Czuję się zdecydowanie nieświadomy swojego pisania

Roman Honet: Czy zgo­dził­byś się z tezą, że obec­nie spo­ty­ka się model poety powsta­ły z połą­cze­nia para­dyg­ma­tu Miło­szo­we­go z posta­wa­mi zaczerp­nię­ty­mi z kul­tu­ry maso­wej? Przez para­dyg­mat Miło­szo­wy rozu­miem moc­no wyeks­po­no­wa­ną świa­do­mość wła­sne­go ja w połą­cze­niu z rygo­ry­stycz­nym i prze­my­śla­nym posia­da­niem celu, któ­rym jest pisa­nie. Albo – któ­ry jest w pisa­niu. Przez posta­wy zaczerp­nię­te z kul­tu­ry maso­wej rozu­miem przede wszyst­kim samo dąże­nie do auto­ek­spo­zy­cji. W efek­cie powsta­je oso­bo­wość dys­po­nu­ją­ca świa­do­mo­ścią waż­no­ści wła­sne­go ja i roz­po­wszech­nia­ją­ca je inten­syw­nie, ale jej cel nie ozna­cza już pisa­nia, ani nie leży w pisa­niu, ponie­waż tkwi w samej oso­bie, w jej pozba­wio­nym reflek­sji i rygo­ru ego. Czy­li pomysł na pisa­nie ozna­cza pomysł na sie­bie. Czy to się zda­rza? Co myślisz?

Tomasz Puł­ka: Ele­ganc­ka dia­gno­za! Zda­rza się, jasne, oczy­wi­ście. Pisa­nie jest obec­nie przede wszyst­kim jed­ną z dróg do zdo­by­cia popu­lar­no­ści (nie wcho­dząc już w roz­wa­ża­nia nad pró­bą tej popu­lar­no­ści). Dosko­na­le wiem, skąd to pyta­nie poja­wi­ło się na począt­ku; jest bar­dzo prze­wrot­ne. Bo jeśli­by przy­jąć Two­ją – chy­ba trosz­ku napręd­ce wysto­so­wa­ną, acz sku­tecz­ną – dia­lek­ty­kę: nie czu­ję się kom­pe­tent­ny do udzie­le­nia odpo­wie­dzi, gdyż przez wzgląd na sto­sun­ko­wo wcze­sny debiut pisa­nie doku­ment­nie „zor­ga­ni­zo­wa­ło” mój „wize­ru­nek”, toteż jestem wje­ba­ny w ten samo­or­ga­ni­zu­ją­cy się sys­tem i jaka­kol­wiek kon­te­sta­cja zabrzmi cokol­wiek sztucz­nie. Ale masz rację: mało jest – we współ­cze­snej pol­skiej poezji – eks­plo­ra­cji, za dużo wago­ni­ków ze śmie­cia­mi, wspi­na­ją­cych się na hał­dę. Obser­wu­ję w kole­gach gorącz­ko­we poszu­ki­wa­nia „meto­dy na zaist­nie­nie”. Stąd te wszyst­kie Gawi­ny.

Potra­fisz odważ­nie wypo­wia­dać się o liry­ce współ­cze­snej, paro­krot­nie dałeś temu wyraz. Dla mnie odwa­ga w tego typu sytu­acjach zawsze ozna­cza oso­bi­stą, odmien­ną, na ogół nega­tyw­ną, oce­nę zja­wisk, któ­re powszech­nie są oce­nia­ne pozy­tyw­nie. Czy zdo­był­byś się na odwa­gę i powie­dział, co dla Cie­bie w liry­ce współ­cze­snej jest mydle­niem oczu, wci­ska­niem kitu, inte­lek­tu­al­nym oszu­stwem, co jest prze­re­kla­mo­wa­ne – i żeby to jakoś zrów­no­wa­żyć – gdzie zło­to leży na uli­cy, nie­do­strze­żo­ne, gdzie pano­wa­ła cisza, a powin­no być gło­śno. I jesz­cze jed­no pyta­nie, dla uza­sad­nie­nia – dla­cze­go?

