Manikiry, plakaty, miejscowe idiotki i tutejsi kretyni

Jakub Pszo­niak: Nagry­wa­my naszą roz­mo­wę w nie­ty­po­wym miej­scu – na dwor­cu w powie­cie mor­do­bij­skim. Ktoś sprze­da­je sta­re pły­ty z kolę­da­mi doda­wa­ne w zeszłym roku do „Muchy”, ktoś gra na klar­ne­cie, choć zupeł­nie nie potra­fi. Nie ma kape­lu­sza, więc chy­ba nawet nie zbie­ra pie­nię­dzy. O, poszedł. A widzia­łeś tam­ten lokal? Golar­nia – zupeł­nie pusta. A ceny kon­ku­ren­cyj­ne – Gole­nie 20 gr., Strzy­że­nie 40 gr., Mani­kir 60 gr. Snu­ją się spóź­nio­ne pocią­gi, przy­jeż­dża­ją odjeż­dża­ją. A ten, któ­ry wła­śnie prze­je­chał bez zatrzy­my­wa­nia się, podob­no ma być na dwor­cu w War­sza­wie przy­wi­ta­ny przez mini­strów!

Alek­san­der Tro­ja­now­ski: Tak, tyl­ko że to jedzie naro­do­wy poemat i jego rze­czy­wi­ście będą witać mini­stro­wie. A spójrz cóż to jest za dra­mat – ktoś nie umie grać na klar­ne­cie. Cóż to w ogó­le za wspa­nia­ły punkt wyj­ścia – tele­gra­fi­sta z Chan­dry Unyń­skiej nie umiał grać na klar­ne­cie. Gdy­by coś się cho­ciaż wyda­rzy­ło, ale nie… w powia­tach mor­do­bij­skich nic nie może się napraw­dę zacząć.

Tak, wspa­nia­ły! Jeden z moich ulu­bio­nych. Jak mu było?

Płak­sin!

Tak, Piotr. Cie­ka­we, czym zasłu­żył sobie na to nazwi­sko jego pra­dziad. Nie­wy­klu­czo­ne, że klar­ne­tów wów­czas nie było, więc pew­nie też nie umiał grać. Brak klar­ne­tu jest pomoc­ny w nie­umie­jęt­no­ści gra­nia… Jest w tej nie­moż­no­ści jakieś melan­cho­lij­ne pogo­dze­nie. Jakaś nie­uchron­ność. W Byto­miu była kwia­ciar­nia Kwia­ty Pol­skie, usa­do­wio­na w murze aresz­tu śled­cze­go. Ten przy­pad­ko­wy kadr dobrze obra­zu­je roz­pię­cie twór­czo­ści Tuwi­ma mię­dzy wital­no­ścią i gnie­wem, żar­tem i roz­pa­czą. Sprzecz­ne uczu­cia spla­ta wła­śnie melan­cho­lia – oś fraz, a cza­sem i całych wier­szy. Z jed­nej stro­ny, na prze­kór wszyst­kie­mu, Tuwim to poeta życia, rado­ści, wia­ry w przy­szłość. Z dru­giej to autor „Nędzy” i „Pieśń o biciu”. Jest Tuwim cie­le­sny i meta­fi­zycz­ny, jest Tuwim Żyd i Tuwim Polak, Tuwim chrze­ści­ja­nin i Tuwim komu­ni­sta. I każ­dy z nich jest jed­nym. Uda­ło Ci się swo­im wybo­rem te napię­cia zna­ko­mi­cie poka­zać. Masz swo­je­go ulu­bio­ne­go Tuwi­ma? A może widzisz jesz­cze innych Tuwi­mów?

To bar­dzo miłe, co mówisz o książ­ce, choć jest to prze­cież nie­praw­da. Ja przy­naj­mniej pisa­łem o total­no­ści z pew­ne­go rodza­ju rezy­gna­cją, choć nie wiem, czy jest to dobre sło­wo. Tuwim jest po pro­stu zbyt moc­nym zawod­ni­kiem, żeby przy­szpi­lić go w kil­ku miej­scach i zała­twić czter­dzie­sto­ma czte­re­ma wier­sza­mi. Mówię zawod­nik, a powi­nie­nem powie­dzieć prze­cież – „Apo­ka­lip­so­wy zwierz”, praw­da?

