„Nowy europejski kanon literacki” w Biurze Literackim

Już w maju pol­scy czy­tel­ni­cy pozna­ją pierw­sze książ­ki z „Nowe­go euro­pej­skie­go kano­nu lite­rac­kie­go”. Na przy­go­to­wy­wa­ną przez Biu­ro Lite­rac­kie przy współ­pra­cy z zagra­nicz­ny­mi wydaw­ca­mi serię zło­ży się 21 ksią­żek napi­sa­nych przez 21 auto­rek i auto­rów, prze­tłu­ma­czo­nych przez 21 tłu­ma­czy i tłu­ma­czek z 21 euro­pej­skich języ­ków.

Już w maju pol­scy czy­tel­ni­cy pozna­ją pierw­sze książ­ki z „Nowe­go euro­pej­skie­go kano­nu lite­rac­kie­go”. Na przy­go­to­wy­wa­ną przez Biu­ro Lite­rac­kie przy współ­pra­cy z zagra­nicz­ny­mi wydaw­ca­mi serię zło­ży się 21 ksią­żek napi­sa­nych przez 21 auto­rek i auto­rów, prze­tłu­ma­czo­nych przez 21 tłu­ma­czy i tłu­ma­czek z 21 euro­pej­skich języ­ków. Wszyst­kie książ­ki uka­za­ły się w ory­gi­na­le w XXI wie­ku i podej­mu­ją waż­ne współ­cze­śnie tema­ty, takie jak: eko­lo­gia, emi­gra­cja, LGBT, patriar­chat, prze­moc, wyklu­cze­nie czy zmia­ny kli­ma­tycz­ne. W cią­gu trzech lat uka­że się sie­dem tytu­łów w każ­dym roku – trzy książ­ki pro­zą (powie­ści, opo­wia­da­nia), trzy tomy poetyc­kie oraz jed­na publi­ka­cja dla dzie­ci.

Wyjąt­ko­wość pro­jek­tu dostrze­gła Komi­sja Euro­pej­ska, któ­ra doce­ni­ła „dobór ksią­żek ini­cju­ją­cych mię­dzy­na­ro­do­wą lite­rac­ką wymia­nę na płasz­czyź­nie zarów­no arty­stycz­nej, jak i spo­łecz­nej”. Autor­ki i auto­rzy wszyst­kich przy­go­to­wy­wa­nych pozy­cji odwie­dzą Pol­skę i zosta­ną gość­mi festi­wa­lu Biu­ra Lite­rac­kie­go, któ­ry od tego roku odby­wać się będzie w Koło­brze­gu jako Trans­Port Lite­rac­ki. W trak­cie 27. edy­cji mię­dzy 22 a 25 wrze­śnia 2022 roku czy­tel­nicz­ki i czy­tel­ni­cy pozna­ją: Béren­gère CORNUT (Fran­cja), Najat EL HACHMI (Kata­lo­nia), Clau­diu KOMARTIN (Rumu­nia), Hały­na KRUK (Ukra­ina), Aleš ŠTEGER (Sło­we­nia), Maja URBAN (Chor­wa­cja) i Marek VADAS (Sło­wa­cja).

„Nowy euro­pej­ski kanon lite­rac­ki” zapo­cząt­ku­je debiu­tanc­ka pro­za „Kto­kol­wiek, tyl­ko nie ja” Hały­ny Kruk w tłu­ma­cze­niu Boh­da­na Zadu­ry, któ­ra uka­że się już 23 maja. Wybór tej powie­ści na otwar­cie serii jest wyra­zem wspar­cia dla zagro­żo­nej kul­tu­ry naszych wschod­nich sąsia­dów. Z kolei na Dzień Dziec­ka zapla­no­wa­na zosta­ła pre­mie­ra sło­wac­kiej książ­ki Mar­ka Vada­sa „Uciecz­ka” z pięk­ny­mi ilu­stra­cja­mi Danie­li Olej­níko­vej, któ­rej prze­kład przy­go­to­wa­ła Wero­ni­ka Gogo­la. Histo­ria małe­go chłop­ca, któ­ry wraz z psem zmu­szo­ny jest do uciecz­ki ze swo­je­go kra­ju, też brzmi dzi­siaj szcze­gól­nie wymow­nie.