Ostat­nim skur­wy­syń­stwem jest gene­ro­wa­nie przy­jem­nych czy­tel­ni­ko­wi tek­stów, „skro­jo­nych na mia­rę”, korzy­sta­ją­cych z mode­lu mają­ce­go się podo­bać „wier­sza nie­szu­fla­do­we­go”: rów­niut­ko z pra­wej, rów­niut­ko z lewej, jakaś „rdza”, jakieś „topią­ce się zwie­rzę­ta” albo „dzie­ci”. No i epi­go­nizm. A wszyst­ko to oczy­wi­ście wyłącz­nie jako pre­tekst do bycia „doce­nio­nym”. Zresz­tą już dość się poplu­łem przy oka­zji tek­stów publi­ko­wa­nych na niedoczytania.pl; nie będę teraz wpa­dał w mania­nę. Coraz bar­dziej nato­miast draż­nią mnie mecha­ni­zmy auto­pro­mo­cji, to osten­ta­cyj­ne „robie­nie sobie dobrze” w wyda­niu auto­rów star­tu­ją­cych z pozio­mu esty­my zdo­by­tej wśród zna­jom­ków na por­ta­lu poetyc­kim, kle­pa­nie się po tył­kach, utwier­dza­nie swo­jej rze­ko­mej war­to­ści. Coś, co nie­gdyś było jedy­nie dome­ną osie­dlo­wych grup poetyc­kich, zaczy­na tra­wić regu­lar­ny obieg wydaw­ni­czy. Jakub Winiar­ski piszą­cy odno­śnie hege­mo­nii Biu­ra Lite­rac­kie­go: „Resz­ta jest tłem. Bo musi być jakieś tło.” – ręce opa­da­ją. A zło­to? Zło­to nie leży na uli­cy, zło­to na szczę­ście się sza­nu­je i nie ule­ga pro­po­zy­cjom łatwe­go lan­su. Czu­ję spo­ry wyrzut sumie­nia z tytu­łu, że rewe­la­cyj­ny Grze­lec cią­gle zwle­ka z debiu­tanc­ką książ­ką przez wgląd na pry­wat­ny per­fek­cjo­nizm; że Rafał Waw­rzyń­czyk co rusz publi­ku­je w inter­ne­cie zestaw tek­stów zdol­ny wyru­chać każ­dy, pewien sie­bie, zadar­ty nosek jara­ją­cy się publi­ka­cją w „Wier­szu świą­tecz­nej”, że wszyst­ko, co nowa­tor­skie i nie­wy­god­ne post­bru­lio­now­skie­mu kano­no­wi, ska­za­ne jest na nie­uwa­gę. Dla­cze­go „powin­no być gło­śno”? Nie wyda­je mi się, żeby roz­głos był istot­ny. Rezo­nans owszem.

„mogę się pochy­lić i zebrać to co zosta­nie / z luster­ka roz­bi­te­go w kie­sze­ni przez ner­wo­we pal­ce” – pozwo­li­łem sobie na przy­wo­ła­nie aku­rat tego frag­men­tu Two­je­go wier­sza dla­te­go, że chcia­łem zapy­tać, czy Ty widzisz swo­je wier­sze, swój świat jako efekt, powiedz­my, nie­kon­tro­lo­wa­nej kre­acji czy gro­ma­dze­nia, żmud­ne­go zespa­la­nia ele­men­tów, kom­po­no­wa­nia, moż­na powie­dzieć – nie cho­dzi mi o war­to­ścio­wa­nie oby­dwu moż­li­wo­ści. Oczy­wi­ście uchy­lam się teraz od niu­an­sów mogą­cych prze­ni­kać przez oby­dwa porząd­ki, co nie ozna­cza, że nie powin­ny się zja­wić.

Czu­ję się zde­cy­do­wa­nie nie­świa­do­my swo­je­go pisa­nia.

Krót­kie pyta­nie. cichynabiau.blogspot.com. Po co Ci to?

