Koryto dzikiej rzeki

Prze­my­sław Sucha­nec­ki: Tę roz­mo­wę chciał­bym zacząć od oso­bi­ste­go wspo­mnie­nia. Pamię­tam, jak mniej wię­cej 10 lat temu, gdy jesz­cze byłem stu­den­tem pra­wa, ukrad­kiem czy­ty­wa­łem poezję, a wycho­dząc z psem mię­dzy blo­ki, kitra­łem za pazu­chą kie­szon­ko­wy, bar­dzo maciu­peń­ki wybór wier­szy Bia­ło­szew­skie­go (seria Poeci Pol­scy, Czy­tel­nik 1977) i tak, spa­ce­ru­jąc, poczy­ty­wa­łem zamiesz­czo­ne tam wier­sze z debiu­tanc­kich Obro­tów rze­czy. Bar­dzo mnie wte­dy zachwy­cał Miron melo­dyj­ny, śpiew­ny, ryt­micz­ny, czy – jak mawia­ła Maria Janion – rap­so­dycz­ny. Teraz mamy rok 2022, 30 czerw­ca Miron naro­dzi się po raz set­ny. Biu­ro Lite­rac­kie wzna­wia po kil­ku latach serię 44. Poezja Pol­ska od Nowa, gdzie wycho­dzi­ły swe­go cza­su wspa­nia­łe wybo­ry, na przy­kład tek­stów Ada­ma Waży­ka, Zuzan­ny Gin­czan­ki czy Jaro­sła­wa Iwasz­kie­wi­cza. Z tej oka­zji uka­zu­je się doko­na­ny przez Cie­bie miro­no­wy­bór pod tytu­łem Z dnia robię noc. Ale zanim o samej książ­ce: powiedz, Kubo, jakie było Two­je pierw­sze zetknię­cie z Miro­no­pi­sa­niem? Co ono w Tobie wywo­ła­ło? Co pamię­tasz?

Kuba Pszo­niak: Bia­ło­szew­skie­go „czy­ta­łem”, zanim samo­dziel­nie nauczy­łem się czy­tać, choć była to lek­tu­ra bar­dzo wybiór­cza. Zyg­munt Koniecz­ny wraz z Ewą Demar­czyk nagra­li pod­ręcz­nik pol­skiej poezji w for­mie audio­bo­oka – czę­sto leciał u mnie w domu. Baczyń­ski, Tuwim. No i Bia­ło­szew­ski.  Wyda­nie, o któ­rym mówisz, kupi­łem na pchlim tar­gu, będąc w liceum. Wytło­czo­ne lite­ry poprzed­ni wła­ści­ciel popra­wił dłu­go­pi­sem, tro­chę tak, jak cza­sem nie­któ­rzy popra­wia­ją far­bą sta­re, zatar­te napi­sy na pły­tach nagrob­nych. Uczy­tel­nić Bia­ło­szew­skie­go dłu­go­pi­sem – co gest, to gest! Czy Bia­ło­szew­ski był w kano­nie szkol­nym? Nie pamię­tam, chy­ba nie. Ale w moim wła­snym był. Te wier­sze były obja­wie­niem –wywró­ce­niem języ­ka na lewą stro­nę, a jed­no­cze­śnie: przy­kle­je­niem go do tego, co nama­cal­ne, codzien­ne. Do tego on i w rapie był, i u Bąkow­skie­go, i u Świe­tlic­kie­go, któ­re­go wów­czas odkry­łem. No i u, odkry­tych już nie­co póź­niej, neo­lin­gwi­stów, z Joan­ną Muel­ler na cze­le. Fascy­nu­ją­ca lite­ra­tu­ra. A wier­szy, któ­re śpie­wa­ła Ewa Demar­czyk, do dziś nie potra­fię prze­czy­tać ina­czej, niż melo­dią Koniecz­ne­go. Umiesz prze­czy­tać „Karu­ze­lę z madon­na­mi” nie fra­zu­jąc po Demar­czy­ko­we­mu?

Jeśli mam być abso-abso­lut­nie szcze­ry, to nie wiem, czy kie­dy­kol­wiek sły­sza­łem tę wer­sję, może kie­dyś, a na pew­no jej żywo nie pamię­tam, więc w odczy­ta­niu tego wier­sza, pamię­ta­niu go, pole­gam raczej na wła­snym gło­sie wewnętrz­nym i na tym, jak on – za Miro­nem – obi­ja się echem po ścia­nach czasz­ki.

