Żywe ciało, tkanki martwe

W pierw­szej chwi­li powyż­sza sekwen­cja ele­men­tów przy­wo­dzi na myśl salę ope­ra­cyj­ną. Na obraz ten skła­da­ją się: ręka­wicz­ki (zabie­go­we?), folio­we wor­ki (kro­plów­ka?), naczy­nia (krwio­no­śne? chi­rur­gicz­ne?), zastę­pu­ją­ce płu­ca urzą­dze­nie ECMO „ciągłe/ poza­ustro­jo­we natle­nia­nie krwi”, cukier, kono­tu­ją­cy skład che­micz­ny krwi, oraz sama krew, prze­pom­po­wy­wa­na zor­ga­ni­zo­wa­ną w fazy pra­cą ser­ca i przy­bie­ra­ją­ca bar­wę ciem­niej­szą lub jaśniej­szą, w zależ­no­ści od tego, czy znaj­du­je się w żyłach i trans­por­tu­je dwu­tle­nek węgla, czy w tęt­ni­cach, nio­sąc tlen. W tym szpi­tal­nym kon­tek­ście spię­trze­nie rze­czow­ni­ków, powią­za­nych w gorącz­ko­we wyli­cze­nia, ewo­ku­je sytu­ację dyna­micz­ną, postrze­ga­ną jak gdy­by frag­men­ta­rycz­nie i migaw­ko­wo – sytu­ację, na przy­kład, ope­ra­cji (czyż „faza jasna i ciem­na” nie przy­po­mi­na też momen­tów odzy­ski­wa­nia i tra­ce­nia przy­tom­no­ści?).

Ale wiersz moż­na czy­tać ina­czej. Spró­buj­my teraz prze­nieść powyż­szą sce­nę z sali ope­ra­cyj­nej do dru­giej prze­strze­ni klu­czo­wej dla Pidzik, do lasu lub sadu – tekst z łatwo­ścią nam na to pozwo­li, wiersz roz­po­czy­na się zresz­tą obra­zem kwit­ną­cych, lub dopie­ro pusz­cza­ją­cych liście, śliw mira­be­lek („na gałązkach mira­be­lek pękają pąki otwie­ra­ją się”). W takiej opty­ce oka­że się, że znaj­du­je­my się u pro­gu wio­sny („odsło­nię­te cia­ła”) i patrzy­my na drze­wa – może nawet zabie­ra­my się do wio­sen­nych porząd­ków, wszak mamy przy sobie ręka­wicz­ki i wor­ki – któ­re wycho­dzą z mara­zmu, by pod­jąć zawie­szo­ne na czas zimy funk­cje życio­we. Te ostat­nie obej­mu­ją pro­ces foto­syn­te­zy („pięć litrów na minu­tę tlen”), dzie­lą­cej się, w facho­wym żar­go­nie, na „fazę jasną i ciem­ną” – czy­li, odpo­wied­nio, na etap absorp­cji świa­tła oraz okres syn­te­zy związ­ków orga­nicz­nych przy uży­ciu zgro­ma­dzo­nej uprzed­nio ener­gii. Roślin­ne kono­ta­cje mają też „cukry cią­głe”, w któ­rych kry­je się odnie­sie­nie do węglo­wo­da­nów syn­te­ty­zo­wa­nych w owo­cach (m.in. mira­bel­kach) oraz do dłu­gich łań­cu­chów cukro­wych wła­ści­wych celu­lo­zie, zaś „naczy­nia” to tak zwa­ne tra­che­je, w rośli­nach okry­to­na­sien­nych odpo­wie­dzial­ne ze prze­wo­dze­nie wody w ksy­le­mie, czy­li drew­nie. Inny­mi sło­wy – nie wie­my, co w tej sce­nie nale­ży do rośli­ny, a co do pacjent­ki.

