Pies pasterski

Widzia­łem psa paster­skie­go, któ­ry zosta­wił swo­je sta­do, oko­ło trzy­dzie­stu kóz, w zaro­śnię­tych ruinach gór­skie­go mia­sta Pina­ry i pognał, sko­wy­cząc, w stro­nę olbrzy­miej ścia­ny skal­nej, któ­ra na zacho­dzie mia­sta wzno­si­ła się w wie­czor­ne nie­bo. Jego szcze­ka­nie powró­ci­ło echem z ciszy, któ­ra od prze­szło tysią­ca lat zale­ga­ła na tych rumo­wi­skach. Po wie­lu wie­kach świet­nej egzy­sten­cji Pina­ra zosta­ła znisz­czo­na przez trzę­sie­nie zie­mi i opusz­czo­na przez miesz­kań­ców, sta­ła się mia­stem ruin, chro­nio­nym jedy­nie przez swo­je odosob­nie­nie w poprze­rzy­na­nej wąwo­za­mi dzi­czy Tau­ru­su Zachod­nie­go. Tyl­ko wąska kamie­ni­sta dro­ga pro­wa­dzi­ła z uro­dzaj­nych dolin Ksan­to­su w turec­kiej pro­win­cji Anta­lya na te wyży­ny.

Prze­wie­szo­na ścia­na, ku któ­rej popę­dził owcza­rek, sta­ła niczym popę­ka­na, kil­ka­set metrów wyso­ko­ści mie­rzą­ca tama prze­ciw­ko nad­cią­ga­ją­ce­mu wła­śnie fron­to­wi burzo­we­mu i na całej powierzch­ni była podziu­ra­wio­na czar­ny­mi otwo­ra­mi nie­zli­czo­nych gro­bów skal­nych. W tych wyku­tych w litej ska­le miesz­ka­niach zmar­łych, któ­re wzno­si­ły się pię­tro­wo w nie­rów­nych rzę­dach, wiecz­ny spo­kój trwał jed­nak tyl­ko dopó­ty, dopó­ki żywi mogli bro­nić swo­ich zmar­łych bli­skich. Po upły­wie tej wiecz­no­ści komo­ry gro­bo­we były plą­dro­wa­ne i sta­wa­ły się miej­scem gniaz­do­wa­nia pustu­łek. Tam, gdzie nie­gdyś kunsz­tow­nie cio­sa­ne, ozdo­bio­ne pła­sko­rzeź­ba­mi i opa­trzo­ne inskryp­cja­mi kamien­ne drzwi oddzie­la­ły świat żywych od świa­ta umar­łych, zia­ły teraz aż po zawrot­ne wyso­ko­ści wybi­te przez chci­wość otwo­ry, czar­ne jaski­nio­we por­ta­le.

Dwa i pół tysią­ca lat temu Pina­ra była jed­nym z sze­ściu naj­po­tęż­niej­szych miast Licji, tajem­ni­cze­go pań­stwa leżą­ce­go w cie­niu gór Tau­rus. Według pie­śni Home­ra boha­te­ro­wie z Pina­ry darem­nie wal­czy­li z Ody­se­uszem i Achil­le­sem.

Sły­sza­łem łopo­ta­nie na wie­trze płacht namio­to­wych w obo­zie woj­ska pod Tro­ją, fur­kot cho­rą­gwi, kie­dy pierw­sze podmu­chy burzy wplą­ta­ły się w koro­ny sosen wyra­sta­ją­cych pomię­dzy prze­wró­co­ny­mi potęż­ny­mi kolum­na­mi. Sły­sza­łem wiatr w rusz­to­wa­niu kata­fal­ku, na któ­rym spo­czy­wa­ły mary zabi­te­go przez Ody­se­usza licyj­skie­go wojow­ni­ka.

