BL‑e premiery: GRENDEL i ROUSSEL
Czerwcowe e‑premiery Biura Literackiego otwierają dwie wyjątkowe pozycje prozatorskie: powieść Dzwony Einsteina Lajosa Grendela w przekładzie Miłosza Waligórskiego oraz nieukończony, pośmiertnie opublikowany utwór Dokumenty mające służyć za kanwę Raymonda Roussela w świetnym tłumaczeniu Andrzeja Sosnowskiego.
Czerwcowe e‑premiery Biura Literackiego zaczynają dwie klasyczne pozycje dwudziestowiecznej prozy europejskiej: powieść węgierskiego pisarza Lajosa Grendela Dzwony Einsteina w przekładzie Miłosza Waligórskiego oraz pośmiertnie opublikowany utwór prekursora surrealizmu Raymonda Roussela Dokumenty mające służyć za kanwę, które przetłumaczył Andrzej Sosnowski. To świetne lektury na nachodzące wakacje!
Biorąc do ręki prozę Grendela, czytelnik odnosi wrażenie, że spotyka oto, jak zauważał Tibor Elek, „czujnego diagnostę epoki, pisarza o dużej wrażliwości estetycznej i społecznej”, jednego z niewielu autorów, którzy tak dobrze są w stanie uchwycić i zarejestrować rzeczywistość. Dzwony Einsteina to przenikliwa, ale też groteskowa kronika zmian zachodzących w całym bloku postkomunistycznym, gdzie absurd goni absurd.
Proza Grendela, przy wykorzystaniu bogatego, groteskowo-satyrycznego instrumentarium chwytów, pozostaje mimo wszystko pisarstwem głęboko realistycznym, mocno osadzonym w rzeczywistym świecie. „Fantastyczność – jak mówił pisarz w wywiadzie – od początku była dla mnie jednym z wymiarów realizmu”, którego dziwną, paradoksalną odmianę można spotkać nie tylko u Márqueza czy Cortázara, ale również w twórczości surrealistów.
Lajos Grendel to jeden z najważniejszych współczesnych prozaików europejskich. Urodził się w 1948 roku na Słowacji, studiował hungarystykę i anglistykę w Bratysławie, był prezesem Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich, redaktorem naczelnym „Przeglądu Literackiego”. Do tej pory wydał czternaście powieści, tomy publicystyki i esejów, historię literatury węgierskiej oraz wiele prac naukowych. Jest laureatem Nagrody Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich oraz wielu innych wyróżnień.
Druga z czerwcowych e‑premier Biura Literackiego – Dokumenty mające służyć za kanwę Raymonda Roussela w tłumaczeniu Andrzeja Sosnowskiego – to ostatni, nieukończony i opublikowany dopiero pośmiertnie zbiór prozatorski legendarnego francuskiego prozaika, poety i dramatopisarza. Stereofoniczna relacja tego eksperymentu literackiego nakazuje czytelnicze skupienie i całkowite zatopienie się w tajemniczym świecie „(nie)przedstawionym”.
„W przypadku Roussela – komentował swego czasu John Ashbery – ciągłe poczucie, że nie wiemy, do czego autor zmierza, zwiększa potęgę czaru, który rzuca jego pisarstwo. Opowieści są intrygujące same w sobie – można się rozkoszować dziwnie skrystalizowanym językiem, a jednocześnie coś w rodzaju efektu stereo zwiększa intensywność doznań. Na jednym poziomie idziemy jego tropem; prawie (…) wymyka się nam gdzie indziej, w miejscu, gdzie sekrety pozostają sekretami”.
Andrzej Sosnowski natomiast napisał: „Wydaje się bowiem, że Roussel mógł być spadkobiercą i jakby teratologicznym wcieleniem tej charakterystycznie francuskiej odmiany ‘dekadencji’, dziewiętnastowiecznego ‘enniu’, ‘spleenu’ Baudelaire’a, wstrętu Lautréamonta, alienacji Rimbauda – może w jakimś alegorycznym sensie udzieliło mu się całe legendarne znużenie po dwakroć przedwojennej Europy”.
Raymond Roussel urodził się 20 stycznia 1877 roku w Paryżu. Był poetą, prozaikiem, dramatopisarzem, podróżnikiem, teoretykiem szachów oraz jednym z największych prekursorów literackiej awangardy i surrealistycznego eksperymentu. Za życia nie zyskał wielkiego uznania: jego twórczość została odkryta przez artystów związanych z grupą OuLiPo dwadzieścia lat po samobójczej śmierci Roussela w 1933 roku w Hotelu Palermo.
