Literary Europe Live: Jeney Zoltán

Alek­san­dra Olszew­ska: Jesteś obec­nie dyrek­to­rem Hun­ga­rian Books & Trans­la­tion Offi­ce dzia­ła­ją­ce­go w ramach Petőfi Lite­ra­ry Museum w Buda­pesz­cie. To naj­więk­sza insty­tu­cja pro­mu­ją­ca węgier­ską lite­ra­tu­rę, mię­dzy inny­mi poprzez wspie­ra­nie prze­kła­dów z języ­ka węgier­skie­go na języ­ki obce. Zanim jed­nak obją­łeś to sta­no­wi­sko, spę­dzi­łeś tro­chę cza­su we Fran­cji. Cie­ka­wi mnie jak wyobra­ża­łeś sobie swo­ją przy­szłość zawo­do­wą, kie­dy zde­cy­do­wa­łeś się na stu­dio­wa­nie śre­dnio­wiecz­nej i rene­san­so­wej lite­ra­tu­ry fran­cu­skiej na pary­skim Uni­ver­si­té Sor­bon­ne Nouvel­le ?

Jeney Zol­tan: Do Pary­ża przy­je­cha­łem już po ukoń­cze­niu stu­diów w Buda­pesz­cie, gdzie obsza­rem mojej dzia­łal­no­ści nauko­wej był prze­kład lite­rac­ki (a dokład­niej prze­kład poezji fran­cu­skiej na język węgier­ski). Mia­łem więc podwój­ne ocze­ki­wa­nia: marzy­ło mi się, że będę tłu­ma­czem oraz wykła­dow­cą lite­ra­tu­ry fran­cu­skiej. Tak też zresz­tą było przez parę lat, do cza­su aż na Węgrzech maso­wo zaczę­ły upa­dać roma­ni­sty­ki. Z dzie­się­ciu napraw­dę kwit­ną­cych i pręż­nie dzia­ła­ją­cych jed­no­stek w 2003 roku, do 2008 roku prze­trwa­ło zale­d­wie pięć. Roma­ni­sty­ka, na któ­rej pra­co­wa­łem, zna­la­zła się w tej nie­szczę­śli­wej piąt­ce, któ­re zamknię­to. Zaczą­łem więc pra­cę w sek­to­rze kul­tu­ry oraz dyplo­ma­cji. Co znów dopro­wa­dzi­ło mnie do Pary­ża!

Co w takim razie skło­ni­ło dok­to­ra lite­ra­tu­ry fran­cu­skiej, tłu­ma­cza i dyplo­ma­tę do napi­sa­nia książ­ki dla dzie­ci? I to książ­ki, któ­ra, jeśli dobrze rozu­miem, utrzy­ma­na jest w duchu epo­su rycer­skie­go!

Muszę przy­znać, że dosłow­nie tor­tu­ru­je mnie fakt, że lite­ra­tu­rę nauko­wą, a tak­że lite­ra­tu­rę daw­ną, a więc typy lite­ra­tu­ry szcze­gól­nie mi bli­skie, obję­to czymś w rodza­ju przy­mu­so­wej kwa­ran­tan­ny. Bra­ku­je mi swe­go rodza­ju „wul­ga­ry­za­cji” tak wie­lu inte­re­su­ją­cych i w grun­cie rze­czy eks­cy­tu­ją­cych wystą­pień pod­czas kon­fe­ren­cji na tema­ty lite­rac­kie, któ­re wysłu­chać ze zro­zu­mie­niem i uwa­gą może zale­d­wie wąskie gro­no odbior­ców. Po pro­stu boli mnie to, jak bar­dzo mar­nu­je się skarb, jakim jest ludz­ka mądrość. Zawsze uwiel­bia­łem takie książ­ki i fil­my, któ­re moż­na by nazwać pośred­ni­ka­mi mię­dzy tym, co trud­ne, a tym, co powszech­nie dostęp­ne. Podzi­wia­łem tych, któ­rym przy­cho­dzi­ło to z łatwo­ścią. Z nie­zwy­kłą lek­ko­ścią robił to na przy­kład Umber­to Eco albo inny medie­wi­sta Michel Zink. Chcia­łem więc sam spró­bo­wać takiej „media­cji”, zwłasz­cza, że lite­ra­tu­ra rene­san­so­wa wyda­wa­ła mi się zawsze atrak­cyj­na dla dzie­ci (oczy­wi­ście, po uprzed­nim przy­sto­so­wa­niu, prze­ro­bie­niu). Widzia­łem ten poten­cjał i chcia­łem go wyko­rzy­stać. I tak z jed­ne­go tomu opo­wie­ści z bie­giem cza­su zro­bi­ły się już trzy książ­ki „rycer­skie”.