Potem pies paster­ski przy­wo­łał mnie do rze­czy­wi­sto­ści. Jego szcze­ka­nie było gło­śniej­sze niż wrza­wa mojej armii duchów. Nie ode­zwał się żaden gwizd, żad­ne woła­nie paste­rza, toteż pies gnał przez gąszcz, pora­sta­ją­cy zbu­rzo­ną świą­ty­nię, zapa­dły plac tar­go­wy i labi­rynt fun­da­men­tów, w stro­nę skal­nej ścia­ny umar­łych, jak­by odkrył tam w górze jakieś zagro­że­nie dla swo­je­go sta­da – i w ten spo­sób wska­zał mi naj­prost­szą dro­gę z rumo­wi­ska do komór gro­bo­wych.

Odkąd wsze­dłem do mia­sta, szu­ka­łem takiej dro­gi, ale teraz podą­ży­łem za psem na prze­kór chę­ci uciecz­ki. Czy tam w górze cza­iło się rze­czy­wi­ście jakieś nie­bez­pie­czeń­stwo? Z waha­niem porzu­ci­łem osło­nę gąsz­czu i wysze­dłem na wol­ną prze­strzeń piar­gu spły­wa­ją­ce­go z komór gro­bo­wych u pod­nó­ża ścia­ny. Ze stru­mie­nia kamie­ni ster­czał niczym toną­cy kamien­ny sta­tek sar­ko­fag. Na koń­cu stru­mie­nia zoba­czy­łem psa przed otwar­tą komo­rą, zie­ją­cą czar­ną pasz­czą. Wparł­szy przed­nie łapy w rzeź­bio­ny próg, szcze­kał, wręcz uja­dał w ciem­ność przed sobą, jak­by odkrył wro­ga, któ­re­go nie miał odwa­gi zaata­ko­wać.

Licyj­czy­cy zawsze cho­wa­li swo­ich zmar­łych wyso­ko nad żywy­mi, w miej­scach wysta­wio­nych na świa­tło tak słoń­ca, jak i księ­ży­ca, z roz­le­głym wido­kiem na mia­sto, na całą kra­inę, na morze – albo w potęż­nych sar­ko­fa­gach spo­czy­wa­ją­cych na mono­li­tycz­nych blo­kach i fila­rach, albo w kunsz­tow­nych gro­bach skal­nych, przed któ­ry­mi świat żywych miał się raz jesz­cze zapre­zen­to­wać w całej oka­za­ło­ści jako zapo­wiedź, że tak­że dla zmar­łych ist­nie­je przy­szłość podob­na do tej pano­ra­my – w komo­rach takich jak ta, przed któ­rej wej­ściem owcza­rek wpadł w rodzaj wście­kłe­go odrę­twie­nia: szcze­kał i wył, nie rusza­jąc się z miej­sca. Jego sta­do pasło się spo­koj­nie w doli­nie, rwąc kęp­ki cien­kiej jak wło­sy tra­wy rosną­cej mię­dzy pozo­sta­ło­ścia­mi kamien­nych umoc­nień, któ­re opar­ły się całym poko­le­niom wro­gów, ale nie bie­go­wi cza­su. Nie­któ­re kozy wspi­na­ły się przed tymi reszt­ka­mi na tyl­ne nogi i sta­ły tak, prze­żu­wa­jąc w pozy­cji pio­no­wej, opar­te o popę­ka­ne mury jak oble­ga­ją­cy mia­sto najeźdź­cy, zamie­nie­ni przez roz­gnie­wa­nych bogów w zwie­rzę­ta, a potem podą­ża­ły za odda­la­ją­cym się sta­dem, stop­nio­wo prze­no­szą­cym się z wyżyn akro­po­lu do mia­sta u jego pod­nó­ża i dalej, w oko­li­ce wiel­kie­go teatru, w któ­re­go dłu­gich rzę­dach ster­cza­ły już tyl­ko kol­cza­ste zaro­śla i na któ­re­go sce­nie jedy­nym gło­sem, jaki dał się sły­szeć, był jazgot sza­le­ją­ce­go psa paster­skie­go.