Dzia­ła­nie autor­ki, któ­ra zawie­sza nas w dwóch istot­nych dla sie­bie prze­strze­niach budzą­cych dia­me­tral­nie róż­ne sko­ja­rze­nia, przy­po­mi­na – by pozo­stać w labo­ra­to­ryj­no-lecz­ni­czym uni­wer­sum – wysy­ca­nie roz­two­ru, stop­nio­we wpro­wa­dza­nie do jakie­goś cia­ła mak­sy­mal­nej ilo­ści sub­stan­cji, jaką cia­ło to może wchło­nąć: na tle całe­go tomu przez biel szpi­ta­la powo­li, nie­mal nie­zau­wa­żal­nie, zaczy­na­ją prze­świe­cać zie­lo­ne i bru­nat­ne bar­wy gle­by i drzew; pod­łą­czo­ne do apa­ra­tur, rurek oraz igieł ludz­kie cia­ło prze­mie­nia się w tkan­kę roślin­ną. Che­micz­ne i bio­lo­gicz­ne inspi­ra­cje, któ­re wzmoc­ni­ły i posze­rzy­ły poetyc­ką lek­sy­kę Pidzik oraz z escha­to­lo­gicz­nych prze­strze­ni spro­wa­dzi­ły jej wier­sze bli­żej zie­mi, mają zasad­ni­cze kon­se­kwen­cje rów­nież dla ide­owe­go wydźwię­ku cało­ści. Docie­ra­my tu do trze­cie­go (po języ­ko­wym i obra­zo­wym) i chy­ba naj­waż­niej­sze­go aspek­tu, w któ­rym poezja Pidzik ule­gła prze­mia­nie: nowe pod­sta­wy zna­lazł obec­ny w niej od począt­ku hory­zont etycz­ny, miesz­czą­cy, mię­dzy inny­mi, wspo­mnia­ny już pro­blem auto­no­mii (nie tyl­ko cho­re­go) cia­ła oraz mię­dzy­ga­tun­ko­we­go poro­zu­mie­nia. Staw­ką jest tutaj eks­plo­ra­cja pokre­wień­stwa (w dosłow­nym, ety­mo­lo­gicz­nym sen­sie tego sło­wa) somy ludz­kiej i roślin­nej oraz moż­li­wo­ści ich zbli­że­nia, któ­ra to moż­li­wość aktu­ali­zu­je się – ina­czej niż to mia­ło miej­sce w przy­pad­ku debiu­tu – nie w geście wza­jem­ne­go otwar­cia poprzez obar­czo­ne sil­ny­mi kono­ta­cja­mi sym­bo­licz­ny­mi naru­sze­nie cie­le­snej powło­ki, a na pozio­mie mole­ku­lar­nym, w cią­gło­ści orga­nicz­nych, fizycz­nych i che­micz­nych pro­ce­sów. Prze­miesz­cze­nie to pozwa­la Pidzik, po pierw­sze, unik­nąć pułap­ki antro­po­mor­fi­za­cji, a po dru­gie – do pew­ne­go stop­nia usu­nąć per­spek­ty­wę zamknię­te­go, inte­gral­ne­go cia­ła i tym samym stwo­rzyć wra­że­nie czę­ścio­we­go roz­pro­sze­nia pod­mio­to­wo­ści, któ­ra w debiu­cie – pomi­mo cho­ro­bo­wo-szpi­tal­nej meta­fo­ry­ki oraz obra­zów mecha­nicz­nych uszko­dzeń (a może wła­śnie dzię­ki nim) – pozo­sta­wa­ła dość sil­nym czyn­ni­kiem orga­ni­zu­ją­cym poszcze­gól­ne wier­sze.

Zarów­no sala szpi­tal­na, jak i las to prze­strze­nie, w któ­rych cia­ło, sta­no­wią­ce prze­cież zbiór pły­nów, tka­nek i funk­cji, prze­sta­je funk­cjo­no­wać jako auto­no­micz­na i zamknię­ta całość; oba miej­sca nabie­ra­ją zna­mion kosmo­su, orga­nicz­ne­go uni­wer­sum, zarzą­dza­ne­go przez pro­ce­sy bio­lo­gicz­ne regu­lu­ją­ce roz­pad sta­rych form i rodze­nie się nowych. Nie ozna­cza to jed­nak, że u Pidzik rze­czy­wi­stość daje się zor­ga­ni­zo­wać i zro­zu­mieć za pomo­cą narzę­dzi dys­kur­su nauko­we­go, odpo­wied­nio medycz­ne­go bądź bota­nicz­ne­go – abs­trak­cyj­nych miar („mili­li­try liczo­ne na godzi­nę”, „(pamiętanie.m)”), nazw bia­łek („immu­no­glo­bu­li­ny, „(odpamiętywanie: trój­ka)”) czy tak­so­no­mii („pinus sylve­stris pinus nigra”, „(pinus sylve­stris)”). Prze­ciw­nie: w star­ciu z bez­mia­rem uni­wer­sum wyspe­cja­li­zo­wa­ny i kon­cep­tu­al­ny język nauki raczej niż funk­cjo­nal­ną siat­kę poję­cio­wą przy­po­mi­na fra­pu­ją­ce zaklę­cia, któ­rych zło­wro­gich bądź pozy­tyw­nych zna­czeń może­my się jedy­nie domy­ślać: ewo­ku­je on bowiem świat nie­wi­dzial­ny gołym okiem i tajem­ni­czy, któ­ry trze­ba brać na wia­rę (czy ktoś widział kie­dyś mili­metr, immu­no­glo­bu­li­nę albo pul­sar?):

solu­me­drol cyklo­fos­fa­mid immu­no­glo­bu­li­ny solu­me­drol
ich pul­sa­ry kon­ste­la­cje pul­sów
kobie­ce opuch­nię­te spo­co­ne sine sale
cia­ła

„(odpa­mię­ty­wa­nie: trój­ka)”