U mnie ten wewnętrz­ny głos zrósł się z ryt­mem i melo­dią pio­sen­ki Koniecz­ne­go – nie jestem w sta­nie tego oddzie­lić. Tak jak „Toma­szo­wa”, „Wier­szy wojen­nych” czy, śpie­wa­nych przez kogo inne­go, „Bema pamię­ci żałob­ne­go rap­so­du” i „Noc­ne­go gościa”. Ponoć Bia­ło­szew­skie­mu pio­sen­ko­wa wer­sja się podo­ba­ła. Cie­ka­we, czy był zasko­czo­ny tym, jak jego wiersz – prze­cież bar­dzo wyraź­nie ryt­micz­nie podzie­lo­ny – wybrzmiał z melo­dią. Zapis u Bia­ło­szew­skie­go zda­je się pró­bą wska­za­nia spo­so­bu czy­ta­nia. Świa­tło, roz­bi­cie, prze­rzut­nie, wiel­kie lite­ry, wie­lo­krop­ki, linie mię­dzy stro­fa­mi – są tro­chę jak dida­ska­lia. To jest kory­to tej dzi­kiej rze­ki. Nie przez przy­pa­dek pew­nie mówisz wła­śnie o echu, czy­li zja­wi­sku aku­stycz­nym. W wie­lu wier­szach Bia­ło­szew­skie­go wyra­zy rwą się i odbi­ja­ją jed­ne od dru­gich, w ten spo­sób wytrą­ca­jąc z sie­bie nawza­jem zna­cze­nie i sta­jąc się na powrót dźwię­kiem. Ten na pozór nie­upo­rząd­ko­wa­ny zapis, któ­ry sto­so­wał, wspa­nia­le pozwa­lał wier­szom wybrzmieć.

Mówisz o nie­upo­rząd­ko­wa­niu zapi­su. A to dia­lek­tycz­nym sko­ja­rze­niem pro­wa­dzi mnie do upo­rząd­ko­wa­nia ele­men­tów tej lirycz­nej pano­ra­my w zgrab­ny wybór. Zasta­na­wia mnie, czy przy­świe­cał Ci jakiś klucz, zamysł przy dobie­ra­niu tek­stów inny niż zwy­kła sym­pa­tia? Są tu wszak­że wier­sze od juwe­ni­liów z okre­su wojen­ne­go – bar­dzo cie­ka­wych, tro­chę przy­po­mi­na­ją­cych na przy­kład nie­któ­re wier­sze Élu­ar­da, a tro­chę już zapo­wia­da­ją­cych to poszar­pa­nie wyra­zów, z któ­re­go Miron sta­nie się naj­bar­dziej zna­ny – aż do wier­szy z lat 70. i począt­ku lat 80., bar­dzo życio­wo aktyw­ne­go okre­su, gdy Miron wie­le podró­żo­wał (na przy­kład śla­da­mi Sło­wac­kie­go do Egip­tu albo do Nowe­go Jor­ku) i gdy – jak wspo­mi­na Tade­usz Sobo­lew­ski w szki­cu przy­ta­cza­nym przez Cie­bie w posło­wiu – otwo­rzył się na ludzi. Jak się robi taką książ­kę? Jak paku­je się tak róż­no­rod­ne „życio­pi­sa­nie” do takiej waliz­ki? Dru­gie pyta­nie, powią­za­ne z tym pierw­szym, było­by o cha­rak­te­ry­sty­kę pra­cy w serii „44”. Tym razem BL sta­wia na współ­pra­cę z debiu­tan­ta­mi przy two­rze­niu wybo­rów. Jak czu­łeś się – jako autor jed­nej książ­ki – pra­cu­jąc nad całym dorob­kiem Bia­ło­szew­skie­go?

