Duszny kraj (1)

Sny o Johannie
Visions of Johanna

Zupeł­nie jak­by noc chcia­ła wykpić to, że cicho być się sta­rasz
sie­dzi­my zda­ni tu na sie­bie, choć uda­je­my, że to wca­le nie­praw­da
a Luiza ma w zana­drzu deszcz i mówi: „No, rusz się, i to zaraz”
tam naprze­ciw­ko lam­pa wciąż pali się
w rurach obok nie milk­nie chrzęst
z roz­gło­śni coun­try cichy dobie­ga brzęk
próż­no zga­sić chcesz świa­tło i dźwięk
tu Luiza i jej facet w gąsz­czu rąk i ust
jed­nak sny o Johan­nie wypeł­nia­ją mi mózg

Panie z bre­locz­ka­mi gra­ją na pustej dział­ce w ciu­ciu­bab­kę
a noc­ne dziew­ki szep­tem w pod­miej­skim pla­nu­ją eska­pa­dę
noc­ny stróż z latar­ką błą­dzi, nie wie­dząc, kto tu zaiste jest waria­tem
Luiza jest bli­sko, tuż-tuż
niczym zwier­cia­deł­ko, zwiew­na jak duch
i jasno, nie nad­uży­wa­jąc słów
mówi, że Johan­ny nie ma tu
w kościach jej twa­rzy rezo­nu­je wid­ma elek­trycz­no­ści jęk
a te sny o Johan­nie zamiast mnie są mu tłem

Oto chłop­czyk zbłą­ka­ny – sam sie­bie trak­tu­je tak poważ­nie
nie­do­lą swą się cheł­pi i lubi żyć nie­roz­waż­nie
a gdy pada jej imię, mówi: „Żegnaj, odcho­dzę, prze­cież znasz mnie”
na pew­no prze­peł­nia go żółć
nie­po­trzeb­ny musi się czuć
na przy­ję­ciu pod ścia­ną się snuć
licząc na jed­no „Wróć”
jak to wytłu­ma­czyć, jak sobie z tym radę dać?
A te sny o Johan­nie całą noc nie dają mi spać

We wnę­trzach muze­ów Nie­skoń­czo­ność sta­je przed osą­dem
echo gło­sów mówi: więc po latach zba­wie­nie tak wyglą­da
patrz na ten uśmiech, nie­złą jaz­dę musia­ła tu mieć ta Gio­con­da
sza­racz­ki snu­ją się z kąta w kąt
matro­ny kicha­ją trzy razy pod rząd
Gio­con­da się chwy­ta za wąs:
„Nie widzę swych kolan stąd”
klej­no­ty i lor­net­ki na gło­wie ośli­cy lśnią
lecz od snów o Johan­nie odbi­ja się ich całe zło

Akwi­zy­tor mówi do hra­bi­ny, co ponoć trosz­czy o nie­go się
„Wskaż, kto nie jest paso­ży­tem, ja pomo­dlę za czło­wie­ka tego się”
a Luiza na to: „Szu­kaj wia­tru w polu” i już szy­ku­je dla uko­cha­ne­go się
ale prze­padł po Madon­nie ślad
pustą klat­kę prze­że­ra już rdza
jej płaszcz ze sce­ny też daw­no spadł
skrzy­pek rzu­cił dach i wkra­cza na szlak
na trans­por­cie ryb­nym na tyl­nych drzwiach
pisze: „Dłu­gi spła­co­no do cna”
zaś mnie sumie­nie pęka w szwach
w wytry­chu wio­li­no­wym har­mo­nij­ki wygry­wa­ją deszcz
a te sny o Johan­nie to jedy­ne, co wciąż tu jest

Komen­tarz Fili­pa Łobo­dziń­skie­go
Utwór przy­po­mi­na wędrów­kę po gale­rii żywych obra­zów. Mamy tu nie­do­po­wie­dzia­ny trój­kąt nar­ra­to­ra, Luizy i Johan­ny, mamy dusz­ną atmos­fe­rę tajem­ni­czych pomiesz­czeń i kory­ta­rzy, mamy wresz­cie tęsk­no­tę za miło­ścią, któ­rej nie zre­kom­pen­su­je gorą­cy romans. Wszel­kie opi­sy bled­ną wobec same­go tek­stu, któ­ry zachwy­cił nie tyl­ko fanów i kry­ty­ków, ale tak­że poetów.

