21

Przez lata na Por­cie Lite­rac­kim spo­ty­ka­li się ze sobą czy­tel­ni­cy, poeci, pro­za­icy, tłu­ma­cze i kry­ty­cy lite­rac­cy – wszyst­ko po to, by roz­ma­wiać o lite­ra­tu­rze, słu­chać utwo­rów zaska­ku­ją­cych, inspi­ru­ją­cych, prze­ła­mu­ją­cych kon­wen­cje. Na prze­kór wyobra­że­niom – wyda­rze­nia przy­cią­ga­ły tłu­my. Oprócz twór­ców pol­skich na festi­wa­lu gości­ła ponad set­ka zagra­nicz­nych auto­rów z bli­sko trzy­dzie­stu kra­jów, z Lau­rie Ander­son, Jorie Gra­ham, Her­tą Mül­ler i Edmun­dem White’em na cze­le. Legnic­ka, a następ­nie wro­cław­ska impre­za sta­ła się jed­ną z waż­niej­szych pol­skich kul­tu­ral­nych marek na świe­cie. Swój jubi­le­usz świę­to­wa­ła dwu­dzie­sto­ma spe­cjal­ny­mi wyda­rze­nia­mi w Bar­ce­lo­nie, Ber­li­nie, Edyn­bur­gu, Haj­da­ra­ba­dzie, Kal­ku­cie, Kopen­ha­dze, Moskwie, New Del­hi, Niż­nym Nowo­gro­dzie, Oslo, Pil­znie, Pra­dze, Rydze, Tabo­rze, Tal­li­nie, Tar­tu i Wil­nie.

Teraz festi­wal, któ­re­go począt­ki się­ga­ją 1996 roku i Euro­pej­skich Spo­tkań Pisa­rzy, zmie­nia­ją­cy swo­ją nazwę w 1997 roku na Fort Legni­ca, w 2000 roku na Port Legni­ca, a w 2004 roku na Port Lite­rac­ki Wro­cław, prze­no­si się w nie­ty­po­we miej­sce, zysku­je nowych kra­jo­wych i mię­dzy­na­ro­do­wych part­ne­rów oraz uzu­peł­nia swój pro­gram o Euro­pej­skie Forum Lite­rac­kie, by mie­rzyć się z pro­ble­ma­mi współ­cze­snej lite­ra­tu­ry. „Rady­kal­nie zmie­nia­my for­mu­łę impre­zy i wypro­wa­dza­my ją za mia­sto, by zapro­po­no­wać czy­tel­ni­kom uciecz­kę od zgieł­ku i podróż w nie­zna­ne” – mówił w wywia­dzie ser­wi­so­wi wywrota.pl Artur Bursz­ta. Nowa nazwa – Sta­cja Lite­ra­tu­ra 21 – akcen­tu­je miej­sca wyda­rzeń: sta­cję nar­ciar­ską Czar­na Góra w Sien­nej oraz byłą sta­cję PKP w Stro­niu Ślą­skim, ale tak­że pod­kre­śla (przez licz­bę „21”) kon­ty­nu­ację naj­star­sze­go kra­jo­we­go festi­wa­lu lite­rac­kie­go.

Jego wyjąt­ko­wość na tle innych podob­nych wyda­rzeń to nie tyl­ko loka­li­za­cja i nie­ma­in­stre­amo­wi uczest­ni­cy, ale tak­że pro­gram pod­po­rząd­ko­wa­ny jed­ne­mu wąt­ko­wi. Moty­wem prze­wod­nim 21. edy­cji będzie temat „Debiut i co dalej?” (Debut: what next?). Zagra­nicz­ni agen­ci, wydaw­cy, orga­ni­za­to­rzy festi­wa­li, dyrek­to­rzy insty­tu­cji, pro­mo­to­rzy ksią­żek i tłu­ma­cze szu­kać będą odpo­wie­dzi na pyta­nia: „Jak wyszu­ki­wać lite­rac­kie talen­ty?”, „Jak wspie­rać mło­dych auto­rów?” i „Jak zosta­je się mię­dzy­na­ro­do­wym auto­rem?”. W trak­cie dwu­na­stu spo­tkań pozna­my naj­cie­kaw­sze Nowe gło­sy z Euro­py i Pol­ski, przyj­rzy­my się dru­gim książ­kom w dorob­ku auto­rów, dowie­my się, jak to jest ponow­nie debiu­to­wać, w nie­co innej lite­rac­kiej roli, poroz­ma­wia­my o tym, jak debiu­to­wa­no daw­niej, oraz uzu­peł­ni­my warsz­tat począt­ku­ją­cych kry­ty­ków, tłu­ma­czy i poetów.

