Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza (nagrodzone teksty)

Wyróż­nie­nia

Hele­na Bur­dziń­ska

Bal­la­da emi­granc­ka

Słu­chaj – ona nie słu­cha – o co ci cho­dzi? Wresz­cie wyje­cha­łaś tam, gdzie zawsze chcia­łaś, z zupeł­nie wła­snej woli, nikt cię nie wygnał, nigdy nie chcia­łaś być Polką – a teraz co?

Idziesz uli­ca­mi zachod­nich miast, tam nie ma nic pol­skie­go, to dzień bia­ły, to mia­stecz­ko, a ty wszę­dzie widzisz pol­skość i cze­piasz się jej jak brzy­twy. Wszyst­ko ci o niej przy­po­mi­na, popra­wiasz wście­kle, żeby nie mówi­li „Curie”, tyl­ko „Skło­dow­ska”, cho­dzisz śla­da­mi pol­skich emi­gran­tów, każ­dy dźwięk pol­skie­go przy­ci­skasz do ust. I wszę­dzie widzisz poezję, nie możesz prze­stać nią myśleć, cyto­wać, mimo że po angiel­sku brzmi gorzej.

Idziesz sama amster­dam­ską uli­cą, ale zacho­wu­jesz się, jak­byś z kimś roz­ma­wia­ła. Nie ma przy tobie żywe­go ducha, jest z tobą tyl­ko Naj­więk­szy Pol­ski Emi­grant, zim­ny i bia­ły jak chu­s­ta. Mówi: źle ci w ludzi tłu­mie? Pła­czesz, a oni szy­dzą? Idź za mną, prze­bu­duj swo­ją naro­do­wość, zaufaj mi, z odda­li jest łatwiej być Pola­kiem, ja wymy­śli­łem Pol­skę na odle­głość, home offi­ce w Pary­żu. Łatwiej ją widzieć, kie­dy na nią nie patrzysz. Mówi: odrzuć zachod­nie szkieł­ko i oko. Mówi: popa­trz­my razem sło­wiań­ską nie­ra­cjo­nal­no­ścią. I cho­ciaż idziesz sama, bie­rzesz go za rękę.

*

Po kil­ku kolej­nych roz­mo­wach idzie­cie razem wzdłuż kana­łu, a ty zaczy­nasz się roz­grze­wać w swo­jej pol­sko­ści. Nie ozna­cza już tyl­ko poli­ty­ki i fru­stra­cji, a bar­dziej małe zwy­cza­je, język, książ­ki, sztu­kę – powo­li hodu­jesz w sobie sym­pa­tię do tych rze­czy. Zasta­na­wiasz się: skąd ona przy­szła, jak mokry jaskier na bagnie, prze­cież nigdy nie byłaś patriot­ką? Cze­mu poja­wi­ła się dopie­ro za gra­ni­cą, mia­łaś cze­kać jej przyj­ścia na brze­gach kana­łu? Nie ma cza­su myśleć, bo Mic­kie­wicz zaczy­na być wyma­ga­ją­cy. Mówi: dobrze wresz­cie lubić swo­ją pol­skość? Mówisz: no, chy­ba tak. Mówi: to jak, obie­cu­jesz, będziesz jej sta­ła? Przy­się­gasz, pie­kiel­ne wzy­wasz potę­gi? Nie jesteś prze­ko­na­na, ale to praw­da, dobrze wresz­cie nie nie­na­wi­dzić mówie­nia, skąd jesteś. Kiwasz gło­wą, Mic­kie­wicz wię­cej nie cze­ka, zni­ka.