W kolej­nych dwóch latach w ramach „Nowe­go euro­pej­skie­go kano­nu lite­rac­kie­go” uka­żą książ­ki zna­nych oraz cenio­nych na świe­cie auto­rek i auto­rów, takich jak: Totth BENEDEK (Węgry), Char­lot­te VAN DEN BROECK (Bel­gia), Rūta BRIEDE (Łotwa), Mat­teo BUSSOLA (Wło­chy), Rume­na BUŽAROVSKA (Mace­do­nia), Doire­ann NÍ GHRÍOFA (Irlan­dia), Fríða ÍSBERG (Islan­dia), Dimi­tăr KENAROV (Buł­ga­ria), Lisa KRÄNZLER (Niem­cy), Rad­mi­la PETROVIĆ (Ser­bia), Bjørn RASMUSSEN (Dania), Maria Navar­ro SKARANGER (Nor­we­gia), Jan ŠKROB (Cze­chy), Ieva TOLEIKYTĖ (Litwa).

W gro­nie 21 tłu­ma­czek i tłu­ma­czy zaan­ga­żo­wa­nych w pra­ce przy two­rze­niu „kano­nu” zna­la­zły i zna­leź­li się: Zofia BAŁDYGA, Miłosz BIEDRZYCKI, Karo­li­na DROZDOWSKA, Jacek GODEK, Wero­ni­ka GOGOLA, Han­na IGALSON-TYGIELSKA, Domi­ni­ka JAGIEŁKA, Jerzy JARNIEWICZ, Jakub Korn­hau­ser, Doro­ta MENZEL, Olga NIZIOŁEK, Mag­da­le­na PYTLAK, Anna SAWICKA, Kata­rzy­na SKÓRSKA, Agniesz­ka SMARZEWSKA, Elż­bie­ta SOBOLEWSKA, Bogu­sła­wa SOCHAŃSKA, Doro­ta STROIŃSKA, Miłosz WALIGÓRSKI, Alek­san­dra WOJTASZEK, Boh­dan ZADURA.

W 2022 roku w nastę­pu­ją­cej kolej­no­ści uka­że się sie­dem ksią­żek:

Hały­na KRUK, „Kto­kol­wiek, tyl­ko nie ja”, przeł. Boh­dan Zadu­ra

Kro­ni­ka cza­su kwa­ran­tan­ny, opi­su­ją­ca trud­ną codzien­ność doby pan­de­mii wraz z jej sze­ro­ką pale­tą doświad­czeń i skraj­nych emo­cji. Powieść Kruk zma­ga się z zagad­nie­niem utra­ty bli­skiej oso­by, por­tre­tu­je żało­bę i nawra­ca­ją­cą tęsk­no­tę.

Hały­na KRUK / Ukra­iń­ska poet­ka, pisar­ka oraz autor­ka ksią­żek dla dzie­ci. Tłu­ma­czy lite­ra­tu­rę pol­ską, bia­ło­ru­ską i rosyj­ską. Jako histo­rycz­ka lite­ra­tu­ry wykła­da na Lwow­skim Uni­wer­sy­te­cie Naro­do­wym im. Iwa­na Fran­ki. Nagra­dza­na licz­ny­mi sty­pen­dia­mi, m.in. przez Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go, Wil­lę Decju­sza, Szwaj­car­ską Fun­da­cję dla Kul­tu­ry Pro Helve­tia.

Marek VADAS, „Uciecz­ka”, ilu­stra­cje Danie­la Olej­ni­ko­vá, przeł. Wero­ni­ka Gogo­la

Histo­ria małe­go chłop­ca i jego psa Ala­na opo­wia­da o nie­sa­mo­wi­tych podró­żach przez mia­stecz­ka, pań­stwa i kon­ty­nen­ty, przed­sta­wia­jąc w ten spo­sób trud­ny temat migra­cji. Pozy­cja skie­ro­wa­na do mło­dych czy­tel­ni­ków, poru­sza­ją­ca zagad­nie­nia kse­no­fo­bii, rasi­zmu i uprze­dzeń.