Mówię o pozor­nym nie­upo­rząd­ko­wa­niu. Cho­ciaż róż­nią­cy się od sie­bie w zależ­no­ści od książ­ki spo­sób zapi­su tytu­łów i poszcze­gól­nych fraz bywał przy pra­cy nad książ­ką pro­ble­ma­tycz­ny. Zasta­na­wia­łem się, czy je uspój­niać, czy pozo­sta­wić je w for­mie zapi­sa­nej przez auto­ra. Do tego nie­któ­re wier­sze moż­na zna­leźć w róż­nych wer­sjach. Osta­tecz­nie zosta­łem przy ory­gi­nal­nym zapi­sie utwo­rów. Zale­ża­ło mi na tym, żeby Z dnia robię noc było nie tyl­ko zbio­rem wier­szy, ale książ­ką, któ­rą moż­na czy­tać jako osob­ną całość. Nie skła­dan­ka czy play­li­sta, a mik­stejp. Jestem cie­kaw, co powie­dział­by sam Miron na pomysł for­mal­ne­go uspój­nie­nia cało­ści. Pyta­łem, ale miał widocz­nie lep­sze rze­czy do robo­ty, bo nie odpo­wie­dział.

Cie­szę się, że mogłem pra­co­wać nad tym wybo­rem. Cho­ciaż pro­po­zy­cją byłem nie tyl­ko onie­śmie­lo­ny, ale i zasko­czo­ny, to nie zasta­na­wia­łem się nawet przez moment! Książ­ki, któ­re dotych­czas uka­zy­wa­ły się w serii, opra­co­wy­wa­ne były przez poet­ki i poetów ze znacz­nie więk­szym dorob­kiem. Do tego w dużej mie­rze kształ­to­wa­li oni, na rów­ni z boha­te­rem naszej roz­mo­wy, moje myśle­nie o poezji. Wspa­nia­łe było dołą­czyć do tej gru­py. Pra­ca nad wła­sną książ­ką nauczy­ła mnie, że that­che­ry­ści się mylą – tom powi­nien być czymś wię­cej niż tyl­ko zbio­rem wier­szy! Tak też pod­sze­dłem do twór­czo­ści Bia­ło­szew­skie­go.

Od począt­ku zało­ży­łem, że, przy­go­to­wu­jąc wybór, wyrwę wier­sze z kon­tek­stu ksią­żek, cyklów, chro­no­lo­gii. Chcia­łem je potrak­to­wać jak ele­men­ty spój­nej opo­wie­ści, w któ­rej Bia­ło­szew­ski zapra­sza nas do sie­bie, z któ­rym jedzie­my win­dą, spa­ce­ru­je­my po War­sza­wie, spo­ty­ka­my Lu. i Le. Któ­ry z cza­sem się przed nami otwie­ra i przed­sta­wia tych, z któ­ry­mi dzie­li życie. Na wpół­sen­na, fan­ta­sma­go­rycz­na, na wpół­praw­dzi­wa jak lina z win­dy opo­wieść o samym sobie, ale też o języ­ku. Choć to w jakiejś mie­rze to samo, bo prze­cież Miron był języ­kiem.

Kie­dy zaczy­na­łem pra­co­wać nad książ­ką, świat był zupeł­nie inny, cho­ciaż taki sam. Od 3 tygo­dni nie­któ­rych wier­szy nie potra­fię czy­tać w ode­rwa­niu od kon­tek­stu woj­ny i uchodź­stwa. To są już inne wier­sze, cho­ciaż prze­cież te same. Wiersz z podróż­ni­cze­go cyklu, o któ­rym wspo­mnia­łeś, dziś jest dla mnie wier­szem o Ukra­in­kach, któ­re pozna­łem. O języ­ku spra­wia­ją­cym, że jest się obcym. Dzień przed odda­niem książ­ki do skła­du tra­fi­łem na „Bal­la­dę nie­przedaw­nio­ną” – wiersz, któ­ry na nowo usta­wił część książ­ki i spra­wił, że inne, wybra­ne wcze­śniej wier­sze zaczę­ły mówić coś wię­cej, niż to, co mówi­ły jesz­cze przed chwi­lą. Musia­łem je tyl­ko ze sobą zde­rzyć. Zasta­na­wia­łem się, czy nie jest to for­ma pew­nej uzur­pa­cji. Ale wyda­je mi się, że wiel­kość poezji pole­ga rów­nież na wykra­cza­niu ponad samą sie­bie.  Wybór wier­szy – szcze­gól­nie, jeśli ma obej­mo­wać kon­kret­ną ilość utwo­rów – jest jed­nak rów­nież wybo­rem wier­szy, któ­re do zbio­ru nie wej­dą. Wstęp­nie zary­so­wa­ne ramy nie pozwo­li­ły mi na umiesz­cze­nie na przy­kład wier­szy z cyklu spo­tka­nie z nożem, cho­ciaż to wybit­ny, a mało popu­lar­ny zestaw. Jest on jed­nak tak osob­ny i kon­kret­ny, że nie spo­sób było wykro­ić z nie­go poje­dyn­czych utwo­rów. Mówię o tym, żeby zapro­sić rów­nież do jego prze­czy­ta­nia.

