Czasu jest mało

Kon­rad Góra: Dobrze, że ludzi dużo. Jakiś czas temu, za pierw­sze­go PiSu, pro­sty chłop, schla­pa­ny wap­nem, o dło­niach jak mapa Indii z zazna­czo­ny­mi spa­le­nia­mi zwłok i wdów, spy­tał mnie pod skle­pem w Chrzą­sta­wie Małej: „Dla­cze­go rząd nie dba o ludzi?” Byłem w głu­pa­wym nastro­ju i posta­no­wi­łem odpo­wie­dzieć mu rze­tel­nie, emo­cjo­nal­ny debil: „Bo dba się o to, cze­go ma się mało. Ludzi mają dużo, pie­nię­dzy mało…” Spo­dzie­wa­łem się wybu­chu śmie­chu paru ludzi, otrzy­ma­łem jed­nost­ko­wy wybuch pła­czu… Do dziś jeż­dżę do tego face­ta i bez sło­wa wie­szam mu na pło­cie to grzy­by, to jabł­ka, to gwoź­dzie… Nie mam odwa­gi mijać się z nim wzro­kiem. Teraz zaje­ba­no mi rower i Urszu­la Honek zor­ga­ni­zo­wa­ła zrzut­kę na kar­go­baj­ka dla mnie, jutro go odbie­ram, więc będę woził wię­cej.

Alek­san­der Tro­ja­now­ski: Dba­ją o cie­bie.

Jakub Sęczyk: Mógł­bym chwy­cić przy­nę­tę (jak zwy­kle) i drą­żyć o gwoź­dzie. Jeże­li pozwo­lisz, wyko­rzy­stam oka­zję, że mówię po raz pierw­szy, i zapy­tam o czas, któ­re­go jest coraz wię­cej. Przy­zwy­cza­iłeś nas do aneg­dot, ale ostat­nio, mam wra­że­nie, coraz chęt­niej dołą­czasz do nich wspo­mnie­nia, bio­gra­ficz­ne okraw­ki. Przy­po­mi­na mi się frag­ment z wier­sza „Przez fron­to­we okno 2”: „[…] i idę do nie­go, a on/ jedzie do mnie i ustę­pu­je mu dro­gi w wej­ściu na/ Mosty War­szaw­skie, wra­cam na ten now­szy, a / on wjeż­dża na ten star­szy, bo ja idę w syl­we­stra 2018/19,/ a on jedzie w syl­we­stra 2003/4, kie­dy już dru­gie­go mostu jeszcze/ nie było […]”. Tym wier­szem zamy­kasz Woj­nę (pie­śni lisów).

K.G.: Dba­ją. Szcze­gól­nie te. I tam­te. I tam­ta, tam­ta i tam­ta. A on nie dba, obaj nie dba­my o sie­bie, on do domu idzie, na skłot, ja z domu, ze skło­tu do skło­tu. Bo skłot na Kro­me­ra był ostat­nim, o któ­rym mówi­łem na de, na następ­ne mówi­łem już na be. Byt; i nawet nie ma gdzie akcen­tu wsa­dzić, że to po cze­sku. Ale to miesz­ka­nie, nie dom.

A, i nie ja zamy­kam. W Biu­rze Lite­rac­kim zamy­ka Artur Bursz­ta, jego kre­ator z kre­aty­ny i musku­łów, z gli­ny odmu­cha­nej z popio­łu. Jego Golem, a my tań­czą­ce Żydy z Žižko­va, on nasze gospo­dar­stwo, nasza wia­ra i ome­ga.

On uło­żył kolej­ność.

