Nataša KRAMBERGER: Niebo w jeżynach

Nie­bo w jeży­nach Nata­šy Kram­ber­ger w prze­kła­dzie Agniesz­ki Będ­kow­skiej-Kop­czyk już w księ­gar­niach. Powieść wyda­na wła­śnie w Biu­rze Lite­rac­kim roz­pi­sa­na zosta­ła na wie­le histo­rii, opo­wia­dań, frag­men­tów. Sama autor­ka przy­rów­nu­je ją do rze­ki, pły­ną­cej cza­sem dzi­ko, cza­sem spo­koj­nie, zbie­ra­ją­cej mniej­sze dopły­wy, docie­ra­ją­cej do wie­lu zakąt­ków świa­ta. Gdy­by szu­kać w pol­sz­czyź­nie podob­ne­go sty­lu pisa­nia, to Kram­ber­ger naj­bli­żej było­by do Doro­ty Masłow­skiej.

Nie­bo w jeży­nach Nata­šy Kram­ber­ger w prze­kła­dzie Agniesz­ki Będ­kow­skiej-Kop­czyk już w księ­gar­niach. Powieść wyda­na wła­śnie w Biu­rze Lite­rac­kim roz­pi­sa­na zosta­ła na wie­le histo­rii, opo­wia­dań, frag­men­tów. Sama autor­ka przy­rów­nu­je ją do rze­ki, pły­ną­cej cza­sem dzi­ko, cza­sem spo­koj­nie, zbie­ra­ją­cej mniej­sze dopły­wy, docie­ra­ją­cej do wie­lu zakąt­ków świa­ta. Gdy­by szu­kać w pol­sz­czyź­nie podob­ne­go sty­lu pisa­nia, to Kram­ber­ger naj­bli­żej było­by do Doro­ty Masłow­skiej.

„Wyda­je mi się, że sko­ja­rze­nia są naj­bar­dziej natu­ral­nym spo­so­bem postrze­ga­nia świa­ta” – zauwa­ża wyróż­nio­na Nagro­dą Lite­rac­ką Unii Euro­pej­skiej autor­ka, któ­ra będzie gościć na jubi­le­uszo­wej 25. edy­cji festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra zapla­no­wa­nej mię­dzy 10 a 13 wrze­śnia. „Takie frag­men­ty, mikro-histo­rie są o wie­le bar­dziej inten­syw­ne i zmy­sło­we, a ponie­waż są krót­kie, nie wyma­ga­ją wyja­śnie­nia. Może bli­żej brzu­cha czy­tel­ni­ka niż mózgu”.

Głów­na boha­ter­ka książ­ki, dziew­czy­na ze sło­weń­skiej wsi, któ­ra prze­pro­wa­dza się na stu­dia do Amster­da­mu, spo­ty­ka tam star­ca ze wschod­nich Włoch sprze­da­ją­ce­go ryby na lokal­nym tar­gu. Każ­de z nich – Jana, Bepi, a nawet ryba – nie­sie ze sobą histo­rie i opo­wie­ści, któ­re prze­pla­ta­ją się, two­rząc mie­szan­kę zabaw­nych, dziw­nych, nie­przy­jem­nych, baśnio­wych, a cza­sem tak­że roman­tycz­nych zda­rzeń, pły­ną­cych – jak rze­ka – w kie­run­ku odpły­wu, któ­ry jest zara­zem nowym źró­dłem.

Histo­ria nigdy się nie koń­czy, a koniec powie­ści jest jed­no­cze­śnie jej począt­kiem. To, co znaj­du­je się pomię­dzy, to żywy i nie­po­wstrzy­ma­ny ciąg „powie­ści rzecz­nej”. Z kolej­ny­mi stro­na­mi jeste­śmy coraz bar­dziej zasko­cze­ni lite­rac­kim talen­tem Kram­ber­ger. Histo­ria koń­czy się na nowo w otwar­tym krę­gu. Meta­fo­ra tego otwar­te­go koła leży w ramio­nach wód, rzek, stru­mie­ni, wodo­spa­dów i morza. Jest to uni­wer­sal­ny przy­kład życia na naszej pla­ne­cie.