Wspo­mnia­łeś o kwe­stii cza­sów obec­nych, o woj­nie, bru­tal­no­ści, z któ­ry­mi się sty­ka­my poprzez opo­wie­ści uchodź­ców i donie­sie­nia ludzi, któ­rzy w Ukra­inie zosta­li. Oko­licz­no­ści każą ponie­kąd czy­tać wier­sze tego deli­kat­ne­go i moc­no prze­ora­ne­go przez woj­nę czło­wie­ka w wojen­nym kon­tek­ście. Histo­ria tego wybo­ru zaczę­ła się jed­nak wcze­śniej i myśla­łem o tym, jakie miej­sce może zaj­mo­wać pisar­stwo Miro­na w dzi­siej­szym lite­rac­kim i czy­tel­ni­czym kosmo­sie, cze­go Miron może nas jesz­cze nauczyć? Mówi­łeś, że Miron obec­ny był i w rapie, i u Świe­tlic­kie­go – cho­dzi­ło ci o posta­wę życio­wą? Posta­wę, w któ­rej zabie­ra­my się za komu­ni­ka­cję ze świa­tem za pośred­nic­twem lite­ra­tu­ry? Myślę o tym, w jaki spo­sób ten wybór będą czy­tać obec­ni dwudziesto‑, czy nawet nasto­lat­ko­wie, któ­rzy mogą nie­wie­le rozu­mieć z sze­ro­kie­go świa­ta, nie­wie­le są w sta­nie nazwać, ale wie­le poczuć. Jak Miron, któ­re­go kró­le­stwem była sub­tel­ność, dys­tynk­cje, sma­ko­wa­nie echa słów, potocz­ność języ­ka i jego w niej poty­ka­nie się, jak może on nam pomóc czy­tać świat wokół nas i co ewen­tu­al­nie może zmie­nić w tym odczy­ta­niu?

Myślę, że naj­bar­dziej fascy­nu­ją­ce w tej poezji jest to, jak ten nie­zwy­kle sub­tel­ny język pozor­nie jest spon­ta­nicz­ny i nie­dba­ły, a jed­no­cze­śnie – jak bar­dzo wybi­ja­ją­cy się na pierw­szy plan, nie­mal auto­no­micz­ny, a zara­zem: skle­jo­ny z rze­czy­wi­sto­ścią. To są też ele­men­ty rapu, któ­re mnie zawsze naj­bar­dziej fascy­no­wa­ły – pozor­na non­sza­lan­cja, któ­ra kry­je nie­zwy­kle fine­zyj­ne kon­struk­cje i przy­wią­za­nie do tego, co nama­cal­ne, jed­nost­ko­we, doty­kal­ne. Myślę, że to wciąż może być pocią­ga­ją­ce dla osób w wie­ku, w któ­rym i ja odkry­łem Bia­ło­szew­skie­go.

Jest taki pro­gram, w któ­rym rape­rzy oce­nia­ją wer­sy innych rape­rów i mają jed­no­cze­śnie zgad­nąć, czyj frag­ment tek­stu czy­ta­ją. Myślę, że gdy­by zapy­tać o „sza­rą noc, to spo­ro osób mogło­by posta­wić na Świe­tlic­kie­go. Skrzy­pią­ca sza­fa jako wej­ście do pie­kła? To jest to samo pie­kło, któ­re­go nerw wysta­je z asfal­tu u Świe­tlic­kie­go! Bar­dzo podob­ny spo­sób obra­zo­wa­nia, zamy­ka­nia wier­sza w poje­dyn­czym kadrze. Obaj też z cza­sem zaczę­li iść w stro­nę lapi­dar­no­ści. Jest w tych na pierw­szy rzut oka bar­dzo róż­nych poety­kach coś wyraź­nie wspól­ne­go.