Marek VADAS / Sło­wac­ki pro­za­ik i autor ksią­żek dla dzie­ci. Stu­dio­wał este­ty­kę i sło­wa­cy­sty­kę na Wydzia­le Filo­zo­ficz­nym Uni­wer­sy­te­tu Komeń­skie­go w Bra­ty­sła­wie. Lau­re­at nagro­dy lite­rac­kiej Ana­soft Lite­ra za książ­kę „Uzdro­wi­ciel”. Nomi­no­wa­ny do nagro­dy BIBIANA za naj­lep­szą książ­kę dla dzie­ci.

Béren­gère CORNUT, „Z kamie­nia i kości”, przeł. Han­na Igal­son-Tygiel­ska

Por­tret sil­nej kobie­ty usy­tu­owa­ny w kul­tu­rze Inu­itów. Wal­ka o prze­trwa­nie w trud­nych warun­kach Ark­ty­ki zamie­nia się dla głów­nej boha­ter­ki w ducho­wą podróż, poma­ga­ją­cą zgłę­bić toż­sa­mość i zależ­ność czło­wie­ka od natu­ry. Powieść Cor­nut łączy w sobie wąt­ki femi­ni­stycz­ne i eko­lo­gicz­ne.

Béren­gère CORNUT / Fran­cu­ska pisar­ka, autor­ka lite­ra­tu­ry dzie­cię­cej. Zaj­mu­je się rdzen­ny­mi gru­pa­mi etnicz­ny­mi Ame­ry­ki Pół­noc­nej, taki­mi jak India­nie i Inu­ici, eko­lo­gią oraz ducho­wo­ścią. Za powieść „Z kamie­nia i kości” nagro­dzo­na Prix du Roman Fnac oraz Le Prix Libr’à Nous, jest rów­nież lau­re­at­ką Bolo­gna Ragaz­zi Award.

Najat EL HACHMI „Ostat­ni patriar­cha”, przeł. Anna Sawic­ka

Powieść usy­tu­owa­na w Kata­lo­nii, opo­wia­da histo­rię muzuł­mań­skiej rodzi­ny i jej tytu­ło­we­go ostat­nie­go patriar­chy. El Hach­mi kon­stru­uje współ­cze­sną baśń kwe­stio­nu­ją­cą usta­lo­ne role kobie­ce w kul­tu­rze muzuł­mań­skiej, by wyra­zić swój bunt prze­ciw prze­mo­cy i zaak­cen­to­wać koniecz­ność zmian.

Najat EL HACHMI / Kata­loń­ska pisar­ka o maro­kań­skich korze­niach. Stu­dio­wa­ła lite­ra­tu­rę arab­ską na Uni­wer­sy­te­cie w Bar­ce­lo­nie. W pra­cy lite­rac­kiej wyko­rzy­stu­je swo­je doświad­cze­nia zwią­za­ne z wycho­wy­wa­niem się w śro­do­wi­sku łączą­cym wpły­wy dwóch kul­tur. Za „Ostat­nie­go patriar­chę” nagro­dzo­na Ramon Llull Pri­ze oraz Le Prix Ulys­se, fina­list­ka Prix Médi­ter­ra­née Étran­ger. Lau­re­at­ka Nadal Pri­ze.

Aleš ŠTEGER, „Księ­ga rze­czy”, przeł. Miłosz Bie­drzyc­ki

Kon­cep­tu­al­ny tom wier­szy mają­cy na celu opi­sa­nie świa­ta przed­mio­tów z nowej, nie­an­tro­po­cen­trycz­nej per­spek­ty­wy. Poeta kon­cen­tru­je się na codzien­no­ści, prze­ła­mu­jąc sche­ma­tycz­ną per­cep­cję i utar­te opo­zy­cje binar­ne.