Owszem!

Więc w pew­nym momen­cie zorien­to­wa­łem się, że ten wybór jest pew­ną histo­rią na temat Tuwi­ma, któ­rą sobie tro­chę samo­wol­nie wykro­iłem. Żeby ją wykro­ić i domknąć, musia­łem zre­zy­gno­wać z przy­naj­mniej kil­ku innych cie­ka­wych histo­rii – zauważ, że nie ma nic z „Kwia­tów pol­skich”, a z nimi całe­go, olbrzy­mie­go tema­tu wojen­nej kata­stro­fy.

Ale pyta­łeś o Tuwi­mów ulu­bio­nych. Bar­dzo lubię tego Tuwi­ma, do któ­re­go piłeś w pierw­szym pyta­niu – poety mani­ki­rów, pla­ka­tów, miej­sco­wych idio­tek, tutej­szych kre­ty­nów. Jed­ną z rze­czy, któ­ra mnie ude­rzy­ła w tych wier­szach jest wła­śnie ta postać melan­cho­lii, któ­ra wyra­ża się w czu­łym umi­ło­wa­niu kiczu. Dziś pew­nie nazwa­li­by­śmy to „kam­pem”, ale fak­tem jest, że Tuwim potra­fił grać w sen­ty­men­ta­lizm jak nie­wie­lu potra­fi – dokład­nie tak, żeby nie prze­sa­dzić. Poma­ga­ło mu w tym zapew­ne wybor­ne poczu­cie humo­ru – to kolej­ny Tuwim z moich ulu­bio­nych, ten w opa­rach absur­du, autor pierw­sze­go na świe­cie alfa­be­tycz­ne­go spi­su liczeb­ni­ków. Lubię Tuwi­ma zanu­rzo­ne­go w aktu­al­no­ści, we wszyst­kich tych smacz­kach, któ­re trze­ba by wyja­śnić, gdy­by­śmy robi­li wybór do Biblio­te­ki Naro­do­wej. A tak – są sobie i moż­na nie docie­kać i w spo­ko­ju się nimi cie­szyć. Jest Tuwim lek­ko­ści – ten od ero­ty­ków i bal­lad, ale jest też Tuwim roz­pa­czy, któ­ry bije w świat gro­te­ską i szy­de­rą. Jest też oczy­wi­ście Tuwim, któ­re­go uni­kam, ale też, nie­ste­ty, Tuwim, któ­ry mnie cie­ka­wi, choć nie uda­ło mi się go zmie­ścić w wybo­rze.

Kim są są ci dwaj ostat­ni?

Tuwim, Żyd pol­ski, jak sam o sobie napi­sał, któ­ry odkry­wa na nowo swo­ją żydow­skość w cie­niu Zagła­dy. Tuwim i woj­na, któ­ra jest nie tyl­ko woj­ną, ale total­ną kata­stro­fą, co oni wszy­scy – Tuwim, ale rów­nież Sło­nim­ski, Wat i inni – jakoś prze­czu­wa­li. Naj­kró­cej mówiąc, są to lata real­nej kon­fron­ta­cji z histo­rią, czy może nawet z Histo­rią. Wie­le trud­nych decy­zji, któ­re ktoś może oce­niać róż­nie – róż­nie oce­nia­li je już wte­dy przy­ja­cie­le Tuwi­ma, ale co do jed­ne­go mam pew­ność – że Tuwi­mo­wi nie moż­na w każ­dej z tych sytu­acji odmó­wić odwa­gi. Cie­ka­wych wąt­ków jest więc napraw­dę dużo.