Wśród gości Euro­pej­skie­go Forum Lite­rac­kie­go znaj­dą się m.in.: Chri­stos Chrys­so­po­ulos, Lyn­dy Cooke, Bir­git Hatle­hol, Zol­tán Jeney, Anto­nia Lloyd-Jones, David Lopez-Del Amo, Roman Simić, Mar­tin Solo­truk. Deba­ty popro­wa­dzą: Mika Bul­je­vić, Ale­xan­dra Büchler, Paolo Fer­re­ira oraz Michał Cha­ciń­ski. Nowe gło­sy z Euro­py – Juana Adcock (Mek­syk / Szko­cja), Bru­no Vie­ira Ama­ral (Por­tu­ga­lia), Cla­re Azzo­par­di (Mal­ta), Rume­na Buža­ro­vska (Mace­do­nia), Eri­ka Fatland (Nor­we­gia), Albert Forns (Kata­lo­nia), Anja Golob (Sło­we­nia), Árpád Kol­lár (Węgry), Ciwan­merd Kulek (Tur­cja) i Zoran Pilić (Chor­wa­cja) – odwie­dza­ją obec­nie naj­waż­niej­sze lite­rac­kie festi­wa­le na świe­cie, ale całą dzie­siąt­kę zoba­czyć i usły­szeć będzie moż­na tyl­ko w Stro­niu Ślą­skim.

Nowe gło­sy z Pol­ski to: Tomasz Bąk, Kon­rad Góra, Kami­la Janiak, Szcze­pan Kopyt, Jako­be Mansz­tajn, Dawid Mate­usz, Kira Pie­trek, Piotr Przy­by­ła, Maciej Tara­nek i Ilo­na Wit­kow­ska. Ich twór­czość przy­bli­żą naj­zdol­niej­si kry­ty­cy mło­de­go poko­le­nia: Paweł Kacz­mar­ski, Mar­ta Koron­kie­wicz oraz Maja Staś­ko. „Debiut po debiu­cie” zali­czą: Tade­usz Dąbrow­ski (jako pro­za­ik), nomi­no­wa­na do tego­rocz­nej edy­cji Nike – Bron­ka Nowic­ka (fil­mo­wiec a teraz tak­że pisar­ka) oraz Adam Popra­wa (jako tłu­macz). O swo­ich dru­gich książ­kach opo­wie­dzą: Sła­wo­mir Elsner, Jakub Głu­szak i Szy­mon Słom­czyń­ski.

Każ­de festi­wa­lo­we wyda­rze­nie to tra­dy­cyj­nie pre­mie­ra wydaw­ni­cza. Wśród nich znaj­dą się książ­ki prze­kła­do­we – przy­go­to­wa­ne przez Han­nę Igal­son-Tygiel­ską, Hali­nę Kra­lo­wą, Jerze­go Jar­nie­wi­cza, Annę Wasi­lew­ską oraz Szy­mo­na Żuchow­skie­go – euro­pej­skich kla­sy­ków: Jame­sa Joy­ce­’a, Tom­ma­sa Lan­dol­fie­go, Ray­mon­da Quene­au i Natha­lie Sar­rau­te, któ­re będą pre­tek­stem do roz­mów o tym, jak nie­gdyś wyglą­da­ły debiu­ty. Spo­tka­nia popro­wa­dzą m.in. Kac­per Bart­czak, Adam Lip­szyc, Pau­li­na Mało­chleb, Tomasz Pin­del, Arka­diusz Żychliń­ski. Dla każ­de­go z nich będzie to debiut w takiej roli na festi­wa­lu Biu­ra Lite­rac­kie­go.