A po co Ci to „po co ci to?”? „Cichy Nabiau” powstał wyłącz­nie dla jaj, dla bani. Żeby spraw­dzić, jak dale­ko się­ga recep­cja spa­mu i głu­po­ty. Sko­ro star­tu­jąc od jara­nia lol­ków i kle­je­nia pierw­sze­go zinu roz­grza­nym woskiem nagle jeste­śmy zapra­sza­ni pod ban­de­rą „Ciche­go Nabiau” na festi­wal Elec­tro­ni­ca Magi­stra Nostra to zna­czy, że osten­ta­cyj­nie się wygłu­pia­jąc moż­na wysto­so­wać paran­si­stow­ską pro­jek­cję. Poza tym udział w gru­pie „Per­fo­kar­ta”, któ­ra pod dowo­dze­niem Roma­na Brom­bosz­cza prze­dzie­ra szla­ki pol­skiej poezji cyber­ne­tycz­nej po pew­nym cza­sie doma­gał się ujścia. Wyda­je mi się, że dla­te­go Pod­gór­ni wysto­so­wał blo­ga. Ale serio: uwa­żam, że sen­sow­ność dzia­ła­nia „Ciche­go Nabiau” jest uza­sad­nio­na przede wszyst­kim przez kil­ka płyt jakie się tam uka­za­ły (m.in.: „grand cany­on” we współ­pra­cy ze Szcze­pa­nem Kopy­tem) oraz – co „dla nas” naj­waż­niej­sze – dwa pdf’o­we arku­sze: Ścia­na Insa­na Woj­cie­cha Stęp­nia oraz Pozdro­wie­nia z Hote­lu Lam­bert hra­bie­go Domi­ni­ka Nawroc­kie­go. Jestem zda­nia, że to kawał dosko­na­łej poezji wymy­ka­ją­cy się wszel­kim kate­go­ry­za­cjom.

Sko­ro zna­leź­li­śmy się przy sie­ci, poroz­ma­wiaj­my o kole­sio­stwie. Gdy zaczy­na­ły się poja­wiać stro­ny poświę­co­ne lite­ra­tu­rze, zakła­da­no, że lite­ra­tu­ra w sie­ci może być alter­na­ty­wą dla ukła­dów panu­ją­cych w redak­cjach tra­dy­cyj­nych pism. Że może je roz­bić, prze­ni­co­wać, unie­waż­nić. Tak się zło­ży­ło, że reda­go­wa­łem pismo tra­dy­cyj­ne, a teraz, gdy patrzę na sieć nie poprzez hipo­te­zy inter­ne­to­wych ide­ali­stów, ale poprzez fak­ty, widzę, że tra­dy­cyj­ne ukła­dy redak­cyj­ne do kole­sio­stwa inter­ne­to­we­go mają się tak jak bek­nię­cie w kre­to­wi­sku do wyzie­wów wul­ka­nu Kra­ka­tau. Może ja nie­do­brze patrzę. Może dla­te­go inte­re­su­je mnie, jak Ty to widzisz.

Jestem zdzi­wio­ny, że trak­tu­jesz mnie jako jakie­goś „sie­cio­we­go akty­wi­stę”, hehe. Ukła­dy? Kole­sio­stwo? Jasne, w porząd­ku, obec­ne i w medium papie­ro­wym i inter­ne­to­wym, ale zważ, że matry­ca wypo­wie­dzi przy oka­zji tego dru­gie­go jest znacz­nie bar­dziej „uczci­wa”; pozwa­la­ją­ca na natych­mia­sto­wą inter­wen­cję, nie­mo­de­ro­wa­ny dia­log. Nato­miast „bek­nię­cie w kre­to­wi­sku” – świet­ne.

Zaha­czy­li­śmy i o pisma, i sieć w spe­cy­ficz­ny spo­sób. Może pora na luź­niej­sze pyta­nie: czy masz ulu­bio­ne pisma lite­rac­kie i miej­sca w sie­ci, to zna­czy krót­ko: bywasz, zaglą­dasz, czy­tasz.

Ulu­bio­ne pisma, jeśli­bym już musiał wska­zać, to chy­ba „Opcje” i „Rita Baum” – inte­re­su­ją­ce, wymy­ka­ją­ce się nad­mier­ne­mu tema­ty­zo­wa­niu. Miej­sca w sie­ci? Oczy­wi­ście nie­oce­nio­ny „Cyc Gada” i „rodzin­ne” Nie­do­czy­ta­nia. A pro­pos ser­wi­su Janic­kie­go, Waw­rzyń­czy­ka i spół­ki – mam nadzie­ję, że bada­cze wyno­tu­ją kie­dyś „cycyzm” jako jed­ną z kry­tycz­no­li­te­rac­kich szkół.