Co do dru­giej czę­ści two­je­go pyta­nia – spo­ro u Tuwi­ma zło­tych prze­bo­jów i zło­tych myśli. To natu­ral­ne, bio­rąc pod uwa­gę jego talent, spraw­ność for­mal­ną, oczy­ta­nie i tak dalej. Moż­na to lubić, nie prze­czę, ale ja uni­kam tych naj­bar­dziej prze­bo­jo­wych kawał­ków Tuwi­ma.

Myślę, że to zale­ta książ­ki, choć z abso­lut­nym bra­kiem zna­nych i cyto­wa­nych do dziś wier­szy bym nie prze­sa­dzał – po kil­ka szla­gie­rów jed­nak się­gną­łeś. Jest za to w książ­ce, choć nie wprost, Tuwim – autor alfa­be­tycz­ne­go spi­su liczeb­ni­ków!

Nasz boha­ter to taki poeta, któ­ry kie­dy pisał nie­wier­sze, to i tak wier­sze pisał. Zde­cy­do­wa­łeś się włą­czyć frag­ment wier­sza – nie­wier­sza „Legen­da Aurea”. W szki­cu o Tuwi­mie pod­kre­ślasz rolę jego jako tłu­ma­cza. Moim zda­niem, roz­sze­rze­nie opo­wie­ści o twór­czo­ści o dzia­łal­ność trans­la­tor­ską to świet­ny, choć sprzecz­ny z przy­wią­za­niem do węż­szej defi­ni­cji twór­czo­ści poetyc­kiej, pomysł. U Tuwi­ma moż­na ją jesz­cze bar­dziej roz­sze­rzać. Było coś, co wyszło spod ręki Tuwi­ma i nie było poezją? 

Wąska defi­ni­cja poezji… Pisząc pierw­szą wer­sję posło­wia, zła­pa­łem się na tym, że myślę o roz­gra­ni­cze­niu Tuwi­mo­wej poezji dla dzie­ci i… no wła­śnie, poezji dla doro­słych? Jest coś takie­go? Poezji 18+? Poezji, prze­pra­szam za wyra­że­nie, poważ­nej? To bar­dzo cie­ka­wa gra­ni­ca u Tuwi­ma. Zda­rza­ją się, owszem, poeci, któ­rzy od świę­ta mach­ną książ­kę dla dzie­ci, któ­ra w zamy­śle nie ma nic wspól­ne­go z tym, co piszą czy robią na co dzień. Nato­miast u Tuwi­ma ma się wra­że­nie, że to w grun­cie rze­czy róż­ne wymia­ry tego same­go języ­ka. Zresz­tą, jeśli dobrze poszu­kasz, znaj­dziesz na stro­nach „z wier­szy­ka­mi dla dzie­ci” tek­sty takie jak „Dwa wia­try” czy „Tra­wa”, któ­re uka­za­ły się w zupeł­nie doro­słych tomach wier­szy. Nie upie­ram się zwy­kle w zacie­ra­niu gra­nic na siłę i dla spor­tu, ale wyda­je mi się, że jest coś takie­go spe­cy­ficz­ne­go dla Tuwi­ma, coś spe­cy­ficz­ne­go w jego pisa­niu, sto­sun­ku do języ­ka, co powta­rza się w jego tek­stach saty­rycz­nych, arty­ku­łach, notat­kach, wypi­sach…

Wiersz jest poważ­ny, wiersz jest nie­po­waż­ny… Roz­ma­wia­łem z zeszłym tygo­dniu z Marian­ną Kija­now­ską –ukra­iń­ską poet­ką, któ­ra prze­kła­da­ła wier­sze Tuwi­ma dla dzie­ci. W szó­stym wago­nie loko­mo­ty­wy, któ­ra prze­jeż­dża­ła przez poko­je pol­skich dzie­ci sta­ła arma­ta – o! jaka wiel­ka! W szó­stym wago­nie ukra­iń­skiej loko­mo­ty­wy arma­ta nie stoi – zosta­ła zastą­pio­na czymś zupeł­nie innym, nie­nio­są­cym śmier­ci. Tłu­macz­ka nie chcia­ła, żeby arma­ty, któ­re ukra­iń­skie dzie­ci sły­szą dziś zanad­to, wdzie­ra­ły się rów­nież do świa­ta bajek. Przy­go­to­wu­jąc wybór, mie­rzy­łeś się w wier­szach Tuwi­ma z jaki­miś arma­ta­mi? Czymś, co w wier­szach pisa­nych w innych zupeł­nie cza­sach i kon­tek­ście dziś jakoś szcze­gól­nie może uwie­rać czy­tel­ni­ka?