Jest jesz­cze jed­na rzecz, któ­ra mnie zawsze u Bia­ło­szew­skie­go pocią­ga­ła – humor! Jakiś pod­szy­ty melan­cho­lią żart, któ­ry mówi coś waż­ne­go. Nie ma nic śmiesz­niej­sze­go od śmier­tel­nej powa­gi. Śmier­tel­nie poważ­ny jest Licheń, śmier­tel­nie poważ­ny jest Ste­ven Seagal jedzą­cy mar­chew wyrwa­ną z bia­ło­ru­skie­go pola. Śmier­tel­nie poważ­ny jest dwu­dzie­sto­me­tro­wy stół kon­fe­ren­cyj­ny i nagi tors pre­zy­den­ta na koniu. Śmier­tel­nie poważ­ny był socre­alizm. Kie­dy śmier­tel­na powa­ga jest żało­śnie śmiesz­na, żart bywa w swo­jej isto­cie praw­dzi­wie poważ­ny, bo doty­ka­ją­cy rze­czy­wi­sto­ści. To też sta­ra­łem się w książ­ce zazna­czyć – wybór otwie­ra­ją­ce­go wier­sza nie jest przy­pad­ko­wy. Poza tym te wier­sze są halu­cy­no­gen­ne!

Oj tak, to są zde­cy­do­wa­nie mind alte­ring wier­sze! A pro­pos „zmia­ny rozu­mu”, chciał­bym się odnieść, czy jakoś wró­cić do stwier­dze­nia, wygło­szo­ne­go przez Sobo­lew­skie­go, że Miron w latach 70. otwo­rzył się na ludzi, prze­stał być mitycz­nym pustel­ni­kiem, a otwo­rzył swój okres „towa­rzy­ski”. Zasta­na­wia mnie, jak i czy w ogó­le taka życio­wa, bio­gra­ficz­na zmia­na mogła warun­ko­wać jakieś zmia­ny w spo­so­bie pisa­nia. Mówisz o postę­pu­ją­cej z cza­sem lapi­dar­no­ści Bia­ło­szew­skie­go – czy bada­jąc jego doro­bek lirycz­ny, wczy­tu­jąc się w nie­go, zna­la­złeś jakieś cie­ka­we punk­ty zwrot­ne? Cho­dzi mi o taki moment, gdy piszą­ce­go męczy już jego wła­sny, usta­lo­ny przez upar­tą prak­ty­kę spo­sób pisa­nia, i poprzez jakąś nagłą wol­tę, czy po pro­stu dyna­micz­ną ewo­lu­cję, nada­je swo­je­mu autor­skie­mu imie­niu nową defi­ni­cję.

U Bia­ło­szew­skie­go nie spo­sób nie przy­kła­dać bio­gra­fii do kolej­nych wier­szy, bo on pisał w dużej mie­rze same­go sie­bie. Pew­nie taki­mi punk­ta­mi były­by kolej­ne prze­pro­wadz­ki, kolej­ne podró­że, pobyt w szpi­ta­lu. Ale tu bar­dziej wyczu­wal­na jest zmia­na deko­rum, może otwar­cie się na kolej­ne tema­ty. Ale co to za inne tema­ty, sko­ro są nimi: sam Miron i to, co dooko­ła, a więc w samym Miro­nie? Bo to jest w jakiś spo­sób taka solip­sy­stycz­na poezja. To, co opi­sy­wa­ne, jest wła­ści­wie tym, czym jest opi­su­ją­cy. Myślę, że to otwar­cie towa­rzy­skie, o któ­rym wspo­mi­na Sobo­lew­ski, prze­kła­da­ło się na tek­sty kaba­re­to­we – kaba­ret Kici Koci to koń­ców­ka lat 70. Ale aku­rat za tym cyklem nie prze­pa­dam.