Idziesz napraw­dę sama kana­łem, błęd­ny krok nie­sie cię do dziel­ni­cy tury­stycz­nej, wiatr szu­mi, ale to nor­mal­ne w Holan­dii. I wte­dy poja­wia się ona: zachod­nia toż­sa­mość, kosmo­po­li­tycz­ność, neu­tral­ność, prze­ci­wień­stwo pol­sko­ści. Jak mgła lek­ka, tak lek­ko być zachod­nią. Mówi: po co żału­jesz pol­sko­ści, któ­ra zwa­bia cię w te knie­je? Może jesz­cze się śmie­je? Porzuć pol­skie fru­stra­cje, do mnie tu, do mnie, będzie­my mówić zawsze po angiel­sku, nie gło­so­wać w pol­skich wybo­rach, wra­cać jedy­nie na świę­ta, prze­sta­nie­my czy­tać pol­skie książ­ki. Czy chcesz obli­cze tyl­ko swo­jej toż­sa­mo­ści muskać, cały dzień w bla­skach Zacho­du się plu­skać? Myślisz: po to tu przy­je­cha­łam. Nigdy nie chcia­łam być Polką, to tyl­ko boli i dener­wu­je. I tak cię to łech­ce, i tak cię nęci, i pol­skość się w tobie roz­pły­wa, już nio­są cię nowe prze­stwo­rza.

Z bli­ska twarz nowej toż­sa­mo­ści wyda­je się jed­nak zna­jo­ma. Sze­ro­kie czo­ło, potęż­ne boko­bro­dy… Patrzy na cie­bie roz­cza­ro­wa­ny, gdzie przy­się­ga, gdzie jego rada, gdzie poświę­ce­nie się idei zbu­do­wa­nia pol­sko­ści na nowych, może zdrow­szych fun­da­men­tach? Tak łatwo zapo­mnieć o tym, skąd jesteś? Pamię­taj, tyl­ko ty możesz to igno­ro­wać, twój akcent i nazwi­sko przy­po­mną wszyst­kim innym. Nie tobie igrać przez srebr­ne tonie, trze­ba było uro­dzić się gdzie indziej, pol­skość to nie wybór. Niech lat docze­ka tysią­ca, ty masz być lawą, masz być pol­ska, nie ma na czym zga­sić gorą­ca.

*

Zbrod­nia to nie­sły­cha­na, emi­grant­ka zabi­ła ducha ojca wszyst­kich emi­gran­tów – albo pró­bo­wa­ła. Tak cię zde­ner­wo­wał tą głu­pią pró­bą, tym kusze­niem, teraz masz dosyć Pol­ski jesz­cze bar­dziej niż zwy­kle. Czy ona musi zja­dać wszyst­ko, prze­rzu­cać się na wszyst­kie czę­ści życia? Czy nie moż­na być Polką hob­by­stycz­nie, casu­alo­wo, friends with bene­fits? Czy od razu trze­ba się jej oświad­czać, umie­rać za nią? Wrzu­ci­łaś Mic­kie­wi­cza do kana­łu, a teraz cała men­tal­nie skrwa­wio­na wsia­dasz na rower, jedziesz jak naj­szyb­ciej, i górą, i dołem, i górą.

Myślisz, że jesteś bez­piecz­na, że się go pozby­łaś, ale wte­dy hamul­ce trza­ska­ją, wiatr zawie­wa, lamp­ki rowe­ro­we gasną. Na dro­dze poja­wia się zna­na oso­ba, zna­ny chód, zna­ny gniew. I mówi pod­ziem­nym gło­sem: mnie się nie da uto­pić, nie możesz ode mnie uciec. Nie ma cie­bie bez pol­sko­ści, nie ma pol­sko­ści beze mnie. Myślisz, że możesz sobie wybie­rać, stop­nio­wać swo­ją naro­do­wość, brać za rękę tyl­ko wte­dy, gdy potrze­bu­jesz się na czymś oprzeć, i wpy­chać do kana­łu, gdy jest nie­wy­god­na? Pol­skość zawsze się wynu­rzy, zawsze jest w tobie, bez niej nie masz sen­su jako oso­ba i postać. To przez nią tak lubisz narze­kać, jesteś cynicz­na, trak­tu­jesz sło­wa jak roz­kosz i potrze­bę, widzisz świat jako tekst. Myśla­łaś, że możesz zry­wać pol­sko­ści jak kwia­ty z gro­bu? Rosną w tobie i one, i chwa­sty. Nosisz w sobie pol­skość jak krę­go­słup i jak wirus. Pol­ski hymn to obiet­ni­ca i klą­twa, wiesz? Dopó­ki żyjesz, ona żyje też.

