BL‑e premiera / Salvador ESPRIU: Skóra byka
Skóra byka Salvadora Espriu w przekładzie Filipa Łobodzińskiego już w wersji elektronicznej. To pierwszy w polszczyźnie książkowy wybór wierszy najwybitniejszego katalońskiego poety XX wieku i kolejna książka w serii Biura Literackiego „Klasycy europejskiej poezji”.
Skóra byka Salvadora Espriu w przekładzie Filipa Łobodzińskiego już w wersji elektronicznej. To pierwszy w polszczyźnie książkowy wybór wierszy najwybitniejszego katalońskiego poety XX wieku i kolejna książka w serii Biura Literackiego „Klasycy europejskiej poezji”. Ten urodzony w 1913 roku poeta, prozaik, dramaturg i eseista to autor o rzadkiej stylistycznej sile; jest uznawany za obrońcę i odnowiciela współczesnego literackiego języka katalońskiego. Został uhonorowany wszystkimi najważniejszymi wyróżnieniami literackimi (katalońskimi, hiszpańskimi, ale też europejskimi), a od 1969 roku był wskazywany regularnie jako kandydat do Nagrody Nobla. Mimo licznych publikacji, głównie w latach siedemdziesiątych, Espriu aż do teraz nie doczekał się w Polsce książki.
W jego poezji dominują rozważania na temat losu i śmierci, wsparte na motywach z Biblii i mitologii oraz naznaczone silnym piętnem moralnym. Książkę otwiera wiersz „Próba kantyku w świątyni” z tomu El caminant i el mur (1954), a zamyka autoironiczny tekst „Wewnętrzne szczęście pasuje do mojego świata” z tegoż tomu. W tych ramach odbywa się dramat przechodzenia z ojczyzny żywych do świata umarłych (poemat Cmentarz Sinery, 1946), snute są rozważania na temat odchodzenia bliskich i własnego alter ego (44 wiersze składające się na tom Godziny z 1952 roku), wreszcie – w alegorycznym poemacie Skóra byka – zostaje dokonana wieloaspektowa analiza problematyki wolności, przeznaczenia oraz moralności społecznej.
W posłowiu do książki Anna Sawicka zwraca uwagę na bogactwo odniesień Espriu: „Inspiracje biblijne można odnaleźć w całej jego twórczości, natomiast w kilku utworach istotną rolę odgrywają motywy żydowskie, istotne w tytułowym poemacie Skóra byka”. Według Xaviera Farré Vidala znaczenie poematu Skóra byka „w literaturze katalońskiej można porównać do Raportu z oblężonego miasta Zbigniewa Herberta w literaturze polskiej – w obu przypadkach wiersze wykraczały poza ograniczony krąg czytelników poezji i stawały się symbolem dla całego społeczeństwa dzięki swojemu wymiarowi społecznemu, który nie wykluczał liryczności ani refleksji nad człowiekiem”.
„Espriu potrafi jednym tchem używać czasu teraźniejszego i przeszłego, a i z tymi przeszłymi postępuje dosyć swobodnie, zwłaszcza gdy używa czasu ciągłego, a z kontekstu wynika czynność jednorazowa, i na odwrót” – tak o pracy nad Skórą byka mówił Filip Łobodziński. „Musiałem nauczyć się ufać domysłowi, a przestać trzymać się kurczowo rygorów logiczno-gramatycznych. To poezja, a nie sprawdzian w szkole. Przekład to sztuka polegająca na wyborze odczytania. Decydowałem się na jakiś trop – i szedłem wyznaczoną sobie ścieżką interpretacji. Wydaje mi się, że w całości te moje wybory tworzą spójny obraz świata Espriu”.
W okresie, gdy większość autorów piszących w języku katalońskim, których ambicją było trafienie do masowego czytelnika, godziła się na publikowanie w języku kastylijskim, Espriu pozostał wierny ojczystemu katalońskiemu, choć wiedział, że najprawdopodobniej jest to równoznaczne z wykluczeniem z szerokiego obiegu. Kamuflaż antyczny z kolei służył coraz częściej wymykaniu się cenzurze. Główną formą literackiej ekspresji pozostała dla autora poezja, która była także medytacją nad umieraniem (tak z powodów politycznych, jak i za sprawą kolejnych chorób, a potem śmierci bliskich poecie osób). Bogactwo językowe – bardzo przez Espriu pielęgnowane – stało się formą manifestu eksponującego, jak wielkie bogactwo kulturowe leży na szali i jak wiele można stracić.
Dofinansowano ze środków Instytutu Ramona Llulla.