Zupeł­nie nie potra­fię wyła­pać momen­tów, w któ­rym Bia­ło­szew­ski zaczy­na mówić ina­czej, niż mówił dotych­czas. A prze­cież język Obro­tów rzeczy jest innym języ­kiem od języ­ka Oho. Cho­ciaż sły­chać, że to język tego same­go poety. Na ile przez 40 lat jeste­śmy tymi samy­mi ludź­mi, tymi samy­mi poeta­mi? Na ile przez 40 lat opi­sy­wa­ny przez nas świat jest tym samym świa­tem? W Z dnia robię noc sta­ra­łem się to cel­ne pyta­nie omi­nąć i nie dawać wska­zó­wek, któ­ry Bia­ło­szew­ski jest któ­rym. Cho­ciaż jest jeden wyją­tek – przy bar­dzo wcze­snym, lirycz­nym, cho­ciaż po Miro­no­we­mu napi­sa­nym, wier­szu posta­no­wi­łem zosta­wić datę. Uzna­li­śmy, że jej usu­nię­cie było­by zbyt­nią inter­wen­cją w ory­gi­nal­ny zapis. Swo­ją dro­gą, ten wiersz, choć pod nie­co zmie­nio­nym tytu­łem, wszedł do reper­tu­aru Maana­mu. Tej pio­sen­ki jestem, deli­kat­nie mówiąc, znacz­nie mniej­szym entu­zja­stą, niż utwo­rów, o któ­rych wcze­śniej roz­ma­wia­li­śmy.

Mówisz o tek­stach kaba­re­to­wych, a to koja­rzy mi się z fak­tem, że w koń­cu Bia­ło­szew­ski, poza mie­rze­niem się z róż­ny­mi for­ma­mi lite­rac­ki­mi, był tak­że tym poetą, któ­ry bar­dzo lubił kon­fron­to­wać swój głos i swo­ją postać z róż­ny­mi media­mi, brał udział w per­for­ma­tyw­nych sesjach foto­gra­ficz­nych albo na przy­kład nagry­wał z upodo­ba­niem swój czy­ta­ją­cy, roz­mo­du­lo­wa­ny głos na taśmę magne­to­fo­no­wą. To ostat­nie z kolei przy­wo­dzi mi na myśl Kur­ta Schwit­ter­sa i jego dada­istycz­ne eks­pe­ry­men­ty z nagra­nia­mi audio. Koja­rzy­my Miro­na jako „out­si­de­ra”, poetę „suwe­ren­ne­go”, „wsob­ne­go”, ale, tak czy owak, to pisa­nie wyni­ka­ło z jakie­goś inne­go pisa­nia i było wypo­wia­da­ne gdzieś dalej, do kogoś: z ilu wpły­wów i z ilu „linii ujścia” zło­żo­ne jest dzie­ło Bia­ło­szew­skie­go? Mówi­my o Miro­nie głów­nie jako o poecie, ale być może da się go czy­tać rów­nież poprzez jego eks­pe­ry­men­ty? Uwa­żasz, że za tą poli­fo­nią Miro­na sta­ło coś wię­cej, czy była to tyl­ko zaba­wa?

Kaba­ret począt­ko­wo miał być tyl­ko towa­rzy­ską zaba­wą, któ­ra, wbrew pier­wot­nym zamy­słom, poszła w świat. Ale prze­cież Bia­ło­szew­ski to też teatr, pro­za, któ­ra weszła do kano­nu. To są nie­zwy­kle waż­ne rze­czy. Bia­ło­szew­ski, dzię­ki Pamięt­ni­ko­wi z powsta­nia war­szaw­skie­go, orga­ni­zu­je razem z Baczyń­skim, Gaj­cym i Świrsz­czyń­ską naszą zbio­ro­wą pamięć. A to też prze­cież tekst eks­pe­ry­men­tal­ny. Ale myślę, że eks­pe­ry­men­ty z inny­mi media­mi – nagra­nia­mi gło­su, reje­stro­wa­niem obra­zu – mógł Bia­ło­szew­ski trak­to­wać jako rodzaj inte­re­su­ją­cej zaba­wy.

Oczy­wi­ście sztu­ka to szta­fe­ta poko­leń: lite­ra­tu­ra jest rodza­jem ewo­lu­cji, prze­po­czwa­rza­nia się. U Bia­ło­szew­skie­go –szcze­gól­nie wcze­sne­go – czuć fascy­na­cję awan­gar­dą, futu­ry­sta­mi. Ale jed­no­cze­śnie od począt­ku pisał on na wła­snych warun­kach, roz­wi­jał wcze­śniej­sze pomy­sły w zupeł­nie nowy spo­sób. To być może też kwe­stia poko­le­nio­wa – awan­gar­da rodzi­ła się przed doświad­cze­niem, któ­re zmie­ni­ło wszyst­ko – przed dru­gą woj­ną. Bia­ło­szew­ski zaczy­nał nie­dłu­go po jej zakoń­cze­niu. Poza tym doświad­cze­niem i lite­rac­ki­mi, pozy­tyw­ny­mi wzor­ca­mi, miał też odnie­sie­nie nega­tyw­ne: socre­alizm. Tę poety­kę, jak gło­si histo­ria literatury,pogrzebał wła­śnie Bia­ło­szew­ski, w towa­rzy­stwie czte­rech innych poetów. Myślę, że nega­tyw­ne punk­ty odnie­sie­nia wpły­wa­ją na twór­cę rów­nie moc­no, co te pozy­tyw­ne. Czę­sto się o tym zapo­mi­na.