J.S.: Dwa rowe­ry, dwa skło­ty, dwie opo­wie­ści, któ­re zata­cza­ją się i wpa­da­ją na sie­bie. Takie pyta­nie „przez sie­dem­dzie­siąt metrów/ huku, wrza­sku, non­sen­su”: tyl­ko Artur ukła­da kolej­ność, czy aktyw­nie w tym poma­gasz? Myślę o pola­nie nad Wida­wą (51°10’31.2„N, 17°06’05.8„E) w pobli­żu skło­tu na Kro­me­ra, któ­rą sta­rasz się w spo­sób ofi­cjal­ny nazwać Skwe­rem poezją. W jed­nym z ostat­nich wywia­dów (albo pry­wat­nej roz­mo­wie?) zdra­dzi­łeś, że miej­sce to słu­ży­ło wam w latach zero­wych za kąpie­li­sko. Wyda­nie wybo­ru wier­szy, reto­rycz­ne klam­ry pod­su­mo­wu­ją­ce wła­sne histo­rie ‒ czy Kon­rad Góra prze­cho­dzi na pozy­cje kla­sycz­ne?

A.T.: Jest dużo [n]ich, coraz mniej pań­stwa? Jak ukła­da­ją się two­je rela­cje z pań­stwem, od kie­dy przy­sła­no cię coś mu/im una­ocz­nić?

K.G.: No mi uło­żył, ja bym je puścił pod­le ksią­żek. Jest taki żenu­ją­cy szcze­gół w wybo­rach, że cią­ży się ku now­szym tek­stom, co w zasa­dzie nie ma sen­su, ale mia­łem z tyłu czap­ki, że z wio­sną chcę reprin­to­wać w papierw­do­le Requ­iem… i Pokój widzeń w jed­nym skła­da­ku (zno­wu rower). Kla­sy­kiem, tak, kla­sy­kiem roz­chla­pu­ją­cym Wida­wę przy Dębie Bakła­ża­nu.

Z pań­stwem nie mam żad­nych pro­ble­mów, bo go nie mam. Jestem Ślą­za­kiem; Ślą­za­kiem w pierw­szym poko­le­niu, nawet nie Dol­no­ślą­za­kiem, prze­ciw­ny jestem sepa­ra­ty­zmom w mojej Ojczyź­nie; ja jestem Ślą­zak od Budzi­szy­na po Čad­cę, przez Opo­lę i Opa­vę, przez czar­ne cegły Gli­wic, przez Wuj­ka, Halem­bę i Karvi­nę, zry­ty do cna Turo­szów, zaćpa­ny Wał­brzych, trzesz­czą­cy pust­ką Bro­umov; wie­cie wy, co jest daniem naro­do­wym Ślą­ska?

Kne­dle z klip­sem komor­ni­czym (farsz zaję­ty).

J.S.: Może takich kla­sy­ków nam trze­ba, wiesz, ci zawsze znaj­du­ją sobie jakąś lokal­ną stru­gę, w któ­rej się chla­pią, czy to Wisłę, czy Issę. Mam coś, o czym jesz­cze chy­ba nie roz­ma­wia­li­śmy, ale naj­pierw przy­po­mnę może teo­rię trze­cie­go poko­le­nia, któ­rą kla­ro­wa­łeś w dro­dze do Wro­cła­wia z Sien­nej. Po osza­ła­mia­ją­cej histo­rii doty­czą­cej świe­ce­nia opie­niek stwier­dzi­łeś, że pomię­dzy powro­tem spo­ży­cia bru­kwi (wła­ści­wie powro­tem sma­ku na pastew­ne) i odra­dza­niem faszy­zmów wystę­pu­je sil­na zależ­ność. A teraz ta nowość. Kie­dy obser­wu­ję pro­wa­dzo­ną przez cie­bie rekon­struk­cję wie­dzy pozwa­la­ją­cej na samo­dziel­ne prze­trwa­nie w tere­nie poza­miej­skim, popu­la­ry­zo­wa­nie korzy­sta­nia z dzi­kiej roślin­no­ści, zauwa­żam, że z natchnio­ne­go flâneu­ra zamie­niasz się w typ raczej posta­po­ka­lip­tycz­ne­go stal­ke­ra (takie­go z fil­mu Tar­kow­skie­go, prze­wod­ni­ka po Zonie).