Oj tam, stara (Tak sobie krwawię)
It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)

Nagła ciem­ność w środ­ku dnia
na srebr­nej zasta­wie – nocy ćma
tu dziec­ka krew, balo­nik gna
zasła­nia słoń­ce, księ­życ, świat
na próż­no sądzisz, że się da
te pojąć feno­me­ny

Ble­fu­ją, bro­nią gro­żąc ci
w uszach kako­fo­nia grzmi
pseu­do­zło­to­ustych gnid
pusto­sło­wie wszę­dzie dziś
a ten, co na świat miał wła­śnie przyjść
wła­snym zgo­nem jest zaję­ty

Pro­mo­cja! – świ­stek krzy­czy w głos
łok­cia­mi prę, by chwy­cić go
kaska­dy wzgar­dy już mam dość
zano­szę skar­gę – milk­nę, bo
wszy­scy już ude­rzy­li w szloch
ja jestem kolej­ny

Dzi­wi cię obcy dźwięk?
Nie słu­chaj go, nie bój się
oj tam, sta­ra, tak sobie jęczę

Ci wiesz­czą klę­skę, tam­ci triumf
z pobu­dek nader szczyt­nych lub
nik­czem­nych nawo­łu­ją znów
do rze­zi – inni prze­ko­nu­ją tłum:
nie­na­wi­dzić jed­no moż­na tu –
samą nie­na­wiść

Uja­da ołów zgra­nych kłamstw
pod okiem wład­ców ludz­kich stad
świat skle­pem jest, na ladzie masz
grę w Apo­ka­lip­sy czas
i Jezu­sa na bate­rię – znak
że świę­tość to dziś towar tani

Kościo­ły dema­sku­ją grzech
a szko­ły mówią: każ­dy niech
zaku­wa, by nabić trzos za trzech
i kupić cno­tę – lecz wia­do­mo, że
nawet pre­zy­dent kra­ju cza­sem też
musi sta­nąć nagi

Na regu­la­min moż­na pluć
machi­na­cji strzec się – oto klucz
oj tam, sta­ra, coś się pora­dzi

Rekla­my ci wsą­cza­ją kit
że przed tobą naj­wspa­nial­sze dni
bo temu tu się nie rów­na nic
tobie z tym się nie rów­na nikt
– a życie cię omi­ja w mig
i pędzi gdzieś w odda­li

Zni­kasz, wra­casz znów na szlak
usu­wasz z sie­bie cały strach
w cen­trum sta­jesz cał­kiem sam
gdy nagle z naj­głęb­sze­go dna
głos budzi cię i trwo­ży tak:
„Oni sądzą, że już cię dopa­dli”

Pyta­nie razi cię jak prąd
lecz brać odpo­wie­dzi nie ma skąd
żad­ni oni, one, ona, on
nie mówią, jak żyć i gdzie twój dom
lecz ty zapo­mi­nasz wła­sny ton
i dalej trwa para­liż

Cho­ciaż mędrzec i głu­piec ma
narzu­co­nych słu­chać praw
ja nie wiem, sta­ra, gdzież ide­ały

Ten wła­dzą gar­dzi, lecz bez niej
jak dziec­ko czu­je się we mgle
psio­czy na pra­cę, choć ma z niej chleb
o ludziach wol­nych mówi źle
a kwia­ty w ogród­ku to dla nie­go jest
coś na kształt kapi­ta­łu

Inne­mu kor­po­ra­cyj­ny bóg
od dziec­ka mace­ro­wał mózg
small talk dzień w dzień mu pły­nie z ust
dla nie­go out­si­der jest jak trup
naj­now­szy więc kata­log bóstw
sprze­da ci tu na pniu

Znów tam­te roz­mo­dlo­ne pchły
wtło­czo­ne w sys­te­mo­wy tryb
pod­dań­czo pie­ją szczu­rzy hymn
i kro­ku nie uczy­nią wzwyż
za to w dół ścią­gną chęt­nie tych
co uciec chcą z kie­ra­tu

