Biblia i inne historie Pétera Nádasa w Biurze i w Stacji

Nie lada czy­tel­ni­czą grat­kę przy­go­to­wu­je Biu­ro Lite­rac­kie na festi­wal Sta­cja Lite­ra­tu­ra 24. Pod­czas naj­star­sze­go festi­wa­lu lite­rac­kie­go pre­mie­rę będzie mieć Biblia i inne histo­rie Péte­ra Náda­sa. Książ­kę, podob­nie jak nagra­dza­ną i świet­nie przy­ję­tą w Pol­sce „Pamięć”, prze­ło­ży­ła Elż­bie­ta Sobo­lew­ska.

Nie lada czy­tel­ni­czą grat­kę przy­go­to­wu­je Biu­ro Lite­rac­kie na festi­wal Sta­cja Lite­ra­tu­ra 24. Pod­czas naj­star­sze­go festi­wa­lu lite­rac­kie­go pre­mie­rę będzie mieć Biblia i inne histo­rie Péte­ra Náda­sa. Książ­kę, podob­nie jak nagra­dza­ną i świet­nie przy­ję­tą w Pol­sce Pamięć, prze­ło­ży­ła Elż­bie­ta Sobo­lew­ska.

Péter Nádas jest jed­nym z naj­wy­bit­niej­szych współ­cze­snych pro­za­ików. Od daw­na wymie­nia się go pośród kan­dy­da­tów do nagro­dy Nobla. Tłu­ma­czo­ny na wie­le języ­ków, przy­pi­sa­ny do nur­tu post­mo­der­ni­zmu (od któ­re­go sam się cza­sem odże­gnu­je), porów­ny­wa­ny bywa do Musi­la i Pro­usta, a jesz­cze czę­ściej do Toma­sza Man­na.

Do 2017 roku pol­scy czy­tel­ni­cy nie mie­li szan­sy wyro­bić sobie zda­nia na temat pra­wo­moc­no­ści owych porów­nań, albo­wiem pol­ska recep­cja twór­czo­ści Náda­sa była dotąd nader wątła. W cią­gu bez mała pół­wie­cza uka­za­ło się u nas kil­ka jego opo­wia­dań, jeden dra­mat, jed­na powieść (Koniec pew­nej sagi rodzin­nej, 1983) i jed­na mini­po­wieść (Miłość, 1998, 2014).

Prze­łom przy­niósł rok 2017, kie­dy to Biu­ro Lite­rac­kie wyda­ło monu­men­tal­ną Pamięć. „Gaze­ta Wybor­cza” uzna­ła ją za naj­bar­dziej ocze­ki­wa­ną pre­mie­rę roku, TVP Kul­tu­ra („Tygo­dnik Kul­tu­ral­ny”) z kolei w pod­su­mo­wa­niu roku wyty­po­wa­ła ją na naj­waż­niej­sze wyda­rze­nie lite­rac­kie. Tłu­macz­kę zaś uho­no­ro­wa­no pre­sti­żo­wym Ange­lu­sem za naj­lep­szy prze­kład roku.

Pro­za Náda­sa jest owo­cem poszu­ki­wań przez auto­ra nowa­tor­skich roz­wią­zań este­tycz­no-for­mal­nych – to jeden z pierw­szych symp­to­mów nur­tu tzw. nowej pro­zy węgier­skiej, któ­ry wyzna­czył dro­gę roz­wo­ju węgier­skiej, a w kon­se­kwen­cji też euro­pej­skiej pro­zy (choć­by za spra­wą sze­ro­kie­go mię­dzy­na­ro­do­we­go oddzia­ły­wa­nia) na kolej­ne kil­ka­dzie­siąt lat.

Biblia i inne histo­rie to debiut z 1967 roku. Nádas już na samym począt­ku swej dro­gi lite­rac­kiej dał się poznać jako wiel­ki pro­za­ik, w któ­re­go twór­czo­ści pamięć poszcze­gól­nych boha­te­rów kodu­je histo­rię przez pry­zmat oso­bi­stych doświad­czeń, a indy­wi­du­al­ne dozna­nia czy­nią zda­rze­nia histo­rycz­ne żywą mate­rią ludz­kiej egzy­sten­cji.

