25-lecie w Biurze Literackim w 2020 roku

W nie­ty­po­wy spo­sób Biu­ro Lite­rac­kie w 2020 roku będzie świę­to­wać swo­je dwu­dzie­sto­pię­cio­le­cie. Zamiast jubi­le­uszo­wych publi­ka­cji, wystaw, kon­fe­ren­cji, oko­licz­no­ścio­wych imprez i wyda­rzeń zosta­ły zapla­no­wa­ne nowe ini­cja­ty­wy wydaw­ni­cze, kolej­ne książ­ki debiu­tan­tów, inno­wa­cyj­ne pro­jek­ty edu­ka­cyj­ne oraz szko­le­nio­we.

Po wypro­wadz­ce z Wro­cła­wia (i to w roku, gdy mia­sto zosta­ło Euro­pej­ską Sto­li­cą Kul­tu­ry) ofi­cy­na kie­ro­wa­na od same­go począt­ku przez Artu­ra Bursz­tę nie prze­sta­je zaska­ki­wać. Na miej­sce reali­za­cji naj­star­sze­go festi­wa­lu lite­rac­kie­go w Pol­sce wydaw­nic­two wybra­ło małą miej­sco­wość, zakoń­czy­ło sta­łą współ­pra­cę z wie­lo­ma auto­ra­mi i sku­pi­ło się na wsłu­chi­wa­niu w nowe gło­sy z Pol­ski oraz Euro­py. Biu­ro Lite­rac­kie posta­wi­ło na budo­wę wspól­no­ty inte­gru­ją­cej twór­ców i czy­tel­ni­ków, pro­po­nu­jąc im nie­spo­ty­ka­ną do tej pory for­mę wspar­cia, jaką jest bli­ska współ­pra­ca z men­to­ra­mi. Pole dzia­łań to już nie tyl­ko poezja, lecz tak­że pro­za, kry­ty­ka, prze­kład lite­rac­ki, ilu­stra­cja, film oraz muzy­ka. Na wspar­cie ofi­cy­ny mogą liczyć biblio­te­ka­rze, księ­ga­rze oraz mena­dże­ro­wie lite­rac­cy. A wszyst­ko to w cza­sach, gdy naj­bar­dziej liczą się zysk, spek­ta­ku­lar­ne dzia­ła­nia i efekt medial­ny.

W 2020 roku Biu­ro Lite­rac­kie zor­ga­ni­zu­je po raz dwu­dzie­sty pią­ty festi­wal, któ­ry zmie­niał nazwy, miej­sca, ale tak­że pol­ską lite­ra­tu­rę. W Legni­cy wystę­po­wa­li zarów­no ówcze­śni debiu­tan­ci: Darek Foks, Mar­ta Pod­gór­nik, Jacek Pod­sia­dło, Roman Honet, Mar­cin Sen­dec­ki, Krzysz­tof Siw­czyk, Andrzej Sosnow­ski, Mar­cin Świe­tlic­ki, Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki, jak i wpły­wa­ją­cy na ich twór­czość mistrzo­wie: Ryszard Kry­nic­ki, Kry­sty­na Miło­będz­ka, Piotr Som­mer, Boh­dan Zadu­ra. Po prze­pro­wadz­ce do Wro­cła­wia Fort zamie­nił się w Port i otwo­rzył na kolej­nych debiu­tan­tów (takich jak Sła­wo­mir Elsner, Łukasz Jarosz, Szy­mon Słom­czyń­ski, Julia Szy­cho­wiak) oraz nowych auto­rów (wśród któ­rych byli m.in. Justy­na Bar­giel­ska, Jacek Deh­nel, Joan­na Muel­ler, Filip Zawa­da). Swo­ją przy­stań w Biu­rze Lite­rac­kim zna­lazł Tade­usz Róże­wicz. Tutaj też wyda­wa­no dzie­ła lite­rac­kie Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza i Rafa­ła Wojacz­ka.