Pierw­sze cięż­kie kro­ple desz­czu towa­rzy­szą­ce­go burzy zaczę­ły zra­szać naje­żo­ne ostry­mi kan­ta­mi rumo­wi­sko, któ­rym wspi­na­łem się śla­dem psa. Dopie­ro ten wod­ny deseń uzmy­sło­wił mi, że pada deszcz. Cho­ciaż burza, któ­rej głu­che grzmo­ty sły­chać było jesz­cze dale­ko, spro­wa­dza­ła po ścia­nie w dół powie­trze, lodo­wa­te jak na ten wcze­sno­let­ni wie­czór, to pot spły­wał mi z czo­ła i policz­ków. Chcia­łem zawró­cić, pra­gną­łem zawró­cić – a jed­nak wspi­na­łem się, poty­ka­jąc, coraz wyżej i wyżej.

Ścia­na umar­łych wzno­si­ła się teraz ponu­ro przede mną, naj­wy­żej poło­żo­ne rzę­dy komór gro­bo­wych ginę­ły już w smu­gach mgły i desz­czu, ale kie­dy zatrzy­ma­łem się, żeby zaczerp­nąć tchu, i obej­rza­łem za sie­bie, widzia­łem wciąż jesz­cze ów jasny, doda­ją­cy otu­chy świat prze­zna­czo­ny dla oczu umar­łych: mia­sto, pięk­ne mia­sto, któ­re śmia­ły­mi tara­sa­mi opa­da­ło ku doli­nom Ksan­to­su, za nimi ciem­no­zie­lo­ne, zale­sio­ne wzgó­rza, na wscho­dzie ponow­nie wypię­trza­ją­ce się w dale­kie łań­cu­chy gór­skie, któ­rych poły­sku­ją­ce, nie­tknię­te jesz­cze przez front burzo­wy pola śnie­go­we odbi­ja­ły świa­tło wie­czor­ne­go słoń­ca ku kra­inie cie­ni Pina­ry.

Z obra­zem Licji jako kra­iny raj­skie­go spo­ko­ju za ple­ca­mi dotar­łem wresz­cie do psa, do splą­dro­wa­nej komo­ry gro­bo­wej. Pies odno­to­wał moją obec­ność szyb­kim spoj­rze­niem w bok i nagle prze­stał szcze­kać, jak­by speł­nił swój obo­wią­zek i wska­zał jakiejś isto­cie, jakieś lęka­ją­cej się śmier­ci i dla­te­go kom­pe­tent­nej isto­cie ze świa­ta ludzi, cza­ją­ce się nie­bez­pie­czeń­stwo, więc teraz wol­no mu było powró­cić do swo­je­go sta­da.

Wra­caj – krzyk­ną­łem w ślad za nim – zostań, do nogi – kie­dy pognał stru­mie­niem gru­zu w dół, w stro­nę owej pięk­nej kra­iny, w stro­nę świa­ta żywych. Nie chcia­łem zostać tu na górze sam, sta­ną­łem jed­nak przed wej­ściem do komo­ry gro­bo­wej. Sza­re od desz­czu świa­tło pada­ło na trzy kamien­ne mary, na któ­rych powin­ni spo­czy­wać zmar­li, aż jakiś bez­i­mien­ny bóg każe im wstać i, obda­ro­wa­nym zło­żo­ny­mi u ich stóp kosz­tow­ny­mi dowo­da­mi miło­ści, pozwo­li powró­cić do świa­ta żywych.

Widzia­łem na wycio­sa­nych ze ska­ły marach, na ścia­nach wyrą­ba­nych w niej nisz i na ich dnie, na któ­rym zmar­li mie­li posta­wić swo­je pierw­sze kro­ki w dro­dze powrot­nej z kra­iny cie­ni, śla­dy dłu­ta kamie­nia­rzy, któ­rzy sami pew­nie od tysiąc­le­ci spa­li w ocze­ki­wa­niu na powrót do życia. Ale cokol­wiek dopro­wa­dzi­ło owczar­ka do sza­łu i dało mu powód do lęku o jego sta­do, nie było prze­zna­czo­ne dla oczu i uszu ludzi.

Mokry od desz­czu i potu sta­łem przed wyso­kim, wyku­tym w ska­le pro­giem i wpa­try­wa­łem się jak zacza­ro­wa­ny, bez ruchu, jak wcze­śniej pies paster­ski, we wnę­trze mrocz­ne­go miesz­ka­nia zmar­łych. Dno niszy, jej ścia­ny, kamien­ne mary były suche i puste.