że innym ma pisać.
Jawor­ski, poeta (autor, mię­dzy inny­mi, poema­tu o Marii Konop­nic­kiej z pamięt­nym wes­tchnie­niem „Mario! Two­ja cip­ka dwa metry pod zie­mią!”) pro­za­ik i badacz lite­ra­tu­ry (autor bio­gra­fii Bru­no­na Jasień­skie­go), debiu­to­wał tomi­kiem w sław­nej (w każ­dym razie w pew­nych krę­gach) „fio­le­to­wej serii” kul­to­we­go (w pew­nych krę­gach) „Bru­lio­nu”. To, że jego zgryź­li­we, natych­miast roz­po­zna­wal­ne, nie­po­rów­na­nie dow­cip­ne i stra­ceń­czo poważ­ne książ­ki nie zro­bi­ły karie­ry, na jaką zasłu­gi­wa­ły, mam oso­bi­ście za jed­ną z więk­szych pora­żek III RP, ale nie miej­sce tu, by się nad tym roz­wo­dzić, choć tak było­by pro­ściej. Bo co wła­ści­wie moż­na z sen­sem napi­sać o Do szpi­ku kości, w któ­rym to zbio­rze Jawor­ski jest taki kapi­tal­ny, jak zawsze, i zara­zem tak przej­mu­ją­cy, jak nigdy, bo pisze o życiu i śmier­ci, naj­zu­peł­niej dosłow­nie, prak­tycz­nie, nama­cal­nie. Na przy­kład we frag­men­cie „Dla­cze­go nale­ży dbać o sie­bie”: „Dba­łem o sie­bie. Potra­fi­łem na przy­kład wsta­wać o szó­stej rano i czte­ry kilo­me­try zasu­wać po lesie, do tego klu­by fit­ness, spin­nin­gi, wody nie­ga­zo­wa­ne, wyciecz­ki rowe­ro­we, nar­ty, sau­ny, base­ny, zdro­we odży­wia­nie, dba­łem o sie­bie. A teraz leża­łem jak rower, koła­mi do góry, a dwóch face­tów maj­stro­wa­ło mi w oko­li­cach szyi. Zdrę­twia­ła mi jakoś ręka od tego maj­stro­wa­nia, więc zaczą­łem coś bre­dzić, że mi ręka drę­twie­je. – Ręka mi drę­twie­je. Ręka mi drę­twie­je. – Dla­cze­go panu ręka drę­twie­je? – Ręka mi drę­twie­je. Przy­szedł ane­ste­zjo­log i zało­żył mi maskę tle­no­wą. – Nie­do­brze mi. Nie­do­brze mi. – Dla­cze­go panu nie­do­brze? I wte­dy po raz pierw­szy zalę­gła się w mej gło­wie spon­ta­nicz­na myśl, że tak napraw­dę medy­cy­na zatrzy­ma­ła się gdzieś w oko­li­cach szes­na­ste­go wie­ku. Sześć lat póź­niej nie popeł­ni­łem już błę­du reflek­sji. Co nie jest znów takie trud­ne, kie­dy obser­wu­jesz jakiś dziw­ny dym uno­szą­cy się pod sufit z oko­lic two­je­go ogo­lo­ne­go wac­ka”.
Cał­kiem spo­ro pisze też Jawor­ski o ludziach, na razie, z dru­giej stro­ny, by tak rzec, dia­gno­zy. Na przy­kład o pew­nej pani dok­tor: „- A co to ten chło­niak? – pyta podejrz­li­wie pani dok­tor upo­waż­nio­na, krę­cąc w lewo i w pra­wo płach­ta­mi wyni­ków badań. – No… rak – jąkam nie­śmia­ło. – Rak? – dzi­wi się pani dok­tor upo­waż­nio­na. – Taki nowo­twór… – A, nawy­my­śla­li teraz tych cho­rób – krzy­wi się wyraź­nie zde­gu­sto­wa­na dok­tor upo­waż­nio­na, obrzu­ca­jąc mnie spoj­rze­niem nie­ukry­wa­nej nie­chę­ci i bez­brzeż­nej odra­zy. Pie­cząt­kę pro­sto­kąt­ną odsu­wa na odle­głość bez­piecz­ną”. Kawa­łek nazy­wa się „Dla­cze­go wyda­nie sto­sow­ne­go doku­men­tu” i nale­ży do naj­bar­dziej bez­tro­skich w tym tomie. Podob­nie jak frag­ment „Dla­cze­go prze­war­to­ścio­wa­nie wszyst­kich war­to­ści” (był już Jaspers, to teraz będzie Nie­tz­sche, też dobrze): „Ostat­nio miej­sce mojej idol­ki, aktor­ki dzie­cię­cej sław­ne­go fil­mu, któ­ra zosta­ła alko­ho­licz­ką w wie­ku 9 lat, a któ­rej bio­gra­fia (bio­gra­fia!) uka­za­ła się, kie­dy mia­ła lat 14, zaję­ła pio­sen­kar­ka popu­lar­na mło­de­go poko­le­nia, któ­ra, ku ucie­sze towa­rzy­stwa oraz ogól­nie dla zaba­wy (dla zaba­wy!) wcią­ga­ła 50 gram wód­ki nosem. Swo­je­go Mistrza szu­ka się przez całe życie”.
No a teraz, jak się już pośmia­li­śmy (pośmia­li­śmy!), prze­czy­taj­my coś z koń­ca Do szpi­ku kości. Dwa krót­kie kawał­ki. Pierw­szy nazy­wa się „Dla­cze­go podró­że w cza­sie” (tytu­ło­we „Dla­cze­go” prze­wi­ja się, jak już pań­stwo dostrze­gli, przez całą książ­kę): „Kie­dyś napi­sa­łem w jed­nym z wier­szy, że »chciał­bym być cho­ry na raka albo inne nie­ule­czal­ne świń­stwo«. Wnio­ski: marze­nia się speł­nia­ją. Chciał­bym móc wró­cić do tej chwi­li, ujrzeć sie­bie wte­dy, dwu­dzie­sto­let­nie­go skur­wie­la, spoj­rzeć w ten nadę­ty, pier­do­lo­ny ryj i powie­dzieć: – Na dru­gi raz, zasta­nów się, zanim coś napi­szesz, chu­ju tępy. Tyczy się to rów­nież i tej książ­ki. Prze­gią­łeś i teraz dopie­ro będziesz miał prze­je­ba­ne”.
A dru­gi nazy­wa się „Dla­cze­go napis na nagrob­ku”: „Albo­wiem prze­pier­do­li­łem życie swo­je. I co tam dalej mogą mi pisać w roz­wi­nię­ciu. Autor dwóch ksią­żek o szpi­ta­lach, bo był w dwóch szpi­ta­lach, pisał histo­rie bez fabuł i powie­ści bez boha­te­rów, rzu­cał kur­wa­mi w poezji. Nikt go nie znał, nikt go nie zna, nikt nie zapa­mię­ta. PS. Zara­biał na życie jako nauczy­ciel. Zada­nie domo­we: ułóż napis nagrob­ny, któ­ry mógł­by znaj­do­wać się na two­im gro­bow­cu”.

Zada­nie nie­głu­pie, ale może odłóż­my to wszyst­ko na póź­niej. Na dużo, dużo póź­niej. Trzy­maj się, Krzy­siek.