Jedy­ną taką kwe­stią, na któ­rą tra­fi­łem, były pew­ne anty­se­mic­kie żar­ci­ki, ale anty­se­mi­tyzm to nie­po­waż­ny, małe­go kali­bru, przy­naj­mniej dla każ­de­go czy­tel­ni­ka, któ­ry potra­fi wła­ści­wie uży­wać w swo­ich lek­tu­rach kon­tek­stu. Uwie­rać więc chy­ba to nie powin­no, acz przed­wo­jen­ny autor to jed­no, a dzi­siej­szy redak­tor dru­gie i głu­po­tą było­by takie tre­ści powta­rzać, przy­wo­ły­wać.

Nie chcę zagłę­biać się w wątek armat i Ukra­iny, bo nie wie­dział­bym, co mam o tym powie­dzieć. Nato­miast odcho­dząc może od tego kon­tek­stu, powiem ci, że cenię u Tuwi­ma to, że zbyt­nio się nie przej­mo­wał i nie uwa­żał na sło­wa, nie­za­leż­nie od tego, do kogo mówił. Jako entu­zja­ście „Wia­do­mo­ści Lite­rac­kich” bra­ku­je mi czę­sto tam­tej zło­śli­wo­ści, inte­li­gen­cji, dezyn­wol­tu­ry i sar­ka­zmu we współ­cze­snym życiu lite­rac­kim. Więc jeśli Tuwim kogoś dziś jakoś uwie­ra, to nie­ko­niecz­nie dla­te­go, że „zmie­ni­ły się cza­sy”, „zdez­ak­tu­ali­zo­wał się” i tak dalej. Prze­ciw­nie – jeśli uwie­ra, to dla­te­go, że my – prze­cięt­nie, ogól­nie, sta­li­śmy się, być może, prze­sad­nie spię­ci.

O tak, zde­cy­do­wa­nie! Choć dezyn­wol­tu­ra, o któ­rej mówisz, to cechą osob­ni­cza, a nie  rzecz wyni­ka­ją­ca z cza­sów. „Bal w Ope­rze” był uzna­ny za dzie­ło por­no­gra­ficz­ne! Włą­czy­łeś jego obszer­ne frag­men­ty w zbiór. W tym arcy­dziel­nym tek­ście Miłosz widział apo­ka­lip­tycz­ny apo­kryf. „„Bal w Ope­rze” jest gwał­tow­ną saty­rą poli­tycz­ną napi­sa­ną przez czło­wie­ka zroz­pa­czo­ne­go. Ale też czymś wię­cej. Bo odra­za auto­ra zwra­ca się nie tyl­ko do dane­go ustro­ju, lecz do spo­łe­czeń­stwa ludz­kie­go w ogó­le”. Bal w o‑pe-pe-erze – jak podob­no miał mawiać Borej­sza – osa­dzo­ny prze­cież niby bar­dzo w nie­czy­tel­nych kon­tek­stach i świe­cie, któ­re­go nie ma – nie stra­cił nic ze swej aktu­al­no­ści. Prze­ra­ża­ją­ce, praw­da?

Prze­ra­ża­ją­ce, ale prze­cież to jedy­ne, co mamy – i dobrze, że mamy aż tyle. Świat Achi­kra­to­ra, w któ­rym na taj­nia­ka taj­niak mru­ga, dosta­je­my i tak. Może­my mie­rzyć się z nim z „Balem…” lub bez „Balu…”, a myślę, że zarów­no sam tekst, jak i histo­ria czło­wie­ka, któ­ry go napi­sał, mogą nam być bar­dzo pomoc­ne w myśle­niu o tym, jaka jest rze­czy­wi­stość tu i teraz.

