Marek VADAS: Ucieczka

„Nowy euro­pej­ski kanon lite­rac­ki” to tak­że trzy pro­po­zy­cje prze­zna­czo­ne dla naj­młod­szych czy­tel­ni­ków. Pierw­szą z nich jest „Uciecz­ka” Mar­ka Vada­sa ilu­stro­wa­na przez Danie­lę Olej­níko­vą. To bole­śnie aktu­al­na książ­ka, któ­ra uwraż­li­wia czy­tel­ni­ków na los współ­cze­snych migran­tów. Opo­wia­da przej­mu­ją­cą histo­rię chłop­ca, któ­ry razem ze swo­im mądrym przy­ja­cie­lem – psem Ala­nem – musi opu­ścić dom, by zna­leźć nowe, bez­piecz­ne miej­sce do życia.

„Nowy euro­pej­ski kanon lite­rac­ki” to tak­że książ­ki dla naj­młod­szych czy­tel­ni­ków. Pierw­szą z nich jest „Uciecz­ka” Mar­ka Vada­sa ilu­stro­wa­na przez Danie­lę Olej­ni­ko­vą. To bole­śnie aktu­al­na książ­ka (pic­tu­re book), któ­ra uwraż­li­wia czy­tel­ni­ków na los współ­cze­snych migran­tów. Opo­wia­da przej­mu­ją­cą histo­rię chłop­ca, któ­ry razem ze swo­im mądrym przy­ja­cie­lem – psem Ala­nem – musi opu­ścić dom, by zna­leźć nowe, bez­piecz­ne miej­sce do życia. Podróż jest dłu­ga i trud­na, a spo­tka­nia z kolej­ny­mi zagro­że­nia­mi – ze stro­ny gło­do­mo­po­two­rów, wie­lo­rę­kich chciw­ców, uzbro­jo­nych po zęby wro­gów, bez­dusz­nych biu­ra­li­stów z kra­iny pie­czą­tek – sta­no­wią dla boha­te­ra życio­wy tre­ning w ucie­ka­niu.

Mały uchodź­ca spo­ty­ka ludzi zachłan­nych, obo­jęt­nych i agre­syw­nych, ale też życz­li­wych lub takich, któ­rym sam decy­du­je się pomóc. To zatem nie tyl­ko książ­ka o gościn­no­ści i otwar­to­ści na tych, któ­rzy muszą ucie­kać, ale też o rela­cjach i uważ­no­ści na inne isto­ty. Jak zauwa­ża cze­ska kry­tycz­ka Jit­ka Nešpo­ro­vá: „W swo­ich ale­go­rycz­nych opi­sach miast i kra­jów, przez któ­re prze­cho­dzą uchodź­cy, [Vadas] posta­wił zwier­cia­dło nasze­go zacho­wa­nia, wybie­ra­jąc przy tym dzie­cię­ce­go boha­te­ra, jed­no­znacz­nie skie­ro­wał nasze współ­czu­cie na stro­nę migran­tów – i w ten spo­sób pozwa­la nam doświad­czyć, czym jest pomoc i współ­czu­cie oraz jaki­mi prze­bra­nia­mi masku­je­my odrzu­ce­nie”.

Zda­niem Ilo­ny Kli­mek: „Dzię­ki książ­ce pozna­je­my małe­go chłop­ca, dla któ­re­go jed­ną z pierw­szych istot­nych prawd oka­zu­je się zda­nie: ‘Dziec­ko musi potra­fić ucie­kać’”. I dalej doda­je: „Tak oto zosta­je wypo­wie­dzia­na naj­waż­niej­sza, uni­wer­sal­na lek­cja, któ­ra powin­na wyraź­nie wybrzmieć nie­za­leż­nie od sze­ro­ko­ści geo­gra­ficz­nej: wszy­scy jeste­śmy ludź­mi, sio­stra­mi i brać­mi, a Zie­mia jest naszym wspól­nym domem zamiesz­ki­wa­nym na rów­nych pra­wach. Wszy­scy ludzie, a zwłasz­cza wszyst­kie dzie­ci, mają pra­wo do zaba­wy, rado­ści, fan­ta­zji i bez­tro­ski. Nie powin­ny musieć ucie­kać, tyl­ko powo­li, z uwa­gą i zachwy­tem sta­wiać krok za kro­kiem, odkry­wać pięk­no świa­ta, odnaj­du­jąc w nim miej­sce peł­ne spo­ko­ju i miło­ści, czy­li dom”.