Powrót do Stro­nia Ślą­skie­go w 2016 roku (gdzie impre­za mia­ła swój począ­tek w latach 90.) to jesz­cze bar­dziej otwar­ta for­mu­ła sta­wia­ją­ca na nowe gło­sy z Pol­ski i Euro­py. To tutaj zosta­ła doce­nio­na twór­czość Kac­pra Bart­cza­ka, Kon­ra­da Góry, Rober­ta Rybic­kie­go, ale tak­że Toma­sza Puł­ki oraz debiu­tan­tów – Dawi­da Mate­usza, Aga­ty Jabłoń­skiej i Bron­ki Nowic­kiej. Swój ostat­ni w życiu występ mia­ła w Stro­niu Kora, z któ­rą spo­tka­nie popro­wa­dzi­ła Olga Tokar­czuk. Festi­wal posze­rzył się o Euro­pej­skie Forum Lite­rac­kie. W krót­kim cza­sie liczą­cą nie­speł­na sześć tysię­cy osób miej­sco­wość odwie­dzi­ło ponad trzy­dzie­stu lite­rac­kich agen­tów, dyrek­to­rów naj­waż­niej­szych euro­pej­skich insty­tu­cji i festi­wa­li. Przede wszyst­kim jed­nak w tym miej­scu zawią­za­ła się lite­rac­ka wspól­no­ta jako znak nowych cza­sów, w jakie wkro­czy­ły festi­wal oraz towa­rzy­szą­ca mu od ćwierć­wie­cza publicz­ność.

Mię­dzy 10 a 13 wrze­śnia 2020 roku w Stro­niu Ślą­skim i Sien­nej odbę­dzie się jubi­le­uszo­wa, dwu­dzie­sta pią­ta edy­cja festi­wa­lu. To będzie inne świę­to­wa­nie niż obcho­dy dwu­dziest­ki, któ­ra w 2015 roku była nie tyl­ko sumą dwóch dekad impre­zy, ale tak­że pod­su­mo­wa­niem współ­pra­cy z Wro­cła­wiem oraz z wie­lo­ma sta­ły­mi auto­ra­mi Biu­ra. Zamiast pod­su­mo­wań, typo­wych dla tego typu wyda­rzeń, wię­cej będzie nowych ini­cja­tyw i spo­glą­da­nia w przy­szłość. Uru­cho­mio­ny zosta­nie cykl pre­zen­tu­ją­cy Kla­sy­ków euro­pej­skiej poezji. Pozna­my pro­za­icz­ki wyróż­nio­ne Euro­pej­ską Nagro­dą Lite­rac­ką. Wśród ośmiu zagra­nicz­nych gło­sów naj­waż­niej­szym będzie zapew­ne Char­les Bern­ste­in, któ­ry w 2019 roku został lau­re­atem Nagro­dy Bol­lin­ge­na (to pre­sti­żo­we wyróż­nie­nie wrę­cza­ne w Sta­nach Zjed­no­czo­nych co dwa lata za cało­kształt twór­czo­ści; wcze­śniej otrzy­ma­li je m.in.: John Ash­be­ry, E.E. Cum­mings, Ezra Pound, Wal­la­ce Ste­vens).

W Sta­cji Lite­ra­tu­ra nie zabrak­nie oczy­wi­ście pra­cow­ni lite­rac­kich, do któ­rych zgło­sze­nia przyj­mo­wa­ne będą do koń­ca lute­go. Roz­strzy­gnię­tych zosta­nie pięć pro­jek­tów wydaw­ni­czych. Swój finał będzie mieć 15. edy­cja Poło­wu kie­ro­wa­ne­go przez Dawi­da Mate­usza. O wyda­nie pierw­szych ksią­żek zadba Joan­na Muel­ler, dru­gich i kolej­nych – Kac­per Bart­czak. Pra­cow­nię opo­wie­ści dla pro­za­tor­skich debiu­tan­tów popro­wa­dzi Beata Sta­siń­ska, zaś Pra­cow­nię badań lite­rac­kich – Mar­ta Pod­gór­nik. Nie zabrak­nie tak­że pra­cow­ni: kry­tycz­nej, prze­kła­do­wej, otwar­tej wier­szem i pro­zą. Tym razem jed­nak – wzo­rem pra­cy z tłu­ma­cza­mi pod­czas poprzed­niej Sta­cji – grup będzie wię­cej, a jeden pro­wa­dzą­cy zaopie­ku­je się tyl­ko kil­ko­ma oso­ba­mi. Nowo­ścią będą pro­jek­ty szko­le­nio­we. Zapla­no­wa­ne zosta­ły zaję­cia: „Mena­dżer z biblio­te­ki”, „Sprze­daw­ca poezji”, „Książ­ka w sie­ci”, „Nowe tery­to­ria lite­ra­tu­ry”. Nie zabrak­nie oczy­wi­ście fina­łu cało­rocz­ne­go pisa­nia „Wier­szy i opo­wia­dań doraź­nych”.

