BL‑e premiera / Miroljub TODOROVIĆ: świnia jest najlepszym pływakiem

Książ­ka świ­nia jest naj­lep­szym pły­wa­kiem Mirol­ju­ba Todo­ro­vi­cia – naj­waż­niej­sze­go serb­skie­go poety awan­gar­do­we­go – od dzi­siaj dostęp­na jest tak­że w wer­sji elek­tro­nicz­nej. Zbiór poka­zu­je wszyst­ko to, co naj­lep­sze w tej poezji – peł­ne ener­gii i swo­bod­nych sko­ja­rzeń wier­sze o struk­tu­rze rzą­dzą­cej się mode­la­mi kom­bi­na­to­rycz­ny­mi, ale też pra­wem przy­pad­ku.

Książ­ka świ­nia jest naj­lep­szym pły­wa­kiem Mirol­ju­ba Todo­ro­vi­cia – naj­waż­niej­sze­go serb­skie­go poety awan­gar­do­we­go – od dzi­siaj dostęp­na jest tak­że w wer­sji elek­tro­nicz­nej. Zbiór poka­zu­je wszyst­ko to, co naj­lep­sze w tej poezji – peł­ne ener­gii i swo­bod­nych sko­ja­rzeń wier­sze o struk­tu­rze rzą­dzą­cej się mode­la­mi kom­bi­na­to­rycz­ny­mi, ale też pra­wem przy­pad­ku. Absur­dal­ne zbit­ki słow­ne dia­lo­gu­ją tu z ter­mi­no­lo­gią nauko­wą, strzę­py medial­nej nowo­mo­wy idą w parze z pre­cy­zyj­nie wychwy­co­nym ulicz­nym hała­sem, fascy­na­cja języ­ko­wy­mi oczy­wi­sto­ścia­mi akom­pa­niu­je nowa­tor­skiej struk­tu­rze. Moc wier­szy czy­ni z tej poezji – przy­wo­dzą­cej na myśl dzie­ła dada­istów i kon­kre­ty­stów – kamień milo­wy w roz­wo­ju sztu­ki kon­cep­tu­al­nej.

Autor łączy w swej twór­czo­ści kon­cep­tu­alizm, poezję kon­kret­ną, kom­pu­te­ro­wą, per­mu­ta­cyj­ną, przed­mio­to­wą i gestu­al­ną, odna­wia też tra­dy­cje dada­izmu i sur­re­ali­zmu. W skład tomu wcho­dzą wier­sze two­rzo­ne z goto­wych, prze­chwy­co­nych z róż­nych stron mate­ria­łów, wier­sze-hybry­dy i wier­sze-instruk­cje, któ­re brzmią jak ogło­sze­nia pły­ną­ce z dwor­co­wych gło­śni­ków, prze­fil­tro­wa­ne przez ana­chro­nicz­ne zeszy­ty ćwi­czeń i kata­lo­gi rekla­mo­we. Do tego roz­sy­pa­ne i uło­żo­ne na nowo w duchu awan­gar­do­wej dezyn­wol­tu­ry. Poeta oka­zu­je się tu bacz­nym, a zara­zem nie­po­zba­wio­nym zdy­stan­so­wa­ne­go dow­ci­pu, obser­wa­to­rem i kry­ty­kiem współ­cze­sno­ści. Książ­ka w prze­kła­dzie Kin­gi Sie­wior i Jaku­ba Korn­hau­se­ra to kolej­na pozy­cja z cyklu „Kla­sy­cy euro­pej­skiej poezji”.

Z wyjąt­kiem kil­ku wier­szy opu­bli­ko­wa­nych w cza­so­pi­smach lite­rac­kich (i trud­no dostęp­nych) twór­czość Mirol­ju­ba Todo­ro­vi­cia nie była wcze­śniej tłu­ma­czo­na na język pol­ski. W wywia­dzie, jakie­go Todo­ro­vić udzie­lił Maga­zy­no­wi Lite­rac­kie­mu biBLio­te­ka, autor wyznał: „Na samym począt­ku wca­le nie myśla­łem o swo­jej poezji w kon­tek­ście wiel­kie­go ruchu awan­gar­do­we­go. Dużo pra­co­wa­łem, mia­łem wiel­ki upór, żeby osią­gnąć zado­wa­la­ją­ce rezul­ta­ty. Pra­wie deka­dę dzia­ła­łem we wła­snym zamknię­tym labo­ra­to­rium poetyc­kim, wszyst­ko roz­gry­wa­ło się w mojej gło­wie, w mojej świa­do­mo­ści. Aby powstał ruch, potrze­ba rady­ka­li­zmu, ago­ni­zmu i anta­go­ni­zmu, ale też innych ludzi. Nosi­łem sprze­ciw w sobie, ale byłem samot­ny, bez wspar­cia, nie­pew­ny”.

Uro­dzo­ny w 1940 roku Mirol­jub Todo­ro­vić to naj­waż­niej­szy neo­awan­gar­do­wy poeta serb­ski, pro­za­ik, ese­ista, per­for­mer, arty­sta mul­ti­me­dial­ny, ini­cja­tor i teo­re­tyk sygna­li­zmu, tren­du lite­rac­ko-arty­stycz­ne­go z koń­ca lat 60. XX wie­ku, będą­ce­go czę­ścią poszu­ki­wań euro­pej­skie­go kon­cep­tu­ali­zmu dru­giej poło­wy XX wie­ku. Zda­niem Joan­ny Orskiej: „Jego wier­sze nie­jed­no­krot­nie przy­po­mi­na­ją kalej­do­skop, w któ­rym wiru­ją frag­men­ty wypo­wie­dzi – pre­cy­zyj­nie jed­nak kom­bi­no­wa­nych zna­czeń. Może­my w pierw­szym odru­chu poszu­ki­wa­nia sen­su znu­żyć się mono­ton­ną absur­dal­no­ścią sur­re­ali­stycz­nych zesta­wień. Kie­dy jed­nak zaczy­na­my się im przy­glą­dać z bli­ska, zna­ki na skó­rze wier­szy ukła­da­ją się w fra­pu­ją­ce sekwen­cje, chwi­la­mi przy­bie­ra­ją­ce wymia­ry kosmicz­ne”.

Zamów książ­kę