Andrzej Sosnowski: Trawers

Bez wcze­śniej­szych zapo­wie­dzi odno­to­wu­je­my dzi­siaj pre­mie­rę Tra­wer­su – dwu­dzie­stej książ­ki Andrze­ja Sosnow­skie­go.

Po Sezo­nie na Helu, Syl­wet­kach i cie­niach czy Domie ran nie dzi­wi powra­ca­ją­ca w twór­czo­ści Andrze­ja Sosnow­skie­go postać Arthu­ra Rim­bau­da, jed­ne­go z naj­waż­niej­szych poetów nowo­cze­sno­ści, do któ­re­go autor Doży­nek odwo­łu­je się sta­le, choć z róż­ną inten­syw­no­ścią. Tym razem mię­dzy wła­sne utwo­ry Sosnow­ski wpla­ta uło­żo­ne w dwa cykle prze­kła­dy frag­men­tów z Ilu­mi­na­cji, któ­rych echa pobrzmie­wa­ją póź­niej w wień­czą­cym tom, wir­tu­ozer­skim poema­cie „Tra­wers”.

Nowa książ­ka wyda­je się ponow­ną pró­bą pomy­śle­nia i prze­kro­cze­nia idei koń­ca lite­ra­tu­ry albo też spój­nej, „koją­cej” nar­ra­cji o świe­cie. Jeśli praw­dą jest, że wier­sze z Domu ran skła­nia­ły się – jak zauwa­ży­ła Joan­na Orska – „ku dys­kur­so­wi z tezą, z prze­sła­niem, któ­re wykła­da się wprost”, to w przy­pad­ku Tra­wer­su pisar­ski wysi­łek poety kon­cen­tru­je się na powro­cie poetyc­ko­ści, dyse­mi­na­cji, roz­ple­nie­niu sen­sów i zna­czeń słów. Sosnow­ski po raz kolej­ny sta­wia swo­ich czy­tel­ni­ków nad prze­pa­ścią języ­ka, ale wycią­ga z tej kło­po­tli­wej sytu­acji odmien­ne niż dotych­czas wnio­ski.

Zna­czą­ce prze­su­nię­cie akcen­tów dało się zaob­ser­wo­wać już w Domie ran, pod­su­wa­ją­cym swo­im czy­tel­ni­kom – szcze­gól­nie lewi­cu­ją­cej czę­ści kry­ty­ki lite­rac­kiej – odczy­ta­nia w duchu mark­si­stow­skim i sytu­acjo­ni­stycz­nym, wsku­tek cze­go kry­tycz­ne wobec współ­cze­sno­ści komen­ta­rze były odczy­ty­wa­ne jako dzia­ła­nia nie­le­d­wie rewo­lu­cyj­ne. Podob­ny gest zosta­je przez poetę powtó­rzo­ny już w pierw­szej pro­zie z Tra­wer­su, w któ­rej Sosnow­ski odwo­łu­je się nie tyl­ko do Hegla, ale rów­nież do Guya Debor­da, zało­ży­cie­la Mię­dzy­na­ro­dów­ki Sytu­acjo­ni­stycz­nej.

O Tra­wer­sie Tomasz Cie­ślak-Soko­łow­ski napi­sał: „W koń­co­wych par­tiach tytu­ło­we­go poema­tu pada fra­za: ‘Z domu ran/ prze­nie­śli­śmy się do mia­sta pociech’. Cho­dzi tu nie tyle o prze­pro­wadz­kę w oswo­jo­ny ton żałob­ny (‘mia­sto pociech’ przy­by­wa z ‘Tre­nu II’ Kocha­now­skie­go), ile o odno­wie­nie sytu­acji ‘po’; po koń­cu sta­re­go świa­ta, po schył­ku daw­nych porząd­ków. W tym mie­ście (Anna Kału­ża cha­rak­te­ry­zo­wa­ła je jako ‘cią­głą nar­ra­cję o nie­koń­czą­cym się fina­le nowo­cze­sno­ści’) zamiesz­ka­ła jed­nak jakaś nowa wia­ra – wysta­wio­na ku ‘jakiejś obcej/ nowe/ aurze życia’ ”.

Na pyta­nie, co po koń­cu sta­re­go świa­ta, nie ma tu pro­stej odpo­wie­dzi: „syn­dyk masy upa­dło­ścio­wej sta­re­go świa­ta na swo­jej wieży/ stoi jak stał w bły­skach trzech mor­skich latar­ni taki piękny/”. Zesta­wie­nie sta­rych i nowych poema­tów poka­zu­je, że roz­pad języ­ka to tak­że klę­ska porząd­ku i ładu spo­łecz­no-poli­tycz­ne­go. Nowa sto­li­ca, do któ­rej zniósł dry­fu­ją­ce­go nar­ra­to­ra Tra­wer­su „jakiś dziw­ny prąd”, cho­ciaż pnie się w górę i „ma sto dwa­dzie­ścia kon­dy­gna­cji”, oka­zu­je się mia­stem pustym, mia­stem „żywych tru­pów” albo „żywych tro­pów”, gro­te­sko­wą i maka­brycz­ną fik­cją.

Andrzej Sosnow­ski uro­dził się 29 maja 1959 roku. To jeden z naj­bar­dziej wpły­wo­wych pol­skich poetów współ­cze­snych, uzna­ny tłu­macz oraz pra­cow­nik redak­cji „Lite­ra­tu­ry na Świe­cie”. Tłu­ma­czył takich twór­ców jak Ezra Pound, John Ash­be­ry, John Cage czy Eli­za­beth Bishop. Sosnow­ski jest ponad­to lau­re­atem m.in. Nagro­dy Kazi­mie­ry Iłła­ko­wi­czów­ny (1992), Kościel­skich (1997), Wro­cław­skiej Nagro­dy Poetyc­kiej Sile­sius (2008) czy Nagro­dy Lite­rac­kiej Gdy­nia (spe­cjal­ne wyróż­nie­nie, 2011). Poeta miesz­ka w War­sza­wie.