Otwar­ty krąg epi­lo­gu, pętla nie­skoń­czo­no­ści, na któ­rą wkra­cza­ją inne oso­by, dołą­cza­ją się inne ścież­ki, włą­cza­ją inne histo­rie – to wszyst­ko sta­no­wi napię­ty łuk tej nar­ra­cji. Pozo­sta­ną tyl­ko wody, prze­le­wa­ją­ce się w nie­skoń­czo­ność, wiel­kie wody desz­czu, roz­le­głe na całej pla­ne­cie, prze­pły­wa­ją­ce od źró­dła do źró­dła tam i z powro­tem, sple­cio­ne wody, w któ­rych żyją świę­te ryby, mogą­ce przy­nieść zło­to lub zgu­bę, a cza­sem i jed­no, i dru­gie.

Zda­niem Pau­li­ny Mało­chleb „Kram­ber­ger pisze po to, żeby poka­zać coś pra­cę pamię­ci i wyobraź­ni, nie chce nicze­go pro­mo­wać, nie zale­ży jej na lite­rac­kim opra­co­wa­niu euro­pej­skiej inte­gra­cji kul­tu­ro­wej. Ucie­ka w pro­zę poetyc­ką – nie­sły­cha­nie wraż­li­wą, lek­ko nie­lo­gicz­ną, kie­ru­ją­cą się porząd­kiem aso­cja­cji pamię­ci. I chy­ba wła­śnie dla­te­go to jest dobra lite­ra­tu­ra, bo na szkie­le­cie euro­pej­skiej migra­cji zawie­sza się tu zupeł­nie inne wypeł­nie­nie, bez­ce­lo­we, nie­zi­de­olo­gi­zo­wa­ne opi­sy­wa­nie życio­we­go bogac­twa”.

Sama autor­ka mówi w wywia­dzie opu­bli­ko­wa­nym w biBLio­te­ce: „Lubię otwar­te moż­li­wo­ści budo­wa­nia tek­stu, zakła­da­ją­ce współ­ist­nie­nie róż­nych miejsc, kra­jo­bra­zów, melo­dii, dźwię­ków i ryt­mów, któ­re nie­ustan­nie wywo­łu­ją róż­ne sko­ja­rze­nia i wyma­ga­ją jedy­nie lite­rac­kiej inter­pre­ta­cji. Jeśli prze­ana­li­zu­je­my nasz styl życia, szyb­ko stwier­dzi­my, że jest on pełen absur­dów, któ­re czę­sto są tra­gicz­ne, ale czę­sto też zabaw­ne. Sko­ja­rze­nia wyda­ją mi się naj­bar­dziej natu­ral­nym spo­so­bem postrze­ga­nia świa­ta”.

To już kolej­na sło­weń­ska książ­ka w Biu­rze Lite­rac­kim, ale pierw­sza napi­sa­na pro­zą. Agniesz­ka Będ­kow­ska-Kop­czyk przy­go­to­wa­ła już dla stroń­sko-koło­brze­skie­go wydaw­nic­twa książ­ki Pete­ra Semo­li­ča i Aloj­za Iha­na. Na co dzień wykła­da języ­ko­znaw­stwo sło­weń­skie i sla­wi­stycz­ne na uni­wer­sy­te­cie w austriac­kim Gra­zu. Współ­pra­cu­je z Wol­nym Radiem Hel­sin­ki w Gra­zu i Radiem Ago­ra w Kla­gen­fur­cie. Miesz­ka w Gra­zu.

Nata­ša Kram­ber­ger uro­dzi­ła się w 1983 roku. Jest pisar­ką i dzien­ni­kar­ką. Za powieść Nie­bo w jeży­nach zosta­ła uho­no­ro­wa­na nagro­dą dla naj­lep­szej mło­dej autor­ki sło­weń­skiej oraz wspo­mnia­ną Nagro­dą Lite­rac­ką Unii Euro­pej­skiej. Jako pro­za­icz­ka i felie­to­nist­ka współ­pra­cu­je z wie­lo­ma sło­weń­ski­mi i wło­ski­mi pisma­mi oraz radio­sta­cja­mi. Pra­cu­je tak­że nad sce­na­riu­sza­mi fil­mów doku­men­tal­nych. W 2009 roku zało­ży­ła kolek­tyw eko­lo­gicz­ny Gre­en Cen­tral pro­mu­ją­cy eko­lo­gię i sztu­kę. Miesz­ka w Ber­li­nie.