Konrad GÓRA: Wojna (pieśni lisów)

Nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go w oko­licz­no­ścio­wej serii „25}25” uka­za­ła się książ­ka Kon­ra­da Góry, lau­re­ata tego­rocz­nej edy­cji Wro­cław­skiej Nagro­dy Poetyc­kiej Sile­sius. Woj­na (pie­śni lisów) to wybór 25 utwo­rów, w któ­rych ludzie, naj­mniej­sze ze stwo­rzeń, razem z inny­mi zwie­rzę­ta­mi wznie­ca­ją woj­nę i pieśń.

Dokład­nie dwa dni po otrzy­ma­niu Wro­cław­skiej Nagro­dy Poetyc­kiej Sile­sius za tom Kalen­darz majów, nomi­no­wa­ny rów­nież do Nagro­dy Lite­rac­kiej Gdy­nia i Nagro­dy Lite­rac­kiej Nike, Kon­rad Góra powra­ca z kolej­ną książ­ką poetyc­ką. Autor, zna­ny z przy­wią­zy­wa­nia szcze­gól­nej wagi do egzy­sten­cji istot innych niż ludz­kie, sta­wia zwie­rzę­ta w samym cen­trum Woj­ny (pie­śni lisów). Sta­now­czo odrzu­ca aro­ganc­ki dys­kurs antro­po­cen­trycz­ny i zamiast uży­wać zwie­rząt jako „meta­for obco­ści”, jak czy­ta­my w roz­mo­wie z Alek­san­drem Tro­ja­now­skim i Jaku­bem Sęczy­kiem, pozwa­la im przy­jąć wła­sną, odręb­ną for­mę.

Na pierw­szych stro­nach znaj­du­je­my świa­dec­two szcze­ro­ści poety wobec róż­nych gatun­ków. To „Indeks zwie­rząt”, w któ­rym alfa­be­tycz­nie usta­wie­ni repre­zen­tan­ci – w tym bie­dron­ka, karp czy koala – przy­po­mi­na­ją histo­rię tro­ski auto­ra obec­nej w jego twór­czo­ści od debiu­tu. Jed­nak pomię­dzy grzy­ba­mi i ziar­na­mi sosen w wier­szach Góry sto­ją rów­nież nagrob­ki, „idzie wstyd”, zjed­no­cze­nie z natu­rą nie ozna­cza sie­lan­ki, jest raczej kolej­nym oskar­że­niem, bez­kom­pro­mi­so­wym sprze­ci­wem. Autor kie­ru­je uwa­gę czy­tel­ni­ka ku pyta­niom o toż­sa­mość, rela­cjom ze stwo­rze­nia­mi, z prze­strze­nią. „Ja mówię tobą, języ­kiem obce­go” – pisze i wspo­mi­na w komen­ta­rzu autor­skim.

Przy tak sil­nie i nie­na­chal­nie zara­zem wystę­pu­ją­cej obec­no­ści zwie­rząt poja­wia się pyta­nie, czym dla Kon­ra­da Góry jest czło­wiek. Czy pod­da­wa­ną kry­ty­ce jed­nost­ką rzą­dzą­cą? Otóż w naj­now­szym tomie pod­miot lirycz­ny Góry wca­le nie uosa­bia, nie zawłasz­cza i nie przej­mu­je kon­tro­li nad wszech­obec­ną zwie­rzę­co­ścią. Zwra­ca się w jej kie­run­ku, nawią­zu­je rela­cje, nie zacho­wu­je się, jak­by czło­wiek miał nad nią pano­wać. Nie uda­je przy tym, że sam nie jest czło­wie­kiem. Jed­nak cechy „ludz­kie” i „zwie­rzę­ce”, któ­re zda­wa­ły­by się tak wyraź­nie ze sobą kon­tra­sto­wać, za spra­wą poety wystę­pu­ją obok sie­bie, dążą do pew­nej har­mo­nii.

Z woj­ną i pie­śnią na ustach boha­te­ro­wie lirycz­ni Góry przy­wo­łu­ją sko­ja­rze­nia tak samo sub­tel­ne, jak i dzi­kie, nie­okieł­zna­ne. „Woj­na jako wybór nie utrzy­mu­je porząd­ku chro­no­lo­gicz­ne­go wier­szy z poprzed­nio wyda­nych ksią­żek i cho­ciaż­by dla­te­go tek­sty zupeł­nie ina­czej oświe­tla­ją się nawza­jem” – pisze Joan­na Orska w recen­zji towa­rzy­szą­cej wyda­niu książ­ki. „Zwy­kle” – doda­je – „chcąc nie chcąc, czy­ta­my (…) wobec jakichś zało­żo­nych porząd­ków i hie­rar­chii”. Naj­now­szy wybór wier­szy Góry odsu­wa jed­nak na bok oso­bi­ste kon­tek­sty i przy­po­mi­na, czym zwie­rzę­ta są tak napraw­dę: „naszy­mi cichy­mi towa­rzy­sza­mi”.

Woj­na (pie­śni lisów) jest trze­cią po Nie i Kalen­da­rzu majów książ­ką Kon­ra­da Góry wyda­ną przez Biu­ro Lite­rac­kie. Wcze­śniej uka­zał się wybór wier­szy Anny Świrsz­czyń­skiej przy­go­to­wa­ny przez auto­ra, a jego wier­sze tra­fi­ły tak­że do anto­lo­gii Poeci na nowy wiek i Zebra­ło się śli­ny. Woj­na to tom, w któ­rym autor posłu­gu­je się języ­kiem z cał­ko­wi­tym wobec nie­go zaufa­niem, w spo­sób nowo­cze­sny, nie­odrzu­ca­ją­cy ist­nie­nia nowych mediów, narzę­dzi komu­ni­ka­cji. Utwo­ry zaan­ga­żo­wa­ne spo­łecz­nie i poli­tycz­nie, jed­nak przede wszyst­kim nawo­łu­ją­ce do tro­ski, uwy­pu­kla­ją­ce kata­stro­fal­ne skut­ki dzia­łal­no­ści czło­wie­ka – szu­ka­ją nadziei, zosta­wia­ją śla­dy.