K.G.: Któ­rejś nocy w lesie prze­sta­łem go sły­szeć, teraz nie­daw­no spa­łem w gościn­nym na nowym skło­cie i obu­dził mnie sygnał mesen­dże­ra, nie od prze­chod­nia, z miesz­ka­nia albo biu­ra po dru­giej stro­nie uli­cy. Opień­ki, postaw­my tę tezę w szer­szym o parę osób gro­nie ‒ w koń­cu w necie mogą być zaję­te wszyst­kie krze­sła ‒ świe­cą z tak dzi­wacz­ną pre­cy­zją w sto­sun­ku do wscho­dów i zacho­dów słoń­ca, że sta­wia się domnie­ma­nie, iż jest to nie­uda­na, pier­wot­na szar­ża na ozna­cze­nie życia w ska­li pla­ne­tar­nej. I co teraz ta trój­po­ko­le­nio­wość pamię­ci; w Ame­ry­ce jest taki nie­zbyt dobry w sen­sie moral­nym nauko­wiec, Brian Dias, i on w 2015 roku z zespo­łem prze­pro­wa­dzi­li eks­pe­ry­ment nad gro­ma­dą myszy, któ­re męczo­no prą­dem rów­no­le­gle z zapo­da­niem im zapa­chu wiśni; potem te myszy, oczy­wi­ście, oka­zy­wa­ły zanie­po­ko­je­nie wobec tej woni, co jed­nak zdu­mie­wa­ją­ce, robi­ły to też ich dzie­ci i wnu­czę­ta (a w bada­niu trau­ma­ty­zo­wa­no tyl­ko sam­ce). W cho­le­rę to wyja­śnia; w czwar­tym, nowym poko­le­niu po woj­nie wra­ca bru­kiew, topi­nam­bur, bata­ty prze­sta­ją się koja­rzyć z prze­mro­żo­ny­mi ziem­nia­ka­mi i wra­ca­ją zwie­rzę­cy rasizm oraz anty­se­mi­tyzm, endec­ki faszyzm; wra­ca prze­cież klo­aką poko­le­nia trze­cie­go, z rzad­ka dru­gie­go, ale dopie­ro teraz ich bred­nie nie napo­ty­ka­ją u całe­go, pierw­sze­go poko­le­nia, opo­ru soma­tycz­ne­go. A ja wra­cam do lasu, jestem jesz­cze trze­cia gene­ra­cja.

J.S.: Wyda­je się, że w nie­da­le­kiej per­spek­ty­wie nie­ste­ty ten wyścig wygra­my, kon­stru­ując na orbi­cie mega­li­tycz­ny świe­tlik Star­link. Kolej­ne oczko w ska­li Kar­da­sze­wa. Poku­sił­byś się o pró­bę wyja­śnie­nia takiej potrze­by kosmicz­ne­go afi­szo­wa­nia się życia? Zapach wiśni… Czy­tam teraz arty­kuł opu­bli­ko­wa­ny przez Dia­sa, któ­ry jest pod­su­mo­wa­niem wspo­mnia­nych przez cie­bie badań. Widzę, że w rze­czy­wi­sto­ści cho­dzi­ło o ace­to­fe­non, któ­re­go zapach przy­po­mi­na woń wydzie­la­ną przez kwia­ty wiśni. W pierw­szej chwi­li pomy­śla­łem o roz­gnie­cio­nych, doj­rza­łych, ale wciąż kwa­śnych owo­cach. W dotych­cza­so­wych bada­niach nad dzie­dzi­cze­niem trau­my i post­pa­mię­cią, zapo­cząt­ko­wa­nych przez Marian­ne Hirsch, odkry­wa­ny przez dru­gie i trze­cie poko­le­nie afekt, jeże­li dobrze pamię­tam, zwra­cał się prze­ciw­ko nosi­cie­lo­wi. W czwar­tym poko­le­niu faszyzm odro­dzić mógł­by się dzię­ki pogar­dzie mię­dzy­ga­tun­ko­wej? Zwró­ce­nie się prze­ciw­ko pod­sta­wo­wej nosi­ciel­ce, pla­ne­cie, jako bez­po­śred­ni wynik stre­su sku­mu­lo­wa­ne­go w gatun­ku po wiel­kiej woj­nie? To załóż­my, wbrew tytu­ło­wi naszej roz­mo­wy, że będzie jed­nak ileś dzie­ci naszych dzie­ci po tym, co zro­bi­li­śmy zwie­rzę­tom. Stres naszych zwie­rząt rzeź­nych wybuch­nie w gło­wach naszych wnu­cząt w spo­sób podob­ny? Jeże­li tak, czym są w two­im wier­szu zwie­rzę­ta. Prze­kra­cza­ją­cym życie trans­fe­rem gnie­wu? Świe­cisz jak opień­ki, Kon­ra­dzie?

