Bronka NOWICKA: Kodeks Pomylonych

Bron­ka Nowic­ka, lau­re­at­ka Nagro­dy Lite­rac­kiej Nike za tom Nakar­mić kamień, po czte­rech latach wra­ca z nową książ­ką. Kodeks Pomy­lo­nych, zbiór prze­pi­sów na rze­czy i zja­wi­ska, uka­zał się wła­śnie w Biu­rze Lite­rac­kim.

Kolej­na publi­ka­cja lau­re­at­ki Nagro­dy Lite­rac­kiej Nike i Zło­te­go Środ­ka Poezji mie­sza porząd­ki, by wydo­być z nich ład. Kodeks Pomy­lo­nych to zbiór prze­pi­sów, zapis pro­ce­sów docie­ra­nia do sed­na rze­czy i zja­wisk. Autor­ka dedy­ku­je tom „Wra­ca­ją­cym do sie­bie”, nawo­łu­je Pomy­lo­nych do twór­cze­go prze­bu­dze­nia. Prze­strze­ga przed Nor­mal­ny­mi, tymi nie­po­szu­ku­ją­cy­mi, któ­rzy jak sil­nie zakaź­na cho­ro­ba zagra­ża­ją bada­czom isto­ty rze­czy.

W recen­zji Mar­ka Bień­czy­ka towa­rzy­szą­cej wyda­niu książ­ki czy­ta­my: „Trze­ba powró­cić do począt­ku i zacząć od dru­giej stro­ny (…). Od sie­bie same­go w posta­ci nie­u­kształ­to­wa­nej, by temu, czym się sta­nie­my raz jesz­cze, nadać inną for­mę”. Wła­śnie ku stwa­rza­niu mają dążyć Pomy­le­ni, ku empa­tii i wraż­li­wo­ści leczą­cym z odrę­twie­nia. Roz­rze­dza­ją zna­ne im sen­sy, szu­ka­ją praw­dzi­wych skład­ni­ków, by póź­niej od nowa stwa­rzać isto­ty, ciszę i świat.

„Fascy­nu­ją mnie Two­je spo­so­by ‘roz­ru­sza­nia rze­czy’” – pisze Kuba Mikur­da w roz­mo­wie z Bron­ką Nowic­ką. – „Kon­se­kwent­nie utrwa­lasz to, co ulot­ne, i roz­pra­szasz to, co sta­łe, (…) naj­więk­sze abs­trak­cje zysku­ją u Cie­bie włók­na, miąższ i cię­żar, a kon­kre­ty paru­ją jak na pal­ni­ku w labo­ra­to­rium. Jak­by byt cofał się do sta­dium jakiejś pier­wot­nej pla­ste­li­ny, z któ­rej Pomy­le­ni two­rzą nowe figu­ry. W kon­tek­ście Kodek­su… pada­ją sło­wa: alche­mia, kosmo­go­nia, mit”.

Kim są Pomy­le­ni? „Są daw­ną nacją o okre­ślo­nym geno­ty­pie: to empa­ci, wraż­li­wi ana­li­ty­cy umy­słów i tkan­ki świa­ta, tro­pi­cie­le sygna­łów nie­świa­do­mych, wyznaw­cy myśle­nia” – odpo­wia­da Nowic­ka w roz­mo­wie z Mikur­dą. To maj­strzy, twór­cy świa­ta. Ci kre­ato­rzy nie powstrzy­mu­ją się od stwa­rza­nia wła­snych wer­sji wszyst­kie­go, co ich ota­cza. Są jak odręb­ny naród, wciąż jed­nak nara­żo­ny na uko­rze­nie­nie w nor­mal­no­ści.

Na książ­kę skła­da­ją się roz­dzia­ły: „Isto­ty”, „Żywio­ły i inne kwe­stie natu­ral­ne”, „Cia­ło i spra­wy pokrew­ne”, „Myśli i sta­ny ducha” oraz „Nie­uję­te”. W nich mię­dzy inny­mi prze­pi­sy na popiół, szept i głód, któ­re zosta­ły opa­trzo­ne, two­rzo­ny­mi rów­no­le­gle z tek­sta­mi, ilu­stra­cja­mi autor­stwa Mał­go­rza­ty ET BER War­li­kow­skiej – artyst­ki trans­gra­ficz­nej i pro­fe­sor­ki ASP we Wro­cła­wiu. To „racjo­na­li­za­to­ry” sza­leń­stwa Pomy­lo­nych – pisze Nowic­ka.

W gło­sie w deba­cie „Ludzie ze Sta­cji” Bron­ka Nowic­ka pisa­ła o „spo­krew­nia­niu nie­spo­krew­nio­ne­go”. To, jak autor­ka krzy­żu­je ze sobą obra­zy i poję­cia, uświa­da­mia ist­nie­nie związ­ku mię­dzy zja­wi­ska­mi. Po twór­czej inge­ren­cji Pomy­lo­nych czy­tel­nik posta­wio­ny przed na nowo stwo­rzo­nym świa­tem zaczy­na wąt­pić w ten, któ­ry znał poprzed­nio. „To jest książ­ka bar­dzo aktu­al­na, do czy­ta­nia razem z Žižkiem, Kra­ste­vem, Badiou i inny­mi, któ­rzy mówią o tym, jak mógł­by, jak powi­nien wyglą­dać świat po pan­de­mii” – pisze Marek Bień­czyk.

Po lek­tu­rze „ina­czej odczu­je­my nudę, żało­bę, odmien­nie zacznie­my współ­czuć, budzić się czy pła­kać” – doda­je w swo­jej recen­zji Sta­ni­sław Obi­rek. „Głód mitu” Nowic­kiej skut­ku­je więc sze­re­giem nowych histo­rii o jego cha­rak­te­rze. Autor­ka, artyst­ka inter­dy­scy­pli­nar­na, sło­wa trak­tu­je jak pokarm. Stwa­rza mity i obra­zy, utrwa­la nie­uchwyt­ne. Skle­ja sen­sy. Budu­je nowe byty, schro­nie­nie dla Pomy­lo­nych.