Skutkiem ubocznym jest generowanie głębi

Alek­san­dra Górec­ka: Hej, Jul­ka. Muszę przy­znać, że od począt­ku byłam fan­ką Two­ich wier­szy. A mię­dzy inny­mi dla­te­go, że robią ze mną coś magicz­ne­go – cho­ciaż nie do koń­ca wszyst­ko rozu­miem, to czu­ję się w tym nie­ro­zu­mie­niu swo­bod­nie i przy­jem­nie. Kie­dy czy­tam Two­je wier­sze, mam wra­że­nie, jak­bym uczest­ni­czy­ła w roz­mo­wie z przy­ja­ciół­ką, sie­dzi­my sobie na mur­ku, pije­my cran­ber­ry juice, komen­tu­je­my jego smak i roz­ma­wia­my dalej. O naszych prze­ży­ciach, emo­cjach, życiu codzien­nym. I to nie­sa­mo­wi­cie wcią­ga­ją­ce roz­mo­wy. Co sądzisz o takim odbio­rze? Czy taki mia­łaś zamysł?

Julia Jan­kow­ska: Cześć, Olu, cie­pło na ser­cu się robi od takich dekla­ra­cji. Zde­cy­do­wa­nie przy­ja­ciół­ko­wa­tość mie­ści się gdzieś w zamy­śle tomi­ku, dla któ­re­go głów­ną inspi­ra­cją była insty­tu­cja notat­ni­ka w tele­fo­nie, doce­nia­na przez wie­lu, w krę­gach poetyc­kich sza­no­wa­na przez nie­licz­nych. Luź­no moż­na powią­zać ją z feno­me­nem „notes app poetry”, poezji notat­ni­ka, któ­ra nie wiem jak do cie­bie, ale do mnie gdzieś tam dobi­ja się przez insta­gra­ma. Czy jest to poezja peł­na wdzię­ku i lite­rac­kie­go hono­ru? Raczej nie. Czy ktoś pró­bu­je szcze­rze wyra­zić sie­bie? Raczej tak. I ja to kocham. I nie dla­te­go, że szu­kam kam­pu czy wzru­szam się jakąś naiw­no­ścią for­my. Smart­fo­no­wy notat­nik prze­ra­bia leni­we i przy­pad­ko­we wiąz­ki rze­czy­wi­sto­ści na intym­ne języ­ki. Część utwo­rów w tomi­ku to wła­śnie notat­ki moich przy­ja­ciół, któ­rych pro­szę o wysy­ła­nie scre­enów ich dzieł, stąd zapew­ne wyni­ka ponie­kąd przy­ja­ciół­ko­wa­tość zbio­ru. Reak­cja na cran­ber­ry juice jest reak­cją Fran­ka, któ­re­mu prze­sy­łam ser­decz­ne buziacz­ki.

W związ­ku z tym mam wra­że­nie, że kore­spon­du­jesz z kla­sycz­nym mode­lem wier­sza, chcąc poka­zać, że wier­szem może być wszyst­ko. Bawisz się for­mą, wsta­wia­jąc kon­tro­lo­wa­ne błę­dy, zamie­nia­jąc pierw­sze zda­nie w tytuł, wybie­ra­jąc róż­ną budo­wę wier­sza, cza­sem ma się wra­że­nie, że loso­wy podział na wer­sy. Ide­al­nie widać ten prze­skok form w trzech nastę­pu­ją­cych po sobie wier­szach: krót­ki, luź­ny tekst, przy­po­mi­na­ją­cy nie­ja­ko urwa­ną notat­kę („Pęcherz sła­bo zapeł­nio­ny”), wiersz będą­cy pomię­dzy notatką/wiadomością a roz­mo­wą, zło­żo­ny już z pew­nej kon­kret­nej struk­tu­ry („Oni nie wie­dzą że ja piszę wiersz w notat­kach”) i bar­dziej poważ­ny, momen­ta­mi wznio­sły z wer­sa­mi zaczy­na­ją­cy­mi się od wiel­kiej lite­ry („Dap­per­stre­et (J.C. Blo­em cover)”). To wszyst­ko wyda­je mi się tutaj nie­przy­pad­ko­we, mam słusz­ną intu­icję? Jaki cel mają te zasto­so­wa­ne przez Cie­bie „prze­sko­ki”?