K.G.: Hirsch, wiśnie… Nie, faszyzm odra­dza się po trans­mi­sji jako cecha ofiar. I tak się naro­dził, u prze­gra­nych. A jestem naj­lep­szym poetą pol­skie­go piszą­cym o zwie­rzę­tach, bo są u mnie zwie­rzę­ta­mi, nie meta­fo­rą obco­ści.

Nie świe­cę, zacią­gam świa­tło. Olek gdzie poszedł? Musi­my prze­tur­lać do dre­wut­ni pnia­ki, na któ­rych sie­dzi­my, bo leje już, nie pada.

J.S.: Olek poszedł w las, bo nigdy nie widział żół­cia­ka, ale sko­ro leje, to zaraz pew­nie wró­ci. Ciem­no się zro­bi­ło, zapal świa­tło w oknach, łatwiej będzie mu tra­fić.

K.G.: Wyjąt­ko­wo póź­no jest w tym roku dru­gi rzut żół­cia­ka… I pierw­szy raz zali­czy­łem jesie­nią śwież­sze­go, bar­dziej soczy­ste­go niż w maju.

J.S.: Widzia­łem nagra­nie, byłeś bar­dzo pod­eks­cy­to­wa­ny tym cię­ciem.

K.G.: To był żół­ciak roku… 15 kg, a byli­śmy tam dru­dzy.

A.T.: Pano­wie, ja idę do Żab­ki, bo tu nie pada, a zamkną.

K.G.: Rere kum kum. Weź mi per­ry miło­sław­skie i pusty kar­ton.

A.T.: Chcesz pusty kar­ton?

K.G.: Jo. Wgłęb­ny.

A.T.: W mojej Żab­ce zain­sta­lo­wa­li pisz­czą­ce bram­ki i na każ­dą butel­kę piwa zakła­da się taki pla­sti­ko­wy dynks jak na ubra­nia w skle­pie z ubra­nia­mi. A na co ci kar­ton wgłęb­ny?

K.G.: Do kań.

J.S.: Mogli­by zain­sta­lo­wać też pla­sti­ko­wy dynks do kań, żebyś ich z lasu na nie­ko­rzyść pań­stwa nie wyno­sił. Coś w necie szu­mi o zabez­pie­cze­niu runa. Pospa­li­ście się, pano­wie, jak widzę?

A.T.: Ja tro­chę tak, ponie­waż nie jadę pocią­giem. W kwe­stii regu­la­cji, pozy­ski­wa­nia i dynk­so­wa­nia, pięk­ne jest to, że grzy­by są zasad­ni­czo pod zie­mią. Daw­no się na nas pozna­ły.

J.S.: Nie możesz jechać pocią­giem, sko­ro sie­dzi­my pod domem Kon­ra­da, w Ligo­cie. Widzę, że sny są prze­strzen­ne, ale to dobrze, zrób­my sobie miej­sce cho­ciaż w snach. No tak, dynk­su­je się to, co nad powierzch­nią, widzial­ne, trze­ba mieć za co ucze­pić.