Sko­ro nato­miast przy­wo­łu­jesz w tym kon­tek­ście Miło­sza, to tro­chę odwró­cił­bym two­ją dia­gno­zę o aktu­al­no­ści „Balu”. Ten utwór jest aktu­al­ny nie pomi­mo tego, że w cał­ko­wi­cie nie­skrę­po­wa­ny spo­sób zanu­rza się w swo­jej aktu­al­no­ści, ale wła­śnie dzię­ki temu. Pe-pe-ery się oczy­wi­ście zmie­nia­ją, ale ludzie, jak widać, nie. Dla mnie oso­bi­ście tego rodza­ju uni­wer­sa­li­zu­ją­ca lek­tu­ra, któ­ra mówi o „spo­łe­czeń­stwie ludz­kim w ogó­le” jest tu zbyt pro­sta. Bo prze­cież ten tekst gra z jed­nej stro­ny kon­kre­tem – buic­ka­mi, royce’ami, taj­nia­ka­mi i tak dalej, z dru­giej nato­miast nie­okre­ślo­no­ścią. Same lite­ry IDEOLO, któ­re poja­wia­ją się na murach, w pra­sie… Jakie to jest źró­dło­wo pro­duk­tyw­ne w swo­jej nie­okre­ślo­no­ści, praw­da? I, dzię­ki temu, aktu­al­ne, prze­kła­dal­ne na tu i teraz, ale czy „zawsze i wszę­dzie”? To róż­ni­ca. Bo prze­cież nie­okre­ślo­ność nie zna­czy, że IDEOLO pozba­wio­ne jest kon­kret­ne­go punk­tu odnie­sie­nia. Ale to, że taki punkt ist­nie­je nie ozna­cza od razu, by trze­ba było wska­zać, kto Alfa, a kto Beta. Tym bar­dziej, że Alfa i Beta to dla nas pieśń prze­szło­ści, lecz zarów­no mora­li­stów, jak i nie­szczę­śli­wych kochan­ków nam prze­cież nie bra­ku­je. Więc nawet jeśli pew­ne kon­tek­sty są dziś czy­tel­ne tyl­ko dla histo­ry­ków, nie prze­szka­dza to temu, by tekst dzia­łał, by każ­dy go sobie aktu­ali­zo­wał po swo­je­mu. Myślę, że wła­śnie frag­men­ta­rycz­ny i nie­do­mknię­ty cha­rak­ter poety­ki Tuwi­ma odpo­wia­da za tę żywot­ność i chro­ni „Bal…” przed zgub­nym sta­tu­sem zabyt­ku lite­rac­kie­go. O wie­le lepiej niż, niech mi Miłosz wyba­czy, kon­cept powie­ści z klu­czem o uni­wer­sal­nym prze­sła­niu.  

Chy­ba nie jestem naj­lep­szym pole­mi­stą w tej kwe­stii, bo bar­dzo chęt­nie nur­ku­ję w prze­brzmia­łej bie­żącz­ce – sta­rej felie­to­ni­sty­ce, wywia­dach – rze­kach sprzed dekad, w któ­rych naj­waż­niej­sze roz­mów­com wyda­je się to, co z per­spek­ty­wy cza­su sta­je się mar­gi­nal­ne. Jest w tym coś per­wer­syj­nie mediu­micz­ne­go – wiesz, co przy­nie­sie histo­ria, któ­ra dla auto­rów jest przy­szło­ścią, wiel­ką nie­wia­do­mą. Głę­biej się przez to patrzy na ludz­kie moty­wa­cje. Ale masz rację – na tle nawet wybit­nej, doraź­nej lite­ra­tu­ry „Bal…” błysz­czy! Choć dla mnie rów­nie waż­ny jest na przy­kład „Pogrzeb pre­zy­den­ta Naru­to­wi­cza”, któ­ry rów­nież włą­czy­łeś do zbio­ru. Dzień, któ­ry był nagle znów jest – to potra­fi tyl­ko wiel­ka lite­ra­tu­ra!