Lubisz zatem prze­kra­czać gra­ni­ce. Podob­na ambi­cja zda­je się przy­świe­cać Petőfi Lite­ra­ry Museum, któ­re­go mot­to brzmi: Wię­cej niż Petőfi, wię­cej niż lite­ra­tu­ra, wię­cej niż muzeum (More than Petőfi, more than lite­ra­tu­re, more than museum). Jak to rozu­miesz? W jaki spo­sób reali­zu­je­cie to zało­że­nie jako insty­tu­cja?

Naj­lep­szą odpo­wie­dzią na to pyta­nie będzie chy­ba przy­to­cze­nie krót­kiej histo­rii Muzeum. Petőfi Lite­ra­ry Museum powsta­ło w 1954 jako następ­ca praw­ny Petőfi House, dzia­ła­ją­ce­go jako cen­trum nauko­we i wysta­wien­ni­cze mię­dzy 1909 a 1954. W ten spo­sób nowo powsta­łe muzeum odzie­dzi­czy­ło pokaź­ną kolek­cję, któ­ra uwzględ­nia­ła nie tyl­ko ręko­pi­sy Petőfie­go, książ­ki i pamiąt­ki po tym kul­to­wym wręcz twór­cy, ale tak­że dom, w któ­rym miesz­kał inny wybit­ny pisarz: Mór Jókai wraz z zię­ciem, mala­rzem Árpádem Fesz­ty­em, a tak­że ich ręko­pi­sy i pra­ce (Wię­cej niż Petőfi, wię­cej niż lite­ra­tu­ra). Stop­nio­wo Petőfi House powięk­sza­ło kolek­cję o doku­men­ty zwią­za­ne z inny­mi auto­ra­mi węgier­ski­mi i jasne sta­ło się, że nale­ży powo­łać nie­za­leż­ne muzeum lite­ra­tu­ry. Zbio­ry muzeum cią­gle się posze­rza­ły do tego stop­nia, że w 190 roku zade­cy­do­wa­no o wyod­ręb­nie­niu depar­ta­men­tów, któ­re w dużej mie­rze funk­cjo­nu­ją po dziś dzień.

Od same­go począt­ku jasno okre­ślo­no, że dzia­łal­ność insty­tu­cji obej­mu­je trzy głów­ne cele: przy­go­to­wy­wa­nie wystaw, gro­ma­dze­nie i nauko­we prze­twa­rza­nie mate­ria­łów oraz orga­ni­za­cja wyda­rzeń (a zatem: wię­cej niż muzeum). Za spra­wą wystaw i innych wyda­rzeń Petőfi Lite­ra­ry Museum sta­ło się miej­scem życia kul­tu­ral­ne­go, powsta­ła lokal­na kawiar­nia i księ­gar­nia. W wyni­ku dal­sze­go roz­wo­ju struk­tu­ral­ne­go w 2007 roku doda­no Aca­de­my of Digi­tal Lite­ra­tu­re, a w 2012 Hun­ga­rian Books and Trans­la­tions Offi­ce, któ­rym mam przy­jem­ność kie­ro­wać.

Jako insty­tu­cja dzia­ła­my więc na bar­dzo wie­lu polach, któ­re wza­jem­nie się uzu­peł­nia­ją. Anga­żu­je­my się w róż­ne pro­jek­ty o cha­rak­te­rze mię­dzy­na­ro­do­wym, ostat­nim z takich przed­się­wzięć jest człon­ko­stwo w plat­for­mie Lite­ra­ry Euro­pe Live.

Pro­jekt Nowe gło­sy z Euro­py reali­zo­wa­ny jest przez Biu­ro Lite­rac­kie wraz z mię­dzy­na­ro­do­wy­mi insty­tu­cja­mi lite­rac­ki­mi dzia­ła­ją­cy­mi w ramach plat­for­my Lite­ra­ry Euro­pe Live i finan­so­wa­ny jest z unij­ne­go pro­gra­mu Kre­atyw­na Euro­pa.