BL‑e premiery: JOYCE i RANSMAYR

Na mar­co­we e‑premiery w Biu­rze Lite­rac­kim skła­da­ją się dwie wyjąt­ko­we pozy­cje: zbiór krót­kich tek­stów pro­zą Atlas lękli­we­go męż­czy­zny Chri­sto­pha Ran­smay­ra oraz epo­ko­we Epi­fa­nie Jame­sa Joyce’a w tłu­ma­cze­niu Ada­ma Popra­wy.

Przy oka­zji mar­co­wych e‑premier zachę­ca­my do zapo­zna­nia się z dwie­ma wyjąt­ko­wo cie­ka­wy­mi pozy­cja­mi książ­ko­wy­mi. Atlas lękli­we­go męż­czy­zny współ­cze­sne­go austriac­kie­go pisa­rza Chri­sto­pha Ran­smay­ra sta­no­wi fra­pu­ją­cy zbiór sie­dem­dzie­się­ciu pisa­nych pro­zą minia­tur z róż­nych zakąt­ków świa­ta. To fascy­nu­ją­ca podróż po pozor­nie homo­ge­nicz­nym, ale w rze­czy­wi­sto­ści nie­zwy­kle zróż­ni­co­wa­nym glo­bie: opo­wie­ści snu­te przez auto­ra ukła­da­ją się w atlas nie tyle geo­gra­ficz­ny, ile raczej egzy­sten­cjal­ny.

„W sie­dem­dzie­się­ciu epi­zo­dach tego Atla­su mowa jest wyłącz­nie o miej­scach, w któ­rych żyłem, po któ­rych podró­żo­wa­łem albo któ­re prze­wę­dro­wa­łem, i wyłącz­nie o ludziach, któ­rych spo­tka­łem przy tej oka­zji, ludziach, któ­rzy mi pomo­gli, któ­rzy się mną opie­ko­wa­li, któ­rzy mi zagra­ża­li, rato­wa­li mnie albo mnie kocha­li” – tak o książ­ce opo­wia­da sam autor. Zawar­te w Atla­sie lękli­we­go męż­czy­zny tek­sty to mini­re­por­ta­że o nie­zwy­kle wyso­kim stop­niu inten­syw­no­ści, w któ­rych Ran­smayr kre­śli róż­no­barw­ny por­tret ludz­ko­ści.

Chri­stoph Ran­smayr jest współ­cze­snym pisa­rzem austriac­kim. Stu­dio­wał filo­zo­fię i etno­lo­gię na Uni­wer­sy­te­cie Wie­deń­skim. W twór­czo­ści lite­rac­kiej czer­pie inspi­ra­cje ze swo­ich lirycz­nych podró­ży oraz z wyda­rzeń histo­rycz­nych, któ­re wzbo­ga­ca, wpro­wa­dza­jąc do nich ele­men­ty fik­cyj­ne. Jego naj­bar­dziej zna­na powieść, Ostat­ni świat, sta­no­wi adap­ta­cję Meta­mor­foz Owi­diu­sza i była wie­lo­krot­nie nagra­dza­na rów­nież poza gra­ni­ca­mi Austrii. Ran­smayr miesz­ka w Wied­niu i irlandz­kim West Cork.

Z tek­sta­mi Joyce’owskich Epi­fa­nii nato­miast pol­ski czy­tel­nik mógł się zapo­znać dzię­ki tłu­ma­cze­niu Macie­ja Słom­czyń­skie­go, auto­ra – jak o Ulis­se­sie pisze Adam Popra­wa – „nie­wąt­pli­we­go arcy­dzie­ła sztu­ki trans­la­tor­skiej”, któ­ry jed­nak dał się chy­ba zwieść zwod­ni­czej pro­sto­cie tych zapi­sów. Prze­kład Popra­wy, bada­cza twór­czo­ści auto­ra Por­tre­tu, ale tak­że Miro­na Bia­ło­szew­skie­go, nie­po­rów­ny­wal­nie lepiej radzi sobie z pułap­ka­mi, „któ­re mło­dy autor, tak przy oka­zji, pozo­sta­wił swo­im przy­szłym i raczej nie­ko­niecz­nie wte­dy prze­zeń prze­wi­dy­wa­nym tłu­ma­czom”.

Wyda­ne po raz pierw­szy w 1965 roku, a więc ponad dwa­dzie­ścia lat po śmier­ci auto­ra, Epi­fa­nie pozo­sta­ją – mimo słusz­ne­go wie­ku – wciąż inte­re­su­ją­cym, żywym tek­stem. To, że zapi­ski Joyce’a pod wzglę­dem tech­ni­ki – reali­stycz­nie opi­su­ją­ce rze­czy­wi­stość, ale samo­wy­star­czal­ne jako tek­sty lite­rac­kie, nie­kie­dy niskie, nie­kie­dy wyso­kie – mogą zaist­nieć ponow­nie w świa­do­mo­ści pol­skie­go czy­tel­ni­ka, nale­ży przy­pi­sać zarów­no prze­kła­do­wi Popra­wy, jak i w rów­nym stop­niu prze­cież same­mu Joyce’owi, któ­ry „już tu był”.

James Joy­ce uro­dził się w 1882 roku w Dubli­nie. Nale­ży dziś do auto­rów nie­wąt­pli­wie kano­nicz­nych: uzna­wa­ny jest za jed­ne­go z naj­wy­bit­niej­szych pisa­rzy XX wie­ku. Jego feno­me­nal­ny, epo­ko­wy Ulis­ses usta­no­wił punkt zero dla nowo­cze­snej lite­ra­tu­ry euro­pej­skiej, a inne wiel­kie powie­ści, takie jak Por­tret arty­sty w wie­ku mło­dzień­czym czy Fin­ne­ga­nów tren potwier­dza­ły pisar­ską wir­tu­oze­rię irlandz­kie­go auto­ra. Zmarł w 1941 roku w Zury­chu. Za pol­ski prze­kład Epi­fa­nii odpo­wia­da Adam Popra­wa.