A.T.: A grzyb się z nas śmie­je.

J.S.: Bur­czy na nas. Z wewnątrz. Teraz Kon­ra­da zmo­rzy­lo. Bied­ny, mówił, że się prze­zię­bił.

A.T.: Kon­rad jest poetą, któ­ry wybie­ra mil­cze­nie.

J.S.: To miłe być ze sobą w zgo­dzie tak aż do korze­ni. Cia­ło wie, co postu­lu­je gło­wa. Mam jesz­cze pół butel­ki piwa i też pój­dę w kim­kę. Wiesz, co jest naj­śmiesz­niej­sze, Olku? Że Artur każ­de­mu z nas da „sto zło­ty” za tę roz­mo­wę, a z uzbie­ra­nych pie­nię­dzy będzie­my mogli wydru­ko­wać książ­kę Ilo­ny Wit­kow­skiej, któ­rej tytu­łu jesz­cze nie znam.

A.T.: Kon­rad sta­je w miej­scu grzyb­ni. Nie zro­bił sobie wybo­ru i znik­nął z roz­mo­wy z jego auto­rem. Ale bur­czy.

Jeśli o mnie cho­dzi, jak na razie wyglą­da to tro­chę tak, że Artur pła­ci mi za mil­cze­nie.

J.S.: Kon­rad naj­pięk­niej­szy jest jako grzyb­nia. Kto wie, czy Jakub Skur­tys nie zro­bi z tego naj­lep­szej ever meta­fo­ry kla­sycz­nie­nia Góry. To mil­cze­nie z Szek­spi­ra, choć mogło być i z Szym­bor­skiej. Wkrót­ce spad­nie śnieg. Takie są na wsi roz­ryw­ki. Pery­fe­ria zaczy­na­ją się gdzie bądź.

A.T.: Kon­rad?

J.S.: Zacze­kaj­my. Co jemy na śnia­da­nie?

A.T.: Zna­leź­ne.

J.S.: Afir­mu­ję. Niech śpi. Dokoń­czy­my o świ­cie. Śpij­my.

A.T.: Czu­wa­my.

A.T.: Dzień dobry. Zim­no jest. Trze­ba napa­lić.

K.G.: Palo­ne, jak nale­ży, z góry. Tor­til­lę z god­no­ścią i sosem gło­go­wo-kali­no­wym. Kwiat sło­necz­ni­ka szorst­kie­go fasze­ro­wa­ny nie­cierp­kiem hima­laj­skim (w kwie­cie kwiat). Kawa z prze­le­wu przez nakłu­ty sosno­wy­mi szpil­ka­mi mucho­mor czer­wo­ny.

Ilo­na też chy­ba tego tytu­łu nie zna.

A.T.: Tro­chę hip­ste­ria­da, tak to przy­naj­mniej może zabrzmieć. Spa­cer po lesie, wier­sze wybra­ne, dla­cze­go więc nie książ­ka kuchar­ska? Wszyst­ko wyda­je się zmie­rzać w tym kie­run­ku. Jaka była­by książ­ka kuli­nar­na dla two­je­go Ślą­ska?

K.G.: To mia­łem pod ręką, kuku­ry­dzę zmilcz­my. Od wio­sny w papierw­do­le będą wycho­dzić bro­szu­ry kuchen­no-łazi­ko­we, tek­sty moje, zdję­cia Kaś­ki Wło­dar­czyk, trzy pierw­sze mogę zapo­wie­dzieć: Wzgar­dzo­na potę­ga (o poda­grycz­ni­ku), Grzy­by wio­sny i Żywe użyt­ko­wa­nie drew­na. Potem Owo­ce eks­trak­tyw­ne (róża, głóg, ber­be­rys, tar­ni­na, pigwo­wiec) i dia­bli wie­dzą, co jesz­cze. Chciał­bym wyda­wać nie mniej niż 6 rocz­nie.