Powiem tak: mnie nikt struk­tu­ra­li­zmu oduczać nie musiał. Jestem świa­do­ma tych prze­sko­ków, bo czy­tam coś cza­sem i wiem, że tro­chę sobie z tymi wier­sza­mi pozwa­lam. Jako dla dziec­ka kom­pu­te­ra, jest to dla mnie jed­nak bar­dzo natu­ral­ne, że naj­pierw się sły­szy, że pęcherz sła­bo zapeł­nio­ny, potem wpa­da się w cierp­ką wymia­nę zdań, żeby na koniec zapła­kać nad pięk­nem poezji dru­ko­wa­nej na papie­rze, kie­dy to nie lata­ły dro­ny i moż­na jesz­cze było napi­sać coś poru­sza­ją­ce­go. Naj­czę­ściej w ogó­le to te trzy rze­czy naraz, w trzech osob­nych kar­tach. Moż­na nabrać wra­że­nia, że jedy­ne, co pozo­sta­ło, to przy­ła­py­wa­nie słów w miej­scach, w któ­rych nie powin­no ich być, a wte­dy zaba­wa for­mą oka­zu­je się naśla­do­wa­niem zaba­wy rze­czy­wi­sto­ści, któ­ra kula sobie pod­mio­tem jak jej się podo­ba. Nie chcę przez to powie­dzieć, że wyna­la­złam eklek­tyzm, a jedy­nie że język może być tak doświad­cza­ny, tro­chę hiper­ak­tyw­nie, tro­chę z defi­cy­tem. Może, nie musi, a może wręcz nie powi­nien. Ale może.

Nie­zwy­kle rezo­nu­ją ze mną sło­wa z wier­sza „Skut­kiem ubocz­nym jest to”, w któ­rym piszesz, że w obna­ża­niu myśli moż­na doświad­czyć luki. Czy­ta­jąc Twój tomik, mam poczu­cie, jak­by ten wiersz nie­ja­ko patro­no­wał całe­mu zesta­wo­wi. Two­je wier­sze na pierw­szy rzut oka wyda­ją się pro­sty­mi komu­ni­ka­ta­mi, dym­ka­mi cha­tu, któ­re zaraz znik­ną, bo prze­cież o to cho­dzi. Ale oka­zu­je się, że nie do koń­ca, że kry­je się za tym coś o wie­le głęb­sze­go i poważ­niej­sze­go niż to, cze­go doświad­cza­my po pierw­szej lek­tu­rze. Z każ­dym kolej­nym czy­ta­niem ujaw­nia­ją się przede mną coraz to nowe war­stwy, więc chce się iść głę­biej i głę­biej. Wte­dy mówisz: „włóż palec tak dale­ko jak tyl­ko moż­li­we”. Czy tak wła­śnie jest, że w wier­szach poukry­wa­łaś róż­ne wąt­ki tak, aby czy­tel­nik mógł je co chwi­lę odkry­wać, „wty­kać palec”?

Podo­ba mi się, że zwró­ci­łaś uwa­gę na tego palu­cha, bo poka­zu­je on hipo­kry­zję i pew­ną ułu­dę moje­go pro­jek­tu. Pier­wot­nie bez­oary to mia­ła być afir­ma­cja płyt­ko­ści, powierzch­nio­wo­ści, mały sprze­ciw wobec wymo­gu głę­bi sta­wia­ne­go poezji. Łączy się to z zamy­słem notat­ko­wym, bo jeśli nie­po­eci wcho­dzi­li­by w głąb sie­bie, zapi­su­jąc coś w auto­bu­sie, nato­miast poeci nabra­li­by podej­rzeń co do intro­spek­cji, to może przy­wró­ci­ło­by to poezji rozu­mia­nej jako zaan­ga­żo­wa­nie pewien balans. A jed­nak grze­ba­łam w notat­kach swo­ich i przy­ja­ciół, zesta­wi­łam je ze sobą, opa­trzy­łam tytu­łem, wresz­cie pod­pi­sa­łam się pod tym imie­niem i nazwi­skiem. Skut­kiem ubocz­nym jest gene­ro­wa­nie głę­bi. Pozo­sta­je wło­żyć palec tak dale­ko, jak tyl­ko moż­li­we.