Rower trzesz­czy, zary­wa się chod­nik. Emi­grant­ka zapa­da w głąb. Woda kana­łu ją z wierz­chu kry­je, a na niej rosną lili­je, a rosną tak wyso­ko, jak pol­skość w niej leży głę­bo­ko.

Lubi­łam Mic­kie­wi­cza w szko­le, ale nie umia­łam nigdy w peł­ni wyja­śnić dla­cze­go – ta rela­cja napraw­dę pogłę­bi­ła się dopie­ro po mojej emi­gra­cji. Two­ja per­cep­cja Pol­ski zmie­nia się, gdy ją opusz­czasz, dla mnie dopie­ro wte­dy sta­ła się czymś napraw­dę istot­nym i defi­niu­ją­cym w moim życiu, a nie po pro­stu miej­scem, gdzie się uro­dzi­łam. Gdy myśli się o Pol­sce poza nią, nie da się unik­nąć tego, któ­ry z jed­nej stro­ny wła­ści­wie wymy­ślił pol­skość tak, jak ją rozu­mie­my, ale z dru­giej stro­ny jest tak­że arche­ty­picz­nym pol­skim emi­gran­tem. Dla­te­go jako emi­grant­ka mam wra­że­nie, że on zawsze gdzieś tu jest, zawsze poza, obser­wu­je moje pró­by zbu­do­wa­nia wła­snej pol­sko­ści z nie­co drwią­cym uśmie­chem, i gdzie­kol­wiek nie pój­dę, wszę­dzie dopa­trzę się jego ducha, bo morzem pły­nie i lądem idzie za mną w dro­gę.

Daniel Tam­kun

Żar w uję­ciach

Eko­no­micz­nym

ONA i ON znaj­du­ją się obec­nie w wie­ku przed­pro­duk­cyj­nym. Moż­na zakła­dać, że wej­dą na rynek pra­cy za oko­ło pięć lat. Bio­rąc pod uwa­gę ich zain­te­re­so­wa­nia, kapi­tał rodzi­ców, sytu­ację gospo­dar­czą w ich mie­ście i zakła­da­jąc wspól­ne poży­cie oraz brak poważ­nych scho­rzeń lub wypad­ków, sza­cu­je się, że do wie­ku eme­ry­tal­ne­go wypra­cu­ją łącz­ny przy­chód w wyso­ko­ści oko­ło sze­ściu milio­nów zło­tych brut­to.

Fak­tycz­nym

W par­ku spo­tka­li się wcze­śniej dzie­wię­cio­krot­nie, on – kie­dy wra­cał ze szko­ły, ona – wypro­wa­dza­jąc psa. Nigdy jed­nak ze sobą nie roz­ma­wia­li i nie zapa­mię­ta­li swo­ich twa­rzy.

Astro­lo­gicz­nym

Ascen­dent w Bara­nie spo­tkał się z Mar­sem w Byku. Zda­rzyć się może wszyst­ko. Era Wod­ni­ka zaczę­ła się dwa lata temu.

Komik­so­wym

STRONA SIEDEMNASTA

Panel 1: Kadr na oko­ło 2/3 stro­ny. Rzut z góry na park – wcze­sna jesień, wszyst­ko żół­te i poma­rań­czo­we, poje­dyn­czy spa­ce­ro­wi­cze w lek­kich kurt­kach. Wśród posta­ci, ale nie w cen­trum, ONA razem z PSEM. Czy­tel­nik na razie nie wie, że ONA jest cen­tral­ną posta­cią.

Panel 2: Pierw­szy z trzech rów­nych pane­li pod Pane­lem 1. Per­spek­ty­wa pie­sze­go, na pierw­szym pla­nie kobie­ta pro­wa­dzi wózek dzie­cię­cy przez alej­kę, za nią na ław­ce roz­ma­wia para sta­rusz­ków. Dalej pola­na mię­dzy drze­wa­mi, ktoś upra­wia jog­ging, widać, jak ONA rzu­ca patyk, PIES ma oczy na paty­ku, napię­ty, gotów do bie­gu.