Aleš ŠTEGER / Sło­weń­ski poeta, pisarz, redak­tor i kry­tyk lite­rac­ki. Jego książ­ki zosta­ły prze­tłu­ma­czo­ne na szes­na­ście języ­ków. Lau­re­at licz­nych nagród: BTBA, AATSEL, Vero­ni­ka, Nagro­dy Rožan­ca. Czło­nek Ber­liń­skiej Aka­de­mii Sztuk. Juror Grif­fin Poetry Pri­ze. Dyrek­tor pro­gra­mo­wy festi­wa­li lite­rac­kich o mię­dzy­na­ro­do­wym zasię­gu.

Clau­diu KOMARTIN, „Kobalt”, przeł. Jakub Korn­hau­ser

Poezja, któ­ra mie­rzy się z fun­da­men­tal­ny­mi dla życia ludz­kie­go tema­ta­mi i doświad­cze­nia­mi, taki­mi jak utra­ta, samot­ność, cho­ro­ba czy depre­sja. Komar­tin poru­sza rów­nież kwe­stie eko­lo­gicz­ne, przed­sta­wia­jąc kata­stro­ficz­ną wizję znisz­czeń doko­na­nych ręką czło­wie­ka.

Clau­diu KOMARTIN / Rumuń­ski poeta i tłu­macz. Prze­kła­da z języ­ka angiel­skie­go, fran­cu­skie­go i wło­skie­go. Lau­re­at Mihai Emi­ne­scu Natio­nal Pri­ze oraz Roma­nian Aca­de­my Poetry Pri­ze. Redak­tor naczel­ny maga­zy­nu lite­rac­kie­go „Poesis inter­na­ţio­nal”. Zaj­mu­je się rów­nież pro­mo­cją współ­cze­snej lite­ra­tu­ry rumuń­skiej.

Maja URBAN (Chor­wa­cja) „Sta­tua wol­no­ści”, przeł. Miłosz Wali­gór­ski

Tom wier­szy por­tre­tu­ją­cy sprze­ciw wobec świa­ta spo­łecz­nych kon­wen­cji i kwe­stio­nu­ją­cy powierz­chow­ny femi­nizm. Urban pod­wa­ża utar­te sche­ma­ty, dekon­stru­uje kobie­ce role, wal­czy z uto­wa­ro­wie­niem eko­lo­gii i wszech­obec­nym mar­ke­tin­giem.

Maja URBAN / Chor­wac­ka poet­ka. Stu­dio­wa­ła filo­lo­gię kla­sycz­ną i hun­ga­ry­sty­kę. Lau­re­at­ka nagro­dy Zdra­vko Pucak. W swo­jej poezji kon­cen­tru­je się na obna­ża­niu hipo­kry­zji obec­nej w życiu chor­wac­kie­go spo­łe­czeń­stwa. Tria­th­lo­nist­ka i ultra­ma­ra­ton­ka. Pra­cu­je jako nauczy­ciel­ka języ­ka węgier­skie­go.

Za pro­jekt opra­wy gra­ficz­nej serii odpo­wia­dać będą: Gosia HERBA – ilu­stra­tor­ka dwu­krot­nie nagro­dzo­na za gra­fi­kę w kon­kur­sie Pol­skiej Sek­cji IBBY „Książ­ka Roku” – oraz Miko­łaj PASIŃSKI – pisarz, autor komik­sów i pro­jek­tant gra­ficz­ny, nomi­no­wa­ny wspól­nie z Her­bą do nagro­dy im. Fer­dy­nan­da Wspa­nia­łe­go oraz kon­kur­su Pol­skiej Sek­cji IBBY „Książ­ka Roku”. Pro­jekt typo­gra­ficz­ny serii opra­co­wał Artur Bursz­ta. „Nowy euro­pej­ski kanon lite­rac­ki” to już trze­ci pro­jekt Biu­ra Lite­rac­kie­go wyróż­nio­ny przez Komi­sję Euro­pej­ską. W ramach wcze­śniej­szych ini­cja­tyw uka­za­ły się m.in. „Pamięć” Péte­ra Náda­sa (tłum. Elż­bie­ta Sobo­lew­ska), „Nie­dzie­la życia” Ray­mon­da Quene­au i tom Mirol­ju­ba Todo­ro­vi­cia „świ­nia jest naj­lep­szym pły­wa­kiem” (tłum. Jakub Korn­hau­ser, Kin­ga Sie­wior).