Peł­na zgo­da. Ricar­do Piglia, argen­tyń­ski pisarz, napi­sał coś podob­ne­go o Kaf­ce. Ujął to może w nie­co zbyt pod­nio­sły dla mnie spo­sób, bo napi­sał, że Kaf­ka umiał słu­chać per­wer­syj­ne­go szep­tu histo­rii, ale dodał do tego cie­ka­wy kawa­łek fik­cji. Otóż w jego para­do­ku­men­tal­nej powie­ści Kaf­ka miał poznać w Pra­dze mło­de­go Adol­fa Hitle­ra. To, nawia­sem mówiąc, moż­li­we, bo nie wia­do­mo dokład­nie, co Hitler w tych latach robił i gdzie miesz­kał. Więc Kaf­ka miał w tej histo­rii jako jedy­ny poważ­nie potrak­to­wać czło­wie­ka, któ­re­go inni bra­li wte­dy za waria­ta. Umiał zoba­czyć, dokąd te idee pro­wa­dzą.

Oczy­wi­ście nie każ­dy ma takie zdol­no­ści, pra­wie nikt, to, jak mówisz, wła­ści­wość wiel­kiej lite­ra­tu­ry. I myślę – tu się chy­ba zga­dza­my, że Tuwim miał tę umie­jęt­ność. Oczy­wi­ście nie mógł wie­dzieć, co się wyda­rzy, ale czuł, dokąd pro­wa­dzą wizje „endec­kich pisma­ków”. To rów­nież odpo­wia­da za siłę „Balu w Ope­rze”.

Frag­men­ty „Balu…” w książ­ce spla­tasz z inny­mi utwo­ra­mi tak, że zaczy­na­ją sta­no­wić nową całość. 

Kie­dy Michał Gło­wiń­ski przy­go­to­wy­wał wybór wier­szy do Biblio­te­ki Naro­do­wej, zde­cy­do­wał się na prze­druk cało­ści – i to jest wła­ści­wa decy­zja. Tego rodza­ju utwo­ry czy­ta się w cało­ści, wszel­kie pró­by wska­za­nia „naj­lep­szych” czy „naj­bar­dziej repre­zen­ta­tyw­nych” momen­tów są, moim zda­niem, ska­za­ne na poraż­kę.

Z dru­giej stro­ny, zamy­ka­nie książ­ki w książ­ce wyda­wa­ło mi się bez sen­su, zwłasz­cza, że to raczej mała książ­ka, czy mała prób­ka, bio­rąc pod uwa­gę roz­le­głość dorob­ku Tuwi­ma. Pomysł, by prze­pla­tać frag­men­ty „Balu…” z wcze­śniej­szy­mi wier­sza­mi jest pro­po­zy­cją odwró­ce­nia kie­run­ku czy­ta­nia. Gdy Tuwim zaczy­na, rady­kal­na poety­ka „Balu…” jest tyl­ko jed­nym z moż­li­wych kie­run­ków ewo­lu­cji jego dzie­ła. A jed­nak jej okru­chy są zawar­te w wier­szach Tuwi­ma od same­go począt­ku. Takie spoj­rze­nie wydo­by­wa, przy­naj­mniej mam nadzie­ję, że tak jest, ten szcze­gól­ny cha­rak­ter „Balu w Ope­rze”, któ­ry nazwa­no, jak powie­dzia­łeś, apo­kry­fem wła­śnie „apo­ka­lip­tycz­nym”.

Kie­dy przy­go­to­wy­wa­łem wybór Bia­ło­szew­skie­go, zasta­na­wia­łem się, czy nie ma w tym cze­goś nie­sto­sow­ne­go. Trud­no o coś rów­nie nie­zgod­ne­go z duchem awan­gar­dy niż cele­bra­cja set­nych uro­dzin. Kie­dy wra­cam do „Bła­ga­nia”, łapie mnie ten sam lęk. Nie bałeś się, czy­ta­jąc ten wiersz, że na koń­cu pad­nie „od wybo­rów na stu­le­cie uro­dzin”?

