Joanna MUELLER: Hista & her sista

3 maja w Biu­rze Lite­rac­kim uka­za­ła się książ­ka Joan­ny Muel­ler Hista & her sista. Wier­sze zawar­te w tomie są wie­lo­gło­so­we, uka­zu­ją wie­le historii/histerii, a sam zbiór sta­je się spek­ta­klem i poetyc­kim performance’em, eks­pe­ry­men­tem for­mal­nym, języ­ko­wym, życio­wym i toż­sa­mo­ścio­wym.

3 maja w Biu­rze Lite­rac­kim uka­za­ła się książ­ka Joan­ny Muel­ler Hista & her sista. Tom odno­si się do histe­rii, rozu­mia­nej nie tyle jako jed­nost­ka cho­ro­bo­wa (przy­pa­dłość popu­lar­na na prze­ło­mie XIX i XX wie­ku, póź­niej nauko­wo nego­wa­na, w koń­cu usu­nię­ta z listy cho­rób), ile raczej poję­cie słu­żą­ce do dys­cy­pli­no­wa­nia i kon­tro­lo­wa­nia kobiet. Wier­sze zawar­te w tomie są wie­lo­gło­so­we, uka­zu­ją wie­le historii/histerii, a sam zbiór sta­je się spek­ta­klem i poetyc­kim performance’em, eks­pe­ry­men­tem for­mal­nym, języ­ko­wym, życio­wym i toż­sa­mo­ścio­wym.

Książ­ka dzie­li się na trzy czę­ści. W „Char­co­tach” (nawią­zu­ją­cych do nazwi­ska Jean-Mar­ti­na Char­co­ta, fran­cu­skie­go leka­rza, któ­ry w szpi­ta­lu Sal­pêtri­ère badał histe­rycz­ki, a nawet urzą­dzał publicz­ne poka­zy ich ata­ków histe­rycz­nych) zgro­ma­dzo­no por­tre­ty kobiet z róż­nych powo­dów dia­gno­zo­wa­nych jako sza­lo­ne – nie­któ­re z nich zna­my z kart lite­ra­tu­ry, inne z histo­rii, jesz­cze inne to rodzaj wid­mo­wych posta­ci, w któ­rych sku­pia się i roz­sz­cze­pia współ­cze­sna reflek­sja autor­ki o kobie­cym obłę­dzie.

Dru­ga część książ­ki – „Łuki (poemat­nia rajo­ni­stycz­na)” – to rodzaj kon­cep­tu­al­ne­go poema­tu opar­te­go na figu­rze łuku. Autor­ka podej­mu­je tu temat prze­mo­co­we­go spoj­rze­nia (tak­że spoj­rze­nia arty­stycz­ne­go, na przy­kład w wier­szach przy­wo­łu­ją­cych foto­gra­fie Dia­ne Arbus czy obra­zy Jerze­go Nowo­siel­skie­go), jak rów­nież odno­si się do poję­cia panop­ty­ko­nu, czy­li – mówiąc po Foucaul­tow­sku – spo­łe­czeń­stwa nad­zo­ru, w któ­rym poczu­cie bycia obser­wo­wa­nym może dopro­wa­dzać do obłę­du (co w cza­sach pan­de­mii sta­je się doświad­cze­niem każ­dej i każ­de­go z nas).

W trze­ciej czę­ści książ­ki – Hista & her sista – poja­wia­ją się utwo­ry nazy­wa­ne „bal­la­da­mi apa­szow­ski­mi”. Muel­ler zbie­ra tu i roz­wi­ja wąt­ki poja­wia­ją­ce się w dwóch poprzed­nich czę­ściach, przy czym pyta tu o naj­bar­dziej aktu­al­ny – zwią­za­ny mię­dzy inny­mi ze „spa­ce­ra­mi” kobiet prze­ło­mu 2020/2021 roku – wymiar poję­cia histe­rii. Do gło­su docho­dzi żywioł bła­ze­na­dy i zno­szą­ce­go nor­my kar­na­wa­łu, niski styl mię­dzy­wo­jen­nych przy­śpie­wek apa­szow­skich mie­sza się z ryt­mem hipho­po­wych dis­sów, a histe­rycz­ki, dotąd zatrza­śnię­te w swo­im „mona­dzim obłę­dzie”, docho­dzą do ścia­ny („pęka im żył­ka”) i ramię w ramię, soli­dar­nie wycho­dzą pro­te­sto­wać na uli­ce.