W tema­cie punk­tów odnie­sie­nia: jaki wpływ wywar­ło na Cie­bie, jako poetę, pisa­nie Bia­ło­szew­skie­go? Mam wra­że­nie, że spo­ro czer­piesz nie tyl­ko z Miro­na zawar­te­go w jego wła­snych tek­stach, ale tak­że z Miro­na roz­sia­ne­go po poezji, któ­ra nastą­pi­ła po nim. Mógł­byś odsło­nić rąb­ka tajem­ni­cy w tej kwe­stii?

To trud­na, bo nie do koń­ca uświa­do­mio­na kwe­stia. Wpi­sa­nie się w ten nurt nie było wybo­rem albo obra­niem jakiejś lite­rac­kiej stra­te­gii. Wyni­ka­ło raczej z rodza­ju tem­pe­ra­men­tu, wraż­li­wo­ści, poczu­cia humo­ru i psy­chicz­nych przy­pa­dło­ści. Dzi­wi­ło mnie na począt­ku, jak bar­dzo iden­ty­fi­ko­wa­ny jestem z tą tra­dy­cją przez czy­tel­ni­ków i kry­ty­kę, tak natu­ral­ny był dla mnie ten rejestr. Byłem tro­chę takim lin­gwi­stycz­nym panem Jour­da­inem. Nie sta­ram się przez to powie­dzieć, że to odnie­sie­nie mi cią­ży – prze­ciw­nie. Jeśli mam być wpi­sy­wa­ny w jakąś tra­dy­cję, niech to będzie wła­śnie ta!

Od lin­gwi­stów nauczy­łem się odwa­gi. Nauczy­łem się, że dźwięk może wyprze­dzić sło­wo, że z prze­kłu­te­go wyra­zu może wypły­nąć inny wyraz, z umie­jęt­nie pocie­ra­nych słów moż­na zaś wykrze­sać ogień.

Na koniec chciał­bym Cię dopy­tać o przy­szłość serii 44. Poezja pol­ska od nowa, któ­rą masz oka­zję tym wybo­rem współ­two­rzyć: jak widzisz jej przy­szłość? Jakie poetki/poetów widział­byś w niej w przy­szło­ści? Ja oso­bi­ście życzył­bym sobie nazwisk poetów mniej roz­po­zna­wal­nych, czy wręcz zapo­mnia­nych jak Swen Cza­cho­row­ski, Kazi­mierz Bicu­le­wicz, czy Sta­ni­sław Czycz.

Dobry trop, cho­ciaż nie porzu­cał­bym do koń­ca kla­sy­ków. Posze­rze­nie pola. Otwar­cie serii na młod­szych, reda­gu­ją­cych kolej­ne tomy poetów pozwa­la na nowo odkryć twór­czość pisa­rzy przez star­sze poko­le­nie odrzu­co­nych, a dziś zaska­ku­ją­co świe­żych. Być może dzię­ki temu uda się uzu­peł­nić kanon. Ale prze­pla­tał­bym mniej zna­nych poetów kla­sy­ka­mi w nie­oczy­wi­stych wybo­rach, Dzię­ki temu mogą być odczy­ta­ni w nowy spo­sób. Dał­bym też wybór Sucha­nec­kie­go. Tyl­ko kto mógł­by takie­go wybo­ru doko­nać. Może Kar­po­wicz? Wywo­ły­wa­łeś w koń­cu oneg­daj jego ducha.

Kuba, bar­dzo Ci dzię­ku­ję za solid­ną roz­mo­wę! Z tego wszyst­kie­go w trak­cie zamó­wi­łem sobie na Alle­gro sta­ry egzem­plarz Obro­tów rze­czy, he he. Trzy­maj się, widzi­my się wkrót­ce „w tłu­mach, pękach, spra­so­wa­niach”.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry – pań­stwo­we­go fun­du­szu celo­we­go