Wspo­mnia­ne nowe ini­cja­ty­wy wydaw­ni­cze będą wyzna­czać dwu­na­sto­mie­sięcz­ny rytm dzia­łań Biu­ra Lite­rac­kie­go. W serii Kla­sy­cy euro­pej­skiej poezji wyda­ne zosta­ną m.in. książ­ki Wil­lia­ma Blake’a (prze­kład: Tade­usz Sła­wek), Salva­do­ra Espriu (Filip Łobo­dziń­ski), Mirol­ju­ba Todo­ro­vi­cia (Jakub Korn­hau­ser i Kin­ga Sie­wior), Oto­na Župa­nči­ča (Kata­ri­na Šala­mun-Bie­drzyc­ka). Nowe pro­za­tor­skie gło­sy z Euro­py to Nata­ša Kram­ber­ger (jej książ­kę prze­ło­ży Agniesz­ka Będ­kow­ska-Kop­czyk) i Réka Mán-Vár­he­gyi (Elż­bie­ta Sobo­lew­ska). Waż­ny­mi wyda­rze­nia­mi będą zapew­ne: publi­ka­cja tek­stów Char­le­sa Bern­ste­ina (tłu­ma­cze­nie: Kac­per Bar­czak), wyda­nie opo­wia­dań i ese­jów Eli­za­beth Bishop (Andrzej Sosnow­ski, Mar­cin Szu­ster, Juliusz Pie­li­chow­ski), a tak­że uka­za­nie się w osiem­dzie­sią­tą rocz­ni­cę uro­dzin oraz czter­dzie­stą śmier­ci książ­ki Joh­na Len­no­na (Filip Łobo­dziń­ski).

Prze­szłość będzie mie­szać się z przy­szło­ścią. Obok pre­mier ksią­żek poetyc­kich (m.in. Ada­ma Kacza­now­skie­go, Alek­san­dra Tro­ja­now­skie­go, Joan­ny Roszak, Kata­rzy­ny Szau­liń­skiej) i pro­za­tor­skich (Bron­ka Nowic­ka) w spe­cjal­nej serii uka­żą się tomy naj­waż­niej­szych dla festi­wa­lu i Biu­ra Lite­rac­kie­go auto­rów (Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza, Kry­sty­ny Miło­będz­kiej, Mar­ty Pod­gór­nik, Tade­usza Róże­wi­cza, Andrze­ja Sosnow­skie­go, Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go, Rafa­ła Wojacz­ka, Boh­da­na Zadu­ry). Nie zabrak­nie oczy­wi­ście kolej­nych alma­na­chów z serii „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2019” oraz „Wier­sze i opo­wia­da­nia doraź­ne”. Jubi­le­usz pod­kre­ślo­ny zosta­nie publi­ka­cją „Ludzie ze Sta­cji”, gdzie obok por­tre­tów uczest­ni­ków festi­wa­lu przy­go­to­wa­nych przez Mak­sy­mi­lia­na Riga­mon­tie­go poja­wią się tek­sty bio­rą­cych udział w wyda­rze­niu auto­rów, kry­ty­ków, dzien­ni­ka­rzy oraz czy­tel­ni­ków.