Zda­niem Moni­ki Glo­so­witz: „Poka­zu­jąc tytu­ło­we sio­strzeń­stwo w histe­rycz­nym tań­cu, Muel­ler nie tyle postu­lu­je odzy­ska­nie i rewa­lo­ry­za­cję języ­ka oraz opo­wie­ści o histe­rii (…). W książ­ce wyraź­nie widać, że nie cho­dzi o wypra­co­wa­nie alter­na­tyw­ne­go języ­ka, innej sym­bo­li­ki, za pomo­cą któ­rej mogły­by­śmy się wyra­zić, ani o roz­szy­fro­wa­nie auto­agre­sji jako zna­ku odsy­ła­ją­ce­go do jakie­goś kobie­ce­go uni­wer­sum nie­zgo­dy na rze­czy­wi­stość narzu­co­ną z zewnątrz. Inny­mi sło­wy, nie wystar­czy się przy­ozdo­bić bły­ska­wi­cą, żeby wypra­co­wać jakąś zmia­nę”.

W roz­mo­wie z Kata­rzy­ną Szau­liń­ską w Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka pt. „Nadal wie­rzę w sio­strzeń­stwo” Joan­na Muel­ler wyzna­je: „Wyda­nie książ­ki to zjazd na twar­dą gle­bę, wysta­wie­nie się na ogląd i osąd, czy­li spo­re emo­cjo­nal­ne ryzy­ko. O oglą­dzie dużo zresz­tą jest w tym tomi­ku, i o lęku przed nim tak­że. Poza tym mam wra­że­nie, że każ­dą książ­ką prze­kra­czam kolej­ne gra­ni­ce, i te zwią­za­ne z kon­wen­cja­mi (nie tyl­ko arty­stycz­ny­mi), czy­li zewnętrz­ne, i te wewnętrz­ne, któ­rych zwy­kle sama pil­nu­ję jak groź­na straż­nicz­ka gra­nicz­na”.

Joan­na Muel­ler uro­dzi­ła się w 1979 roku w Pile. Jest poet­ką, ese­ist­ką i redak­tor­ką. Wyda­ła tomy poetyc­kie: Som­nam­bó­le fan­to­mo­we (2003), Zagniazdowniki/Gniazdowniki (2007, nomi­na­cja do Nagro­dy Lite­rac­kiej Gdy­nia), Wylin­ki (2010), inti­ma thu­le (2015, nomi­na­cje do Nagro­dy Lite­rac­kiej m.st. War­sza­wy i do Wro­cław­skiej Nagro­dy Poetyc­kiej Sile­sius) oraz Waruj (poemiks wraz z Joan­ną Łań­cuc­ką, 2019; nomi­na­cja do Sile­siu­sa), a tak­że dwie książ­ki ese­istycz­ne: Stra­ty­gra­fie (2010, nagro­da War­szaw­ska Pre­mie­ra Lite­rac­ka) i Powle­kać rosną­ce (2013).

Pisze rów­nież dla dzie­ci – jest autor­ką zbio­ru wier­szy Pira­ci dobrej robo­ty (2017) oraz bajek kami­shi­bai (Szko­ła Czi-Tam, Nie­wid­ka i Zoba­czy­sko z Joan­ną Łań­cuc­ką) i w for­mie mul­ti­me­dial­nej („Hur­ra, cyrk!” z Odskocz­nią). Współ­re­dak­tor­ka ksią­żek: Solist­ki. Anto­lo­gia poezji kobiet (1989–2009) (2009) oraz War­ko­cza­mi. Anto­lo­gia nowej poezji (2016), człon­ki­ni gru­py arty­stycz­no-femi­ni­stycz­nej Wspól­ny Pokój. Miesz­ka w War­sza­wie. Hista & her sista to już siód­ma książ­ka Joan­ny Muel­ler w wydaw­nic­twie Biu­ro Lite­rac­kie.

Zamów książ­kę

Inne książ­ki Auto­ra

Inne pre­mie­ry Biu­ra Lite­rac­kie­go