Do tych, któ­rzy śle­pi są
a umy­sły ich jak klat­ki w zoo
serio, sta­ra, ja nie mam żalu

Prze­kwi­tłe togi brzy­dzą się
słów Tole­ran­cja, Miłość, Śmiech
cią­gną fał­szy­wej cno­ty lep
pie­niądz nie śmier­dzi, pie­niądz klnie
plu­ga­wa mowa jak chce tnie
pro­pa­gan­da wszyst­ko ściem­nia

Dla tych, co zbro­ją się, by móc
zabi­jać wro­ga z wła­snych snów
bo pokój im fun­du­je ból
co wie­rzą, że ich nie wchło­nie grób
dla tych dętych gno­mów życie to znój
i smut­na gehen­na

Cmen­ta­rze pęka­ją­ce w szwach
fał­szy­we boż­ki, wred­ny gwar
na gło­wie wciąż mi każą stać
sku­wa­ją nogi – dość już mam
więc zrzu­cam je, mówię: „To już znam
wysil­cie się, gdzie nowa ofer­ta?”

A gdy­by myśli me ujrzał świat
nad gło­wą by sta­nął mi jaśnie pan kat
lecz oj tam, sta­ra, żyć, nie umie­rać!

Komen­tarz Fili­pa Łobo­dziń­skie­go
Wie­le lat po napi­sa­niu tej pio­sen­ki Dylan sam przy­znał, że nie roz­po­zna­je już tego mło­dzień­ca, któ­ry wyrzu­cił z sie­bie taką kaska­dę słów, obra­zów, sko­ja­rzeń i wście­kło­ści. Obraz świa­ta zdo­mi­no­wa­ne­go przez obłu­dę, oszu­stwo, fałsz, pseu­do­au­to­ry­te­ty – bodaj nigdy póź­niej w twór­czo­ści Dyla­na nie poja­wił się w tak spię­trzo­nej i nie­zwy­kłej kumu­la­cji. Arty­sta z regu­ły wyko­nu­je ten utwór solo.

Ten, co czarny miał płaszcz
Man with the Long Black Coat

Świersz­cze cyka­ją i wzbie­ra nurt
sukien­ka już wyschła, napi­na się sznur
okno otwar­te, hura­gan dmie
gaj afry­kań­skich przy­gi­na drzew
nie sły­szał nikt, by zabrzmiał roz­sta­nia płacz
ode­szła z tym, co czar­ny miał płaszcz

Widzia­no go, jak krę­cił się przy
pod­miej­skiej tanc­bu­dzie wśród noc­nej mgły
podob­no przy­wo­łał biblij­ny tekst
sły­sząc ją, jak go pyta, czy zatań­czyć chce
patrzy­ła mu w oczy, w tę jak maska twarz
kurz okry­wał tego, co czar­ny miał płaszcz

O depra­wa­cji sumień i dusz
pastor mówił, a każ­dy drżał od jego słów
„Sumie­nie przez życie nie może cię wieść
sko­ro poi je kłam­stwo, a kar­mi je grzech
nie­ła­two to prze­łkniesz, gdy w występ­ku trwasz”
ona ser­ce dała temu, co czar­ny miał płaszcz

A inni z kolei wyra­ża­ją sąd
że cokol­wiek uczy­nisz, nie będzie to błąd
lecz życie i śmierć to zwid, na to zważ…
Znik­nę­ła z tym, co czar­ny miał płaszcz

Dym od mie­się­cy po wodzie się snuł
pnie drzew wyrwa­nych pokrył już muł
coś dud­ni, hur­ko­ce i zie­mia drży
koń­skie tru­chło okła­da ktoś od kil­ku dni
bez listu, bez sło­wa – bladł jej zarys, aż
ode­szła z tym, co czar­ny miał płaszcz

Komen­tarz Fili­pa Łobo­dziń­skie­go
Opo­wieść jak z Edga­ra Alla­na Poe. Gotyc­ka w nastro­ju, dusz­na jak histo­rie z Połu­dnia Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Przy tym zara­zem bar­dzo w kli­ma­cie euro­pej­skich bal­lad ludo­wych o roman­sach z przy­by­sza­mi z zaświa­tów.