Co trzy tygo­dnie będzie uka­zy­wać się Maga­zyn Lite­rac­ki biBLio­te­ka, w któ­rym zosta­ną przy­bli­żo­ne wspo­mnia­ne pre­mie­ry, zapre­zen­to­wa­ni lau­re­aci Poło­wu oraz przed­sta­wio­ne pozo­sta­łe pro­jek­ty wydaw­ni­cze reali­zo­wa­ne w ramach pra­cow­ni Sta­cji Lite­ra­tu­ra. Swo­ją pre­mie­rę będą mieć fil­my z wyda­rzeń Sta­cji Lite­ra­tu­ra 24 oraz peł­ne zapi­sy festi­wa­lo­wych spo­tkań z lat 2003–2004. Zapre­zen­to­wa­ne zosta­ną tak­że zdję­cia z kolej­nych edy­cji impre­zy. Nie zabrak­nie oczy­wi­ście cykli (w tym nie­daw­no uru­cho­mio­nych, autor­stwa Anny Ada­mo­wicz, Artu­ra Bursz­ty i Tade­usza Dąbrow­skie­go, oraz nowych, m.in. Ada­ma Kacz­now­skie­go), jak rów­nież towa­rzy­szą­cych Sta­cji Lite­ra­tu­ra debat, w tym reali­zo­wa­nej wspól­nie z redak­cją „Poli­ty­ki” dys­ku­sji „Co dalej z poezją”, któ­ra będzie mia­ła na celu pró­bę odpo­wie­dzi na pyta­nie, w jakim kie­run­ku roz­wi­nie się w kolej­nych latach pol­ska liry­ka i jakie dzia­ła­nia ryn­ko­we będą jej towa­rzy­szyć.

Biu­ro Lite­rac­kie będzie nadal aktyw­nie uczest­ni­czyć w mię­dzy­na­ro­do­wych insty­tu­cjach lite­rac­kich – zaan­ga­żu­je się w roz­ma­ite pro­jek­ty i weź­mie udział w festi­wa­lach czy naj­waż­niej­szych wyda­rze­niach. Zadba o prze­kła­do­we książ­ki swo­ich auto­rów (m.in. o kolej­ne wyda­nia „Nakar­mić kamień” Bron­ki Nowic­kiej, tym razem w Bel­gii, Sło­we­nii i Sta­nach Zjed­no­czo­nych, gdzie uka­że się tak­że tom Rober­ta Rybic­kie­go). Latem odbę­dą się tra­dy­cyj­ne już Waka­cje z kul­tu­rą, któ­re roz­sze­rza­ją pole dzia­łań insty­tu­cji na inne gatun­ki sztu­ki. Pla­no­wa­ne są nowe pro­jek­ty edu­ka­cyj­ne, w tym: Kurs na sztu­kę, Szko­ła życia oraz reali­zo­wa­ny w ramach sie­ci Biblio­tek z poezją cykl cało­rocz­nych spo­tkań i wyda­rzeń. Te ini­cja­ty­wy uza­leż­nio­ne są jed­nak od zdo­by­cia nie­zbęd­nych dota­cji. Podob­nie jak kolej­ne mię­dzy­na­ro­do­we impre­zy z udzia­łem auto­rów wydaw­nic­twa.

Od cza­su wypro­wadz­ki wydaw­nic­twa z Wro­cła­wia do Stro­nia Ślą­skie­go i Koło­brze­gu zmie­nił się spo­sób zarzą­dza­nia Biu­rem Lite­rac­kim. Dzi­siaj wydaw­nic­two jest two­rzo­ne przez zale­d­wie kil­ka osób i gru­pę współ­pra­cow­ni­ków. Pod­sta­wą finan­so­wa­nia są skrom­ne zyski ze sprze­da­ży ksią­żek oraz pozy­ski­wa­ne dota­cje. O ile w Legni­cy i Wro­cła­wiu fun­da­men­tem finan­so­wym były środ­ki z budże­tów wspo­mnia­nych miast, o tyle teraz orga­ni­za­cja festi­wa­lu, reali­zo­wa­nie pla­nu wydaw­ni­cze­go i publi­ko­wa­nie ksią­żek uza­leż­nio­ne są od wie­lu pod­mio­tów. Tym bar­dziej cie­szy, że po raz kolej­ny dzia­łal­ność ofi­cy­ny doce­ni­ła Unia Euro­pej­ska, któ­ra przy­zna­ła grant na wyda­nie kil­ku ksią­żek. Wnio­sek Biu­ra Lite­rac­kie­go był jed­nym z naj­lep­szych spo­śród stu pięć­dzie­się­ciu (zdo­był 91 punk­tów na 100). Uzna­nie zyskał nie tyle sam wnio­sek, ile doro­bek wydaw­nic­twa, któ­re od ćwierć wie­ku współ­two­rzy obieg lite­rac­ki w Pol­sce.