Benedek TOTTH: Trupi bieg

W Biu­rze Lite­rac­kim uka­zał się wła­śnie wyróż­nio­ny Nagro­dą Mar­gó psy­cho­th­ril­ler Tru­pi bieg uro­dzo­ne­go w 1977 roku węgier­skie­go pro­za­ika Bene­de­ka Tot­tha, tłu­ma­cza m.in. powie­ści Cor­ma­ca McCarthy’ego czy Aldo­usa Hux­leya.

W Biu­rze Lite­rac­kim uka­zał się wła­śnie wyróż­nio­ny Nagro­dą Mar­gó psy­cho­th­ril­ler Tru­pi bieg uro­dzo­ne­go w 1977 roku węgier­skie­go pro­za­ika Bene­de­ka Tot­tha, tłu­ma­cza m.in. powie­ści Cor­ma­ca McCarthy’ego czy Aldo­usa Hux­leya. To obraz poko­le­nia, któ­re­mu nikt nie umiał wska­zać dro­gi, porwać za sobą, natchnąć wia­rą, że jed­nak cza­sa­mi war­to się posta­rać. Książ­ka jest dzie­sią­tą pozy­cją Nowym euro­pej­skim kano­nie lite­rac­kim – jed­nej z naj­chęt­niej czy­ta­nych serii wydaw­ni­czych ostat­nich mie­się­cy. Autor­ką prze­kła­du jest Elż­bie­ta Sobo­lew­ska, naj­bar­dziej zna­na z tłu­ma­cze­nia Pamię­ci Péte­ra Náda­sa.

Boha­te­ro­wie to gru­pa nasto­lat­ków tre­nu­ją­cych wyczy­no­wo pły­wa­nie w małym mia­stecz­ku na węgier­skiej pro­win­cji. Łączą ich szko­ła i sport, dzie­li sta­tus mate­rial­ny. Wspól­ne dla nich jest coś jesz­cze, naj­trud­niej­sze chy­ba dla mło­de­go czło­wie­ka – poczu­cie bra­ku sen­su. Ich życie jest puste, pozba­wio­ne tre­ści i rado­ści. Mar­twi za życia, sami mają je za nic. A stąd już nie­da­le­ka dro­ga do zbrod­ni. Peł­na sek­su i prze­mo­cy opo­wieść, mimo zabaw­nych dia­lo­gów, nie roz­śmie­sza. Wszyst­ko jest tu tyl­ko kom­pen­sa­cją, kom­pul­syw­nym dzia­ła­niem, któ­re­go celem sta­je się zapo­mnie­nie albo irra­cjo­nal­na rywa­li­za­cja.

W roz­mo­wie opu­bli­ko­wa­nej w biBLio­te­ce autor tak mówi o swo­jej książ­ce: „Nie da się ukryć, że świa­ta tej powie­ści nie spo­sób oddzie­lić od moich wła­snych doświad­czeń życio­wych czy od tego, co widzia­łem w swo­im naj­bliż­szym oto­cze­niu. Dłu­go szu­ka­łem swo­je­go miej­sca w świe­cie, czę­sto wyda­wa­ło mi się, że jestem ze swo­imi pro­ble­ma­mi sam – choć czę­sto w rze­czy­wi­sto­ści wca­le nie byłem sam, a to potra­fi być bar­dzo fru­stru­ją­ce. Fru­stra­cja zaś rodzi agre­sję. Kie­dy pisa­łem Tru­pi bieg, musia­łem wró­cić w pamię­ci do cza­su, kie­dy czu­łem mnó­stwo wście­kło­ści i gnie­wu, z nich powstał tekst książ­ki. Sądzę, że to dobry kom­pro­mis, w ten spo­sób niko­go nie skrzyw­dzi­łem”.

Zda­niem Alek­san­dry Byr­skiej: „Pro­zę Tot­tha prze­ni­ka smu­tek, poczu­cie nie­moż­li­wo­ści zawró­ce­nia z dro­gi, ‘tru­pi bieg’ jest czymś, cze­go nie moż­na wyłą­czyć. Boha­te­ro­wie zosta­ją porów­na­ni do reki­nów – nie mogą się zatrzy­mać, jeśli prze­sta­ną pły­nąć z prą­dem, zgi­ną. Gdzieś w tle autor zary­so­wu­je nam gene­zę tego sta­nu w prze­mo­cy doro­słych – ojców, nauczy­cie­li, tre­ne­rów – i cho­ro­bli­wej obo­jęt­no­ści matek, któ­re sta­ra­ją się nie dostrze­gać spraw choć­by naj­bar­dziej oczy­wi­stych. Totth nie mówi tego wprost, ale obra­zo­wo wska­zu­je prze­ra­ża­ją­cy cię­żar odpo­wie­dzial­no­ści doro­słych za tych prze­cież prze­raź­li­wie mło­dych, znisz­czo­nych nie­mal na star­cie, ludzi”.

Tru­pi bieg to kolej­ny prze­kład Elż­bie­ty Sobo­lew­skiej dla koło­brze­skie­go Biu­ra Lite­rac­kie­go. Zna­na hun­ga­ryst­ka, redak­tor­ka, tłu­macz­ka współ­cze­snej pro­zy węgier­skiej, głów­nie z nur­tu post­mo­der­ni­zmu, jest lau­re­at­ką Nagro­dy im. Milána Füsta za cało­kształt pra­cy trans­la­tor­skiej (2015) oraz Ange­lu­sa 2018 za naj­lep­szy prze­kład roku za „Pamięć” Péte­ra Náda­sa. To tak­że mena­dżer­ka pro­jek­tów wydaw­ni­czych i popu­la­ry­za­tor­ka lite­ra­tu­ry węgier­skiej. Jest autor­ką roz­mów z tłu­ma­czo­ny­mi przez nią naj­waż­niej­szy­mi pisa­rza­mi węgier­ski­mi, taki­mi jak Imre Ker­tész, Lász­ló Krasz­na­hor­kai, Péter Nádas. Wraz z Bene­de­kiem Tot­them będzie gościem wrze­śnio­we­go Trans­Por­tu Lite­rac­kie­go 28.