Sko­ro już o wcho­dze­niu w głąb wier­sza mowa, chcia­łam spy­tać Cię o Two­je lite­rac­kie inspi­ra­cje. Czy masz patronów/patronki swo­je­go tomi­ku? Jeśli tak, to czy zaczerp­nę­łaś od nich jakieś moty­wy? Albo w jaki spo­sób mają oni/one prze­ło­że­nie na Two­je pisa­nie?

O lite­rac­kie inspi­ra­cje wciąż jesz­cze muszę się tro­chę posta­rać. Pamię­tam, że pierw­sze wier­sze pisa­łam pod wpły­wem Pawi­lo­nów Domi­ni­ka Bie­lic­kie­go. Jeśli cho­dzi o patro­nów tomu, to bile­ty mie­sięcz­ne, Bia­ło­szew­ski, miłość, ból i dziew­czy­na.

Wra­ca­jąc do Two­je­go zesta­wu, chcia­łam spy­tać Cię tak­że o wiersz, któ­ry jest jedy­nie tytu­łem: „Moja mama jak była mała to połknę­ła osę”. Czy mogła­byś nam przy­bli­żyć nie­co, dla­cze­go ten wiersz ma taką for­mę? Cał­ko­wi­cie odpły­wa­jąc (haha) – czy ten wiersz był osą, a kie­dy mama go połknę­ła, znik­nął? To oczy­wi­ście pół żar­tem, pół serio, ale widzę tu sze­ro­kie pole do inter­pre­ta­cji, a nawet tzw. wol­nej ame­ry­kan­ki!

Może nie do ame­ry­kan­ki, ale do wol­no­ści i pusz­cze­nia wodzów jak naj­bar­dziej bym zachę­ca­ła :), two­ja inter­pre­ta­cja urze­kła mnie zupeł­nie na serio. A wiersz jest odpo­wie­dzią na pyta­nie zada­ne w innym wier­szu, a mi się wyda­je, że z odpo­wie­dzia­mi to tak czę­sto jest, że one są samym tytu­łem.

W Two­im tomi­ku poja­wia­ją się rów­nież słowa/wyrażenia, któ­re cen­zu­ru­jesz. Dla­cze­go?

O czym nie moż­na mówić, to nale­ży wypi­kać albo powie­dzieć bar­dzo niskim, zmo­du­lo­wa­nym gło­sem. Są sło­wa, na któ­re nie jestem jesz­cze goto­wa, ale innych nie znam.

Na koniec chcia­łam Cię spy­tać o tytuł tomu bez­oary. Pamię­tam jesz­cze, kie­dy były to odklej­ki. Dla­cze­go zde­cy­do­wa­łaś się na zmia­nę tytu­łu? I czym są tytu­ło­we „bez­oary”? Czy sko­ja­rze­nie z Har­rym Pot­te­rem jest słusz­ne? Bo jeśli tak, to już rozu­miem swo­je pierw­sze zda­nie z naszej roz­mo­wy o tym, że Two­je wier­sze „robią ze mną coś magicz­ne­go”.

To zaszczyt móc cię ocza­ro­wać, zwłasz­cza że moje wier­sze nie mają nic wspól­ne­go z Har­rym Pot­te­rem. Sta­ram się o nim nie myśleć. Bez­oary może i brzmią magicz­nie, ale to są uro­jo­ne kamie­nie jeli­to­we, powsta­ją­ce z nie­stra­wio­nych resz­tek jedze­nia, zupeł­nie jak wier­sze. Do zmia­ny tytu­łu zachę­ci­ła mnie Asia i mia­ła oczy­wi­ście rację. Odkle­jać dalej się lubię, ale od momen­tu roz­po­czę­cia pra­cy nad tomem doj­rza­łam i wydo­ro­śla­łam, a trze­ba umieć sta­rzeć się z wdzię­kiem. Z ter­mi­nem zapo­zna­łam się, kie­dy to na szczot­ce zosta­wi­łam całe kłę­by wło­sów, a taki Mati pod­niósł ją prze­ra­żo­ny i zapy­tał: „Co to za bez­oary?!”.