„Dziś w naszym miesz­ka­niu w Bra­ty­sła­wie miesz­ka mło­da Ukra­in­ka z dziec­kiem; pocho­dzą z małe­go mia­stecz­ka nie­da­le­ko Mariu­po­la, któ­re zosta­ło już zrów­na­ne z zie­mią” – mówi Marek Vadas w roz­mo­wie w Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka z Miło­szem Wali­gór­skim. „Oglą­da­my na żywo ludo­bój­stwo u naszych sąsia­dów, oglą­da­my fil­my z Azow­sta­lu z dzieć­mi, któ­rych już pew­nie nikt nie zoba­czy żywych, i nic się nie dzie­je. Nie inter­we­niu­je­my, co wię­cej, robi­my inte­re­sy z mor­der­ca­mi, zasta­na­wia­my się nad absur­dal­nym pyta­niem, kto bar­dziej stra­ci na odłą­cze­niu gazu i ropy, porów­nu­je­my licz­by z życiem ludz­kim. Uwa­żam, że świat jest źle urzą­dzo­ny, nie udał się nam, dla­te­go żeby żyć dalej i nie tra­cić poczu­cia sen­su, robię cokol­wiek – muszę zro­bić”.

Marek Vadas jest jed­nym z naj­waż­niej­szych sło­wac­kich pisa­rzy repre­zen­tu­ją­cych nurt reali­zmu magicz­ne­go. W swo­ich książ­kach, takich jak wyda­ny w Pol­sce „Uzdro­wi­ciel”, czę­sto wyko­rzy­stu­je swo­je doświad­cze­nia z podró­ży po Afry­ce. Tek­stom Vada­sa towa­rzy­szą w „Uciecz­ce” barw­ne, dyna­micz­ne i suge­styw­ne ilu­stra­cje Danie­li Olej­níko­vej, za któ­re otrzy­ma­ła pre­sti­żo­wą nagro­dę Zło­te Jabł­ko na Bien­na­le Ilu­stra­cji Bra­ty­sła­wa 2017. Tytuł docze­kał się licz­nych prze­kła­dów, m.in. na język angiel­ski, cze­ski, hisz­pań­ski, kore­ań­ski, sło­weń­ski i wło­ski. Książ­ka jest świet­ną oka­zją do roz­po­czę­cia roz­mów z dzieć­mi o współ­cze­snych kry­zy­sach, a doro­słym czy­tel­ni­kom daje nadzie­ję, że jako ludz­kość może­my je prze­trwać.

„Uciecz­kę” prze­ło­ży­ła miesz­ka­ją­ca w Bra­ty­sła­wie Wero­ni­ka Gogo­la – pol­ska pisar­ka i tłu­macz­ka, absol­went­ka ukra­ino­znaw­stwa na Uni­wer­sy­te­cie Jagiel­loń­skim. Jej debiut pro­za­tor­ski „Po tro­chu” zdo­był Nagro­dę Con­ra­da. Otrzy­ma­ła rów­nież Nagro­dę im. Ada­ma Włod­ka. Była nomi­no­wa­na do Nagro­dy Lite­rac­kiej Nike, Gry­fii i Ange­lu­sa. Opu­bli­ko­wa­ła rów­nież repor­taż „Ufo nad Bra­ty­sła­wą”. Tłu­ma­czy­ła książ­ki Maro­ša Kra­jňa­ka i Jána Púče­ka. Autor książ­ki Marek Vadas, podob­nie jak szóst­ka pozo­sta­łych auto­rek i auto­rów z „Nowe­go euro­pej­skie­go kano­nu lite­rac­kie­go”, będzie gościem spe­cjal­nym festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27, któ­ry w tym roku zapla­no­wa­ny został mię­dzy 22 a 25 wrze­śnia w Koło­brze­gu.

Zamów książ­kę