Żadnego pokolenia nie było

Mar­ta Pod­gór­nik: Rom­ku, witaj w gro­nie trzy­dzie­sto­let­nich auto­rów dzieł zebra­nych (śmiech). Jak się z tym czu­jesz? Bo ja nie­co dziw­nie…

Roman Honet: Zwłasz­cza, że zna­la­złaś się w gro­nie dwu­dzie­sto­let­nich auto­rów dzieł zebra­nych (śmiech). Mówiąc poważ­nie – taka moda, taka epo­ka. Wyda­nie wier­szy zebra­nych prze­sta­ło być zda­rze­niem rzad­kim, zwią­za­nym z pod­su­mo­wa­niem czy przy­pi­sa­niem ran­gi, sta­ło się powszech­ną wydaw­ni­czą prak­ty­ką. Epi­zo­dycz­ne przed­się­wzię­cia, mają­ce na celu przede wszyst­kim nada­nie książ­ce ran­gi, zosta­ły zastą­pio­ne przez czyn­ność mają­cą za zada­nie uła­twić do niej dostęp. Świę­to zosta­ło zastą­pio­ne przez potrze­bę. Mnie to nie uwie­ra, wier­sze zebra­ne mają dziś zna­cze­nie użyt­ko­we, a nie pomni­ko­we. Świat dzi­siaj strze­la seria­mi. Sko­ro na księ­gar­skich pół­kach sto­ją Zebra­ne prze­pi­sy sio­stry Ana­sta­zji albo zbio­ry sen­ten­cji w sty­lu Jak osią­gnąć suk­ces, to może nie jest to zbyt szczę­śli­wy układ rze­czy, może to nie jest ta twarz epo­ki, któ­rą chciał­bym oglą­dać, ale wła­śnie dla­te­go nie widzę żad­ne­go, dosłow­nie żad­ne­go powo­du, żeby nie było dostę­pu do wier­szy, jeśli to moż­li­we tak­że w zebra­nych wyda­niach i tak­że auto­rów współ­cze­snych.

Pozwól, że będę sen­ty­men­tal­na i powspo­mi­nam. Teraz, przy oka­zji wyda­nia Two­jej książ­ki, wyjąt­ko­wo nam wypa­da. Debiu­to­wa­li­śmy w tym samym cza­sie, byli­śmy przy­kła­da­ni do roz­ma­itych kon­cep­cji poko­le­nio­wej for­ma­cji, co jak pamię­tam zawsze budzi­ło nasze roz­ba­wie­nie (nie­raz iry­ta­cję).

For­ma­cja? Poko­le­nie? Owszem, ale nie w moim loka­lu. Pamię­tam wyda­rze­nia zwią­za­ne z rocz­ni­ka­mi 70., ale pró­by głęb­sze­go uza­sad­nie­nia same­go ter­mi­nu od począt­ku wyda­wa­ły mi się zbyt sztucz­ne i zbyt inten­cjo­nal­ne. Nad­mier­na gor­li­wość szła w parze z powierz­chow­no­ścią, sko­ro głów­nym kry­te­rium przy­na­leż­no­ści do tego rze­ko­me­go poko­le­nia była wyłącz­nie data uro­dze­nia, i ta, że tak powiem, demo­gra­ficz­na racjo­nal­ność to była chy­ba jedy­na racjo­nal­ność tej kon­cep­cji. Żad­ne­go poko­le­nia nie było. Nie było żad­nej for­ma­cji. Mówie­nie wyłącz­nie w swo­im imie­niu oka­za­ło się jedy­ną praw­dą, i nawet jeśli ta praw­da nie nio­sła ze sobą mani­fe­sta­cyj­nej ory­gi­nal­no­ści, była osta­tecz­na i nie dawa­ła wybo­ru. Żeby pochy­lić się nad wier­szem albo pisać swój wła­sny, nie­po­trzeb­ne jest poko­le­nie i każ­dy to wie.