Naj­waż­niej­sze tego­rocz­ne nagro­dy lite­rac­kie w Two­im odbio­rze. Co sądzisz o Gdy­ni i Nike dla Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go, Nagro­dzie Fun­da­cji im. Kościel­skich dla Tade­usza Dąbrow­skie­go oraz – żeby się nie ogra­ni­czać – Lite­rac­kiej Nagro­dzie Nobla dla Her­ty Mül­ler?

Nic nie sądzę. Nato­miast bar­dzo podo­ba­ła mi się uwa­ga Jasia Kape­li o – jesz­cze nie­daw­no – maso­wo prze­ce­nia­nych książ­kach Mül­ler zale­ga­ją­cych w „Taniej książ­ce” i pro­ble­mie logi­stycz­nym, jaki wystą­pił po przy­zna­niu jej Nobla. O książ­ce Dyc­kie­go pisa­łem już przy oka­zji jej pre­mie­ry; nagro­dy wyda­ją mi się uza­sad­nio­ne, bo mimo że – bądź­my ze sobą szcze­rzy – Pio­sen­ka… nie jest naj­lep­szą książ­ką Dyc­kie­go, to jest to jeden z nie­licz­nych auto­rów, któ­rych moż­na „trak­to­wać” prze­kro­jo­wo. Dąbrow­skie­go nie czy­ta­łem.

„Każ­dy sprze­ciw jest na pokaz” – zapi­sa­łeś w ostat­nim tomie. A co nie jest? Co – według Cie­bie – jest w liry­ce cięż­kie do poka­za­nia, sła­bo wido­wi­sko­we, z tru­dem się eks­po­nu­je, cho­ciaż jest istot­ne? I pozwo­lę sobie od razu zapy­tać, cze­go Ty nigdy nie poka­zał­byś czy­tel­ni­ko­wi, o wier­sze pytam, to tak przez dokład­ność. Z róż­nych powo­dów – może to być, daj­my na to, nie­opła­cal­ność pew­ne­go gestu, może być wstyd czy nie­chęć, cokol­wiek.

Ostat­nio zaj­mu­je mnie wątek świa­do­mej sie­bie świa­do­mo­ści, więc trud­ny do poka­za­nia, odda­nia, jest dla mnie przede wszyst­kim sam akt decy­zji na arty­ku­la­cję: moment, kie­dy nie czu­je­my potrze­by wypo­wie­dze­nia, bo wypo­wiedź jawi się jako oczy­wi­stość. O tym trak­tu­je wiersz „Divi­ne” z ostat­nie­go tomu. Cze­go nie poka­zał­bym? Chciał­bym poka­zać, że nie potra­fię poka­zać przez regu­ły rzą­dzą­ce „poka­zy­wa­niem”. Napi­sa­li­śmy wspól­nie z Łuka­szem Pod­gór­nim (to zna­czy: Łukasz miał gorącz­kę i postu­lo­wał rze­czow­ni­ka­mi, ja zapi­sy­wa­łem mode­lu­jąc) mani­fest, znaj­du­je się tutaj: http://cycgada.art.pl/?p=1281; on odpo­wia­da z nawiąz­ką na to pyta­nie.

Mając na wzglę­dzie pro­jekt Poeci na Nowy Wiek, na zakoń­cze­nie zwy­kłem pytać moich roz­mów­ców o debiu­ty ostat­niej deka­dy, ale może war­to zro­bić wyją­tek. Chcia­łem Cię zapy­tać, na kogo spo­śród auto­rów, któ­rzy nie wyda­li jesz­cze tomu, war­to zwró­cić uwa­gę? Kogo widzisz? Kogo cenisz?

Jak już nie­raz pisa­łem: Adam Grze­lec i Rafał Waw­rzyń­czyk. Przede wszyst­kim. Koniecz­nie. Zaraz za nimi Joan­na Dzi­wak i wszy­scy, któ­rych wraz z Pod­gór­nim uwzględ­ni­li­śmy w swo­im cyklu felie­to­ni­ków: http://niedoczytania.pl/?cat=425.