Panel 3: PIES, powy­krę­ca­ny w sko­ku, z roz­cheł­sta­ną skó­rą i sier­ścią, z wykrzy­wio­nym pyskiem łapie patyk w locie.

Panel 4: PIES trzy­ma patyk, zado­wo­lo­ny, sza­leń­czo bie­gnie dalej, kogoś goni albo ucie­ka.

ONA (poza kadrem): Axel!

Inży­nie­rii mate­ria­ło­wej

Ław­ka z modrze­wio­wych desek gru­bo­ści pię­ciu cen­ty­me­trów wspar­ta na sta­lo­wym ste­la­żu na pod­ło­żu z beto­nu B55 mogła unieść pięć­set kilo­gra­mów i za nic mia­ła cię­żar ich ciał. Jej kol­czy­ki w kształ­cie sówek były zro­bio­ne ze sto­pu mie­dzi Z40 uzy­ska­ne­go z odpa­dów kon­struk­cyj­nych. Gdy­by z milio­nów takich kol­czy­ków zro­bić pod­po­ry mostu, praw­do­po­dob­nie zawa­li­ły­by się pod pierw­szą cię­ża­rów­ką. Pozo­sta­wio­ne samym sobie w cią­gu kil­ku mie­się­cy zaczę­ły­by koro­do­wać i odkształ­cać się.

Myśli Xi Jin­pin­ga

Brak zauwa­żal­nej popra­wy w obsza­rach dys­cy­pli­ny par­tyj­nej i bez­pie­czeń­stwa naro­do­we­go. Ich spo­tka­nie nie sprzy­ja­ło świa­do­me­mu krze­wie­niu war­to­ści socja­li­stycz­nych, wpły­wa­ło jed­nak pozy­tyw­nie na ogół zado­wo­le­nia naro­du.

Pedo­lo­gicz­nym

Gle­ba sła­ba, na żwi­rach i pia­skach przy­sy­pa­nych pod­ło­żem warzyw­nym do zasie­wu tra­wy i nasa­dzeń. Na jego kurt­ce, nanie­sio­ne przez psa, znaj­do­wa­ły się śla­dy bło­ta i mułu zebra­ne­go z pobli­skie­go sta­wu.

Spe­le­olo­gicz­nym

W pobli­żu nie było jaskiń.

Sote­rio­lo­gicz­nym

Nie mie­li szans na zba­wie­nie.

Chro­no­lo­gicz­nym

Ich histo­rię jako boha­te­rów opo­wia­da­nia moż­na było czy­tać jak komiks – od począt­ku do koń­ca, albo odwrot­nie, albo z góry na dół, albo co dru­gą stro­nę, albo naj­pierw stro­ny o nume­rach rów­nych licz­bom pierw­szym, potem parzy­ste, potem z dziel­ni­kiem sie­dem, potem wszyst­kie pozo­sta­łe. Ich życie moż­na dowol­nie roz­szar­py­wać i skła­dać, na przy­kład: kupu­ją razem cho­dzik dla nie­go, a następ­nie jej wypa­da ostat­ni mlecz­ny ząb i bio­rą ślub.

Ter­mo­ba­rycz­nym

Bom­ba TBX, w odróż­nie­niu od kon­wen­cjo­nal­nych ładun­ków punk­to­wych, nie zabi­ja gorą­cem czy odłam­ka­mi, ale sko­kiem, a następ­nie spad­kiem ciśnie­nia trwa­ją­cym mili­se­kun­dy. Ścia­na zgęst­nia­łe­go powie­trza wni­ka wszę­dzie i roz­ry­wa orga­ny wewnętrz­ne, powo­du­jąc roz­le­gły krwo­tok. Dodat­ko­wy czyn­nik sta­no­wi pali­wo zawar­te w bom­bie, któ­re jest sil­nie tok­sycz­ne i wywo­łu­je opa­rze­nia skó­ry oraz ukła­du odde­cho­we­go. W samym cen­trum wybu­chu zgon nastę­pu­je natych­mia­sto­wo, w przy­pad­ku odda­le­nia od cen­trum ago­nia może trwać od kil­ku do kil­ku­na­stu minut. Taka bom­ba jed­nak nigdy nie spa­dła w ich oko­li­cy.