W swo­ich poglą­dach na ten temat jestem kon­se­kwent­ny. Uwa­żam, że wybór jest zawsze lep­szy niż brak wybo­ru.

Oczy­wi­ście. Mia­łem na myśli to, że Tuwim, jak mi się zda­je, bał się upo­mni­ko­wie­nia, a two­rze­nie wybo­rów może nieść poku­sę pisa­nia ich w nazbyt namasz­czo­ny spo­sób. Miał ago­ra­fo­bię – pew­nie wsa­dze­nie na cokół mogło pogłę­biać tę przy­pa­dłość. Na szczę­ście Któ­ra godzi­na, gów­nia­rzu? uni­ka tej pułap­ki. 

Zga­dzam się z tobą w zupeł­no­ści i oczy­wi­ście takie wąt­pli­wo­ści też mi towa­rzy­szy­ły. Kie­dy zaczy­na­łem pra­cę, pomy­śla­łem, że zamiast się­gać do współ­cze­snych wydań, wolę poczy­tać Tuwi­ma w wyda­niach przed­wo­jen­nych z ich, inną jed­nak, orto­gra­fią i inter­punk­cją. Posze­dłem do czy­tel­ni Insty­tu­tu Filo­lo­gii Pol­skiej Uni­wer­sy­te­tu Wro­cław­skie­go, bo tak sta­re książ­ki udo­stęp­nia­ją tyl­ko na miej­scu, i zaczą­łem czy­tać, bez nasta­wie­nia, by szu­kać jakie­goś klu­cza czy kon­cep­tu. Pierw­szym, co mnie ude­rzy­ło, było to, jak współ­cze­sny jest język tej poezji. Bar­dzo szyb­ko nabra­łem pew­no­ści, że nie będzie to oko­licz­no­ścio­wa laur­ka, ale cał­kiem współ­cze­sna książ­ka. A jak było z tobą i Bia­ło­szew­skim?

Rów­nież myśla­łem o tym, że orga­ni­zo­wa­nie bene­fi­su z wiel­kim, zło­tym fote­lem i kon­fet­ti dla czci­god­ne­go sole­ni­zan­ta było­by para­dok­sal­nym bra­kiem sza­cun­ku. Putra­ment by pew­nie sobie o czymś takim marzył. Ale Bia­ło­szew­ski? Tuwim? On pew­nie by powie­dział: „Poca­łuj­cie wy mnie wszy­scy w dupę”. Wła­śnie dla­te­go twój zbiór – od tytu­łu, przez układ i wybór – tak mi się podo­ba!

Dzię­ku­ję, to bar­dzo miłe, bo to jest dokład­nie ta intu­icja, któ­rej trzy­ma­łem się od począt­ku, pra­cu­jąc nad tym wybo­rem.

Sły­sza­łem legen­dy o wro­cław­skich tram­wa­jach. Jeź­dzisz cza­sem na ich przed­nich plat­for­mach?

O, nie. Wystę­pu­ję jako autor wybo­ru i posło­wia, jeż­dżę w dru­gim wago­nie, wygod­nie roz­par­ty na szaf­ce znaj­du­ją­cej się przy tyl­nej szy­bie. Nie­mniej, wro­cław­skim tram­wa­jom inni zapew­ni­li miej­sce w pol­skiej poezji współ­cze­snej. Widzisz tu, jako czy­tel­nik, jakieś punk­ty stycz­ne?

Sły­sza­łem, że u was każ­dy czymś sobie doje­dzie na koniec Gra­bi­szyń­skiej. Ale w każ­dym mie­ście mamy ten sam tram­waj, któ­ry pew­ne­go dnia znaj­dziesz na załą­czo­nym obraz­ku. To co – wska­ku­je­my i jedzie­my godzin­kę poko­mu­ni­zo­wać i poprze­glą­dać bro­szur­ki por­no­gra­ficz­ne

Chodź pobluź­nić – dziś świę­to.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry – pań­stwo­we­go fun­du­szu celo­we­go.