Naj­bar­dziej roz­po­zna­wal­nym debiu­tan­tem na festi­wa­lu będzie… Ryszard Kry­nic­ki. Debiu­tan­tem, ponie­waż obec­ność wybit­ne­go poety wią­że się z publi­ka­cją jego pierw­szej książ­ki Pęd pogo­ni, pęd uciecz­ki w posta­ci, w jakiej mia­ła się nie­gdyś uka­zać (wer­sja wydru­ko­wa­na w 1968 roku jest nie­uzna­wa­na przez auto­ra z powo­du inge­ren­cji cen­zu­ry i wydaw­cy). Zapla­no­wa­no tak­że „Pra­cow­nie lite­rac­kie”: kry­tycz­ną, twór­czą, prze­kła­do­wą, kadro­wą i otwar­tą (doda­ną ze wzglę­du na duże zain­te­re­so­wa­nie uczest­ni­ków) – popro­wa­dzo­ne przez uzna­nych wykła­dow­ców, takich jak: Michał Mer­czyń­ski, Mar­ta Pod­gór­nik, Paweł Poto­ro­czyn i Beata Sta­siń­ska. Spo­tka­nia te odby­wać się będą w warun­kach domo­wych – w miesz­ka­niach znaj­du­ją­cych się w kom­plek­sie Apar­ta­men­ty Czar­na Góra.

Orga­ni­za­to­rzy festi­wa­lu świa­do­mie odrzu­ca­ją domi­nu­ją­cy obec­nie model pro­pa­go­wa­nia czy­tel­nic­twa w Pol­sce, by szu­kać bar­dziej sku­tecz­nych metod współ­pra­cy z auto­ra­mi, czy­tel­ni­ka­mi oraz oso­ba­mi zawo­do­wo zaj­mu­ją­cy­mi się lite­ra­tu­rą. Model ten, jak wspo­mi­nał w wywia­dzie dla wro­cław­skie­go wyda­nia „Pol­ska The Times” Artur Bursz­ta, „oka­zał się nie­sku­tecz­ny tak­że w dzia­ła­niach Biu­ra Lite­rac­kie­go. Nowe pomy­sły: loko­wa­nie festi­wa­lu w gmi­nie, w któ­rej zamel­do­wa­nych jest nie­co ponad sześć tysię­cy miesz­kań­ców oraz zmia­na dotych­cza­so­wej for­mu­ły impre­zy, to jesz­cze nie lekar­stwo na bolącz­ki czy­tel­nic­twa, ale bar­dzo kon­kret­na pró­ba szu­ka­nia alter­na­tyw­ne­go mode­lu dzia­łań”.

W reali­za­cji tego wyma­ga­ją­ce­go pla­nu, jakim jest nie tyl­ko orga­ni­za­cja impre­zy wła­ści­wie od pod­staw w zupeł­nie nowym miej­scu i z nowy­mi uczest­ni­ka­mi, ale i pró­ba odpo­wie­dzi na palą­ce pyta­nia o stan pol­skie­go czy­tel­nic­twa, poma­ga­ją: plat­for­ma Lite­ra­ry Euro­pe Live, Cen­trum Edu­ka­cji, Tury­sty­ki i Kul­tu­ry, Mia­sto i Gmi­na Stro­nie Ślą­skie, Czar­na Góra Resort. Wybra­ne pro­jek­ty finan­so­wa­ne są poprzez unij­ny pro­gram Kre­atyw­na Euro­pa mimo odmo­wy udzie­le­nia pol­skie­go wkła­du ze stro­ny Mini­ster­stwa Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go. Głów­nym mece­na­sem festi­wa­lu oraz Euro­pej­skie­go Forum Lite­rac­kie­go jest Fon­da­tion Jan Michal­ski pour l’E­cri­tu­re et la Lit­téra­tu­re ze Szwaj­ca­rii.