Z trzech pomiesz­czo­nych w mojej Two­ich ksią­żek naj­bar­dziej kocham ali­cję; może dla­te­go, że naj­dłu­żej, a może dla­te­go, że tam­to obra­zo­wa­nie, wte­dy, było kom­plet­nie pod prąd obo­wią­zu­ją­cych mło­dą poezję ten­den­cji. Nie mia­łeś ocho­ty wpi­sać się w żaden trend, żaden spór poko­le­nio­wy (taki zresz­tą jak wie­my nigdy nie ist­niał, nawet na uży­tek kry­ty­ki kon­tro­wa­li­śmy się dość rachi­tycz­nie). ali­cja pozo­sta­je dzię­ki temu nie­tknię­ta łatwy­mi kry­tycz­ny­mi (i pseu­do­kry­tycz­ny­mi) roz­po­zna­nia­mi. Dla mnie to naj­waż­niej­szy debiut tam­te­go cza­su.

Miło sły­szeć. Tak czy owak całe to zja­wi­sko, świa­do­me wpi­sy­wa­nie się w nur­ty, przy­sta­wa­nie na to, co obo­wią­zu­ją­ce, mogła uza­sad­nić wyłącz­nie mło­dość albo wyra­cho­wa­nie. Wte­dy była to chy­ba mło­dość. Dziś w więk­szym stop­niu może to tłu­ma­czyć kal­ku­la­cja, ale może za mało jesz­cze lat minę­ło albo ja nie­do­brze patrzę.

Każ­da przy­zwo­ita for­ma­cja skła­da się z autsaj­de­rów… Rocz­ni­ki 70. też? Teraz, jak wiem, przy­go­to­wu­jesz anto­lo­gię mło­dej poezji. Jacy byli­śmy?

Nie wia­do­mo, czym zakoń­czą się przy­go­to­wa­nia. Na razie mam kil­ka pomy­słów. Oraz tytuł: „Czas umie­rać” (śmiech). Chy­ba się powta­rzam, ale napraw­dę nie wiem, po co ta per­ma­nent­na poko­le­nio­wa opty­ka jest tak głę­bo­ko zain­sta­lo­wa­na w myśle­niu o współ­cze­snej poezji. Nie mam potrze­by oglą­da­nia na gene­ra­cyj­nym tle ani sie­bie, ani moich rówie­śni­ków. Zresz­tą czy to ja utrzy­my­wa­łem, że poko­le­nie rocz­ni­ków 70. jest fak­tem? Czy to ja wska­zy­wa­łem na domnie­ma­ne lub fak­tycz­ne desy­gna­ty, któ­re mogły­by wyzna­czać to poko­le­nie? Mówi­łem o wspól­nych ide­ach? O pro­gra­mo­wych wier­szach? O nazwi­skach? Nie przy­po­mi­nam sobie. Pra­cę anto­lo­gi­sty – tak jak ją widzę w moim zamy­śle – moż­na rze­tel­nie wyko­nać bez tego bala­stu. A pro­pos out­si­de­rów powiem tyle: nie wiem, dla­cze­go aku­rat wyścig, dla­cze­go wła­śnie zawo­dy, dla­cze­go out­si­de­rzy, lide­rzy i kto tam jesz­cze, i zasta­na­wiam się – to już nie odno­śnie Two­je­go pyta­nia, ale pew­nej ten­den­cji – czy ktoś tu nie pomy­lił dys­cy­plin.

Jeśli ist­nie­je coś takie­go, jak poezja rocz­ni­ków 70., to jeste­śmy Beatle­sa­mi czy Sto­ne­sa­mi? Bo to chy­ba jed­nak nie pun­krock?

Jeśli ist­nie­je coś takie­go, jak poezja rocz­ni­ków 70., to moż­na być nawet kró­lo­wą angiel­ską, ale lepiej się z tym nie obno­sić, żeby nie wzbu­dzać zain­te­re­so­wa­nia psy­chia­trów. Ale ja tam nie wiem, czy ist­nie­je. Uro­dzo­nych wte­dy auto­rów roz­po­zna­ję z osob­na, razem nie wyglą­da­ją, jak­by mie­li wspól­ne inte­re­sy, nie sądzę, żeby obcią­ża­ła ich data uro­dzin. Ja i ja – to jest moje poko­le­nie, za inne nigdy nie mówi­łem, jeże­li ktoś zna inne, to niech je skrzyk­nie i poka­że, popa­trzy­my.

Rom­ku, cze­mu nie dosta­li­śmy nigdy Nagro­dy Kościel­skich?

Bo razem mamy ponad 40 lat (śmiech).