Wszyst­kie posta­ci z ksią­żek pisa­rza to ludzie nazna­cze­ni przez powo­jen­ną histo­rię Węgier, psy­chicz­nie oka­le­cze­ni, szu­ka­ją­cy swo­je­go miej­sca w świe­cie, w któ­rym za uczci­wość wobec same­go sie­bie czę­sto trze­ba zapła­cić wyso­ką cenę. Tak też jest w tytu­ło­wej Biblii – opo­wie­ści o chłop­cu, któ­re­go rodzi­ce są funk­cjo­na­riu­sza­mi komu­ni­stycz­ny­mi.

W tle roz­wi­ja się mło­dzień­cza miłość i doj­rze­wa – na razie nie­wy­raź­ny, intu­icyj­ny i nie­jed­no­znacz­ny – kon­flikt ze świa­tem rodzi­ców, któ­rzy wycho­wu­ją chłop­ca w luk­su­so­wej jak na owe cza­sy, „pań­stwo­wej” wil­li. Opo­wia­da­nie prze­ni­ka groź­ne pod­skór­ne prze­czu­cie, że w domu komu­ni­stycz­nych lumi­na­rzy dzie­je się zło.

Na czym pole­ga pisar­ski geniusz Náda­sa? Zda­niem Miło­sza Wali­gór­skie­go „odpo­wiedź na to pyta­nie daje już debiu­tanc­ki zbiór. To umie­jęt­ność pro­wa­dze­nia rów­no­le­gle kil­ku zło­żo­nych nar­ra­cji, gęsta fabu­ła połą­czo­na z prze­ni­kli­wym obser­wa­tor­skim zacię­ciem, wyjąt­ko­wy styl, któ­ry cechu­ją dłu­gie, roz­bu­do­wa­ne zda­nia, ale też nie­zwy­kła pre­cy­zja i lite­rac­ka dys­cy­pli­na”.

I dalej doda­je: „Nádas udo­wad­nia, że potra­fi patrzeć na świat ocza­mi dziec­ka, a jed­no­cze­śnie zary­so­wać przed czy­tel­ni­kiem psy­cho­lo­gicz­ny por­tret nęka­nej reżi­mo­wy­mi kosz­ma­ra­mi Euro­py XX wie­ku”. Zda­niem tłu­ma­cza i kry­ty­ka „to już na kar­tach tego zbio­ru autor dał się poznać jako mistrz warsz­ta­tu lite­rac­kie­go i świet­ny obser­wa­tor”.

Twór­czość Náda­sa, inno­wa­cyj­na i skom­pli­ko­wa­na pod wzglę­dem języ­ko­wym, jest praw­dzi­wym wyzwa­niem trans­la­to­lo­gicz­nym. Pod­ję­ła je po raz kolej­ny Elż­bie­ta Sobo­lew­ska – wybit­na tłu­macz­ka i badacz­ka lite­ra­tu­ry węgier­skiej, znaw­czy­ni kul­tu­ry Węgier, któ­ra ma w swo­im dorob­ku prze­kła­dy naj­wy­bit­niej­szych – i naj­bar­dziej wyma­ga­ją­cych zara­zem – węgier­skich twór­ców.

Pre­zen­ta­cja Biblii i innych histo­rii już 13 wrze­śnia o godzi­nie 15:00 w Stro­niu Ślą­skim w ramach cyklu „Języ­ki obce” pod­czas Sta­cji Lite­ra­tu­ra 24. Wyda­nie książ­ki wspar­ły: Mini­ster­stwo Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go, a tak­że Petőfi Lite­ra­ry Museum w ramach pro­gra­mu Hun­ga­rian Books and Trans­la­tions Offi­ce.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry