Biuro Literackie w 2021 roku

Biu­ro Lite­rac­kie w 2021 roku skoń­czy­ło dwa­dzie­ścia pięć lat i podob­nie jak przed pię­ciu laty, przy poprzed­nim swo­im jubi­le­uszu, zamknę­ło kolej­ny etap dzia­łal­no­ści, by natych­miast otwo­rzyć następ­ny. Po dro­dze uka­za­ło się dwa­dzie­ścia sześć książ­ko­wych pre­mier, odby­ła się „Ostat­nia Sta­cja”, a jesie­nią ruszy­ły w Koło­brze­gu „Lek­cje języ­ka lite­rac­kie­go” – będą­ce zapo­wie­dzią Trans­Por­tu Lite­rac­kie­go, czy­li kon­ty­nu­acji reali­zo­wa­ne­go od 1996 roku festi­wa­lu, któ­ry sym­bo­licz­ne zaślu­bi­ny z morzem zapo­wie­dział na 22 wrze­śnia 2022 roku.

Biu­ro Lite­rac­kie w 2021 roku skoń­czy­ło dwa­dzie­ścia pięć lat i podob­nie jak przed pię­ciu laty, przy poprzed­nim swo­im jubi­le­uszu, zamknę­ło kolej­ny etap dzia­łal­no­ści, by natych­miast otwo­rzyć następ­ny. Po dro­dze uka­za­ło się dwa­dzie­ścia sześć książ­ko­wych pre­mier, odby­ła się „Ostat­nia Sta­cja”, a jesie­nią ruszy­ły „Lek­cje języ­ka lite­rac­kie­go” – będą­ce zapo­wie­dzią Trans­Por­tu Lite­rac­kie­go w Koło­brze­gu, czy­li kon­ty­nu­acji reali­zo­wa­ne­go od 1996 roku festi­wa­lu, któ­ry sym­bo­licz­ne zaślu­bi­ny z morzem zapo­wie­dział na 22 wrze­śnia 2022 roku.

Po raz kolej­ny autor­ki i auto­rzy z Biu­ra zdo­by­wa­li naj­waż­niej­sze wyróż­nie­nia lite­rac­kie. Anna Ada­mo­wicz otrzy­ma­ła Nagro­dę im. W. Szym­bor­skiej, Rado­sław Jur­czak zdo­był Nagro­dę Lite­rac­ką m.st. War­sza­wy, do Mar­ty Soko­łow­skiej tra­fi­ła Nagro­da Kra­ko­wa Mia­sta Lite­ra­tu­ry UNESCO, a Alek­san­der Tro­ja­now­ski został wyróż­nio­ny Wro­cław­ską Nagro­dą Poetyc­ką Sile­sius. Bank roz­bi­ła Elż­bie­ta Łap­czyń­ska, autor­ka „Bestia­riu­sza nowo­huc­kie­go” wyróż­nio­ne­go Nagro­dą Con­ra­da, Nagro­dą Kra­ko­wa Mia­sta Lite­ra­tu­ry UNESCO i nagro­dą Kra­kow­ska Książ­ka Mie­sią­ca.

Książ­ka Łap­czyń­skiej była ponad­to nomi­no­wa­na do Nagro­dy Lite­rac­kiej Nike, Nagro­dy Lite­rac­kiej Gdy­nia, Nagro­dy m.st. War­sza­wy i Pasz­por­tu Poli­ty­ki. Inne nomi­na­cje to „War­to” dla Anny Ada­mo­wicz, Szym­bor­ska dla Ada­ma Kacza­now­skie­go oraz Joan­ny Muel­ler i Joan­ny Łań­cuc­kiej, Gdy­nia dla Rado­sła­wa Jur­cza­ka oraz Jaku­ba Korn­hau­se­ra i Kin­gi Sie­wior. Do Nagro­dy Lite­rac­kiej Pre­zy­den­ta Mia­sta Bia­łe­go­sto­ku im. Wie­sła­wa Kaza­nec­kie­go nomi­no­wa­ni byli Alek­san­der Tro­ja­now­ski oraz Kata­rzy­na Szwe­da. Ta ostat­nia poet­ka otrzy­ma­ła tak­że nomi­na­cję do Nagro­dy – Sty­pen­dium im. Sta­ni­sła­wa Barań­cza­ka.

Nagro­dę Róży Kłodz­kiej otrzy­mał festi­wal Sta­cja Lite­ra­tu­ra. To waż­ne lokal­ne wyróż­nie­nie wrę­czo­ne zosta­ło dwa mie­sią­ce po „Ostat­niej Sta­cji”, któ­ra odby­ła się w czerw­cu w Stro­niu Ślą­skim i Sien­nej, dokład­nie w tych samych dniach, co pierw­sza edy­cja festi­wa­lu w Legni­cy sprzed dwu­dzie­stu pię­ciu lat. Po tym, jak nie zosta­ła przy­zna­na mini­ste­rial­na dota­cja dla wyda­rze­nia, do impre­zy doszło dzię­ki publicz­nej zbiór­ce oraz pety­cji lau­re­atek i lau­re­atów pro­jek­tów wydaw­ni­czych pod­pi­sa­nej przez bli­sko tysiąc osób.

Ogrom­nym wspar­ciem oka­zał się tak­że list do Mini­stra Kul­tu­ry pod­pi­sa­ny przez trzy­dzie­stu czte­rech dyrek­to­rów naj­waż­niej­szych festi­wa­li i insty­tu­cji lite­rac­kich z całe­go świa­ta. Za jego spra­wą Sta­cja Lite­ra­tu­ra uzy­ska­ła w ramach odwo­ła­nia środ­ki umoż­li­wia­ją­ce prze­pro­wa­dze­nie jesz­cze jed­nej edy­cji impre­zy w Stro­niu Ślą­skim, któ­ra oka­za­ła się suk­ce­sem arty­stycz­nym, orga­ni­za­cyj­nym i fre­kwen­cyj­nym. Tym, co zasłu­gi­wa­ło na szcze­gól­ną uwa­gę, była nie­sa­mo­wi­ta, wspól­no­to­wa atmos­fe­ra, jakiej festi­wa­lo­wi pozaz­dro­ścić może nie­jed­no podob­ne wyda­rze­nie.

Ten rok w Biu­rze to aż pięć książ­ko­wych debiu­tów – poetyc­kich: Micha­ła Myt­ni­ka, Aga­ty Puwal­skiej i Anto­ni­ny Tosiek oraz pro­za­tor­skich: Krzysz­to­fa Chro­now­skie­go i Mar­ty Soko­łow­skiej. Nigdy wcze­śniej wydaw­nic­two nie wpro­wa­dza­ło do lite­ra­tu­ry pol­skiej tak wie­lu nowych auto­rek i auto­rów. W ramach pro­jek­tów wydaw­ni­czych uka­za­ły się też dru­gie książ­ki Aga­ty Jabłoń­skiej i Prze­my­sła­wa Sucha­nec­kie­go oraz kolej­ny tom Karo­li­ny Sał­dec­kiej. Swo­ją pre­mie­rę miał ponad­to alma­nach „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2020”.

Nowe książ­ki opu­bli­ko­wa­li: Joan­na Muel­ler i Kira Pie­trek oraz Kac­per Bart­czak, Jerzy Jar­nie­wicz, Adam Kacza­now­ski, Dariusz Sośnic­ki, Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki i Boh­dan Zadu­ra. Na set­ną rocz­ni­cę uro­dzin Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza i Tade­usza Róże­wi­cza opu­bli­ko­wa­na zosta­ła anto­lo­gia „Odwró­co­na stre­fa” z udzia­łem m.in. Syl­wii Chut­nik, Lilia­ny Her­metz, Kata­rzy­ny Jaku­biak, Kami­li Janiak, Pio­tra Janic­kie­go, Aldo­ny Kop­kie­wicz, Mar­ty Pod­gór­nik, Ali­cji Sawic­kiej, Patry­cji Siko­ry, Kami­la Sipo­wi­cza i Grze­go­rza Wró­blew­skie­go. Uka­za­ły się tak­że Róże­wi­czow­skie „Wier­sze odzy­ska­ne”.

Biu­ro Lite­rac­kie opu­bli­ko­wa­ło w 2021 roku sie­dem ksią­żek prze­kła­do­wych: Boba Dyla­na (tłu­ma­cze­nie – Filip Łobo­dziń­ski), Addy Djørup i Mor­te­na Nie­lse­na (Bogu­sła­wa Sochań­ska), Hen­rie­go Michaux (Wacław Rapak i Jakub Korn­hau­ser), Jána Ondru­ša (Zbi­gniew Machej), Tan­ji Stu­par-Tri­fu­no­vić (Miłosz Wali­gór­ski) i Iva­na Wer­ni­scha (Leszek Engel­king). Oprócz tego swo­je pre­mie­ry mia­ło dwa­dzie­ścia sześć ksią­żek wyda­nych w wer­sji elek­tro­nicz­nej. Jako audio­bo­ok uka­zał się z kolei „Bestia­riusz nowo­huc­ki” Elż­bie­ty Łap­czyń­skiej.

W ramach trzy­na­stu nume­rów Maga­zy­nu Lite­rac­kie­go biBLio­te­ka swo­ją pre­mie­rę mia­ło bli­sko pięć­set roz­mów, recen­zji, utwo­rów, frag­men­tów ksią­żek, cykli, debat oraz mate­ria­łów audio i wideo, w tym pre­mie­ro­we pro­gra­my tele­wi­zyj­ne „Książ­ki z Biu­ra”, „Roz­mo­wy na torach” oraz „Muzy­ka sło­wa” z udzia­łem auto­rek i auto­rów oraz cenio­nych akto­rek i akto­rów. Nie­któ­re z odcin­ków pod­ca­stu „Stro­na A, stro­na B” potra­fi­ły przy­cią­gnąć kil­ka tysię­cy słu­cha­czy – naj­więk­szą popu­lar­no­ścią cie­szy­ły się rapor­ty „o sta­nie poezji pol­skiej na świe­cie” oraz „o sta­nie nagród lite­rac­kich w Pol­sce”.

Naj­waż­niej­szym wyda­rze­niem oka­za­ło się ogło­sze­nie prze­no­sin festi­wa­lu i Biu­ra Lite­rac­kie­go z Dol­ne­go Ślą­ska na Pomo­rze Zachod­nie. Po dwu­dzie­stu pię­ciu latach festi­wal – daw­niej nazy­wa­ny For­tem, Por­tem i Sta­cją – orga­ni­zo­wa­ny będzie od 2022 roku w Koło­brze­gu, gdzie będą rów­nież wyda­wa­ne książ­ki wydaw­nic­twa. Pierw­szy­mi wyda­rze­nia­mi po prze­pro­wadz­ce były „Kurs na sztu­kę”, któ­ry zaan­ga­żo­wał w róż­ne dzia­ła­nia lokal­ną spo­łecz­ność arty­stycz­ną oraz śro­do­wi­sko ani­ma­to­rów kul­tu­ry, oraz „Lek­cje języ­ka lite­rac­kie­go” popro­wa­dzo­ne w szko­łach przez Micha­ła Myt­ni­ka i Elż­bie­tę Łap­czyń­ską.

Na począt­ku paź­dzier­ni­ka ruszył nabór do festi­wa­lo­wych pra­cow­ni będą­cych prze­pust­ką do publi­ka­cji książ­ki w Biu­rze Lite­rac­kim. Dla osób przed debiu­tem książ­ko­wym (poezja i pro­za) uru­cho­mio­ny został już po raz sie­dem­na­sty Połów. Dla lau­re­atek i lau­re­atów poprzed­nich Poło­wów oraz kon­kur­su Bie­re­zi­na zosta­ły przy­go­to­wa­ne pra­cow­nie „Pierw­sza książ­ka wier­szem” i „Pierw­sza książ­ka pro­zą”. Pro­jekt „Dru­ga książ­ka wier­szem” adre­so­wa­ny jest dla osób po debiu­cie książ­ko­wym. „Kolej­na książ­ka wier­szem” to pro­jekt dla osób mają­cych na kon­cie dwie książ­ki lub wię­cej.

Po raz pierw­szy uru­cho­mio­ny został tak­że pro­jekt „Dru­ga książ­ka pro­zą”. Został on przy­go­to­wa­ny z myślą o oso­bach po debiu­cie książ­ko­wym. Zgło­sze­nia są przyj­mo­wa­ne do 28 lute­go 2022 roku. Lau­re­aci pro­jek­tów wybra­ni przez pro­wa­dzą­cych zaję­cia oraz redak­cję Biu­ra Lite­rac­kie­go po reko­men­da­cji uczest­ni­ków, któ­rzy wska­żą ich zda­niem naj­bar­dziej war­to­ścio­we pro­po­zy­cje lite­rac­kie, otrzy­ma­ją bez­płat­ne redak­cyj­ne wspar­cie w trak­cie prac nad swo­ją książ­ką, któ­ra zosta­nie wyda­na w Biu­rze Lite­rac­kim w 2022 lub 2023 roku.

Mija­ją­cy rok, pełen zwro­tów akcji i nie­po­ko­ju spo­wo­do­wa­ne­go nie­pew­ną sytu­acją festi­wa­lu, był wyjąt­ko­wy, jeśli cho­dzi o wyda­ne książ­ki oraz licz­bę wyróż­nień i nagród, któ­re tra­fi­ły głów­nie do lau­re­atek i lau­re­atów pro­jek­tów wydaw­ni­czych Biu­ra. Po raz ostat­ni festi­wal odbył się w Stro­niu Ślą­skim. Wyda­rze­nia w tym miej­scu w powszech­nej opi­nii uczest­ni­ków ucho­dzą za naj­lep­sze w histo­rii impre­zy. Zazwy­czaj do zmian docho­dzi wte­dy, gdy wyczer­pu­je się jakaś for­mu­ła, wypa­la ener­gia dane­go miej­sca. Tym razem festi­wal koń­czył swo­ją dzia­łal­ność po naj­cie­kaw­szej edy­cji i w roku wrę­cze­nia wyjąt­ko­we­go wyróż­nie­nia.

Odważ­ne zmia­ny zawsze nada­wa­ły dzia­ła­niom Biu­ra Lite­rac­kie­go nowy wymiar. Nale­ży wie­rzyć, że ta jed­na z naj­star­szych metry­kal­nie, a naj­młod­szych duchem lite­rac­kich ini­cja­tyw w Pol­sce wła­śnie zaczy­na kolej­ny etap histo­rii, w któ­rym war­to wziąć udział. Impre­za będzie otwar­ta nie tyl­ko na piszą­cych, ale tak­że na czy­ta­ją­cych – i nie jedy­nie tych z nad­mor­skich oko­lic. Zapla­no­wa­no m.in. pra­cow­nie (dla bli­sko stu czy­tel­ni­ków), w ramach któ­rych uczest­ni­cy i uczest­nicz­ki będą dzie­lić się ze sobą doświad­cze­nia­mi i prze­ży­cia­mi zwią­za­ny­mi z lek­tu­rą ksią­żek. Podob­nych zmian będzie znacz­nie wię­cej.