„Ostatnia Stacja” w dwudziestą piątą rocznicę pierwszego festiwalu Biura Literackiego

Naj­star­szy metry­kal­nie, a naj­młod­szy duchem festi­wal lite­rac­ki w Pol­sce zapla­no­wa­ny został w tym roku dokład­nie w dwu­dzie­stą pią­tą rocz­ni­cę pierw­szej edy­cji impre­zy. Daw­ny Fort Legni­ca, następ­nie Port Lite­rac­ki Wro­cław, a od 2016 roku ist­nie­ją­cy w Stro­niu Ślą­skim i Sien­nej jako Sta­cja Lite­ra­tu­ra festi­wal – wymy­ślo­ny i nie­prze­rwa­nie od czerw­ca 1996 roku orga­ni­zo­wa­ny przez Artu­ra Bursz­tę i Biu­ro Lite­rac­kie – odbę­dzie się tym razem pod hasłem „Ostat­nia Sta­cja”.

Pod­czas festi­wa­lu zosta­nie zapre­zen­to­wa­na twór­czość czter­dziest­ki piąt­ki twór­czyń i twór­ców, w tym pię­ciu osób z zagra­ni­cy. Swo­ją pre­mie­rę będą mieć dwa­dzie­ścia trzy książ­ki. Zapla­no­wa­no dwa­dzie­ścia czte­ry wyda­rze­nia i trzy kon­cer­ty. Odbę­dzie się sześć­dzie­siąt osiem zajęć warsz­ta­to­wych w sie­dem­na­stu gru­pach dla poetów/poetek, prozaików/prozaiczek, reportażystów/reportażystek i tłumaczy/tłumaczek, prze­wi­dzia­no tak­że dwa wyda­rze­nia dla księgarzy/księgarek z całej Pol­ski. Mło­dzież ze Stro­nia Ślą­skie­go, któ­ra tra­dy­cyj­nie przy­zna swo­ją nagro­dę „Po Stro­nie wier­sza” dla naj­lep­sze­go festi­wa­lo­we­go utwo­ru poetyc­kie­go, weź­mie udział w „Lek­cjach języ­ka poetyc­kie­go”. Finał będzie mieć też sie­dem pro­jek­tów wydaw­ni­czych, gdzie nagro­dą są publi­ka­cje ksią­żek. Ponad­to pozna­my lau­re­at­kę bądź lau­re­ata czwar­tej edy­cji kon­kur­su „Wier­sze i opo­wia­da­nia doraź­ne”, któ­ry w tym roku dedy­ko­wa­ny jest twór­czo­ści Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza i Tade­usza Róże­wi­cza.

Wpływ na pro­gram wyda­rzeń ma naj­niż­szy od 2003 roku budżet impre­zy. Uni­kal­na for­mu­ła festi­wa­lu, pre­zen­tu­ją­ca pre­mie­ro­we książ­ki, któ­rych auto­rzy i autor­ki otrzy­ma­li już dwie­ście naj­waż­niej­szych wyróż­nień lite­rac­kich, nie uzy­ska­ła w tym roku, jak to było poprzed­nio, trzy­let­niej mini­ste­rial­nej dota­cji. Wspar­cie jest tyl­ko na ten rok i to w kwo­cie o poło­wę mniej­szej niż wnio­sko­wa­na. Nie pomógł nawet apel trzy­dzie­stu czte­rech dyrek­to­rów naj­waż­niej­szych festi­wa­li i insty­tu­cji lite­rac­kich z dwu­dzie­stu dwóch kra­jów, któ­rzy w liście do Mini­stra Kul­tu­ry zwró­ci­li uwa­gę na to, że „przed­się­wzię­cie jest jed­ną z naj­bar­dziej roz­po­zna­wal­nych pol­skich marek kul­tu­ral­nych, a nowa­tor­skie podej­ście do lite­ra­tu­ry, naj­wyż­sza jakość arty­stycz­na wyda­wa­nych ksią­żek oraz inter­dy­scy­pli­nar­ny cha­rak­ter ich pre­zen­ta­cji, atrak­cyj­ny dla mło­dych odbior­ców, potwier­dza­ją istot­ną rolę orga­ni­za­to­rów w sek­to­rze kul­tu­ry”.

Głów­ne wyda­rze­nia odby­wać się będą tra­dy­cyj­nie w Stro­niu Ślą­skim w byłej sta­cji kole­jo­wej. Zain­au­gu­ru­je je w czwar­tek 24 czerw­ca o 12:00 czy­ta­nie lau­re­atów i lau­re­atek ubie­gło­rocz­ne­go „Poło­wu. Poetyc­kich debiu­tów”. Wystą­pią: Sara AKRAM, Tomasz GROMADKA, Karo­li­na KAPUSTA, Julian ROSIŃSKI, Zuzan­na STREHL i Nina VOYTALA. Kolej­nym wyda­rze­niem będzie dru­ga odsło­na „Kla­sy­ki Euro­pej­skiej Poezji” w ramach nagro­dzo­ne­go przez Unię Euro­pej­ską pro­jek­tu „Euro­pe­an Lite­ra­ry Heri­ta­ge”. Tym razem dzię­ki prze­kła­dom Bogu­sła­wy SOCHAŃSKIEJ, Zbi­gnie­wa MACHEJA i Lesz­ka ENGELKINGA pozna­my twór­czość Mor­te­na NIELSENA, Jána ONDRUŠA oraz Iva­na WERNISCHA. Wyda­rze­nie z udzia­łem tłu­macz­ki i tłu­ma­czy wokół ksią­żek „Bojow­ni­cy bez bro­ni”, „Prze­ły­ka­nie wło­sa” oraz „Per­nam­bu­co” popro­wa­dzą Karol MALISZEWSKI i Joan­na ORSKA.

Bar­dzo cie­ka­wie zapo­wia­da się tego­rocz­ny cykl „Muzy­ka sło­wa”. Czy­ta­nia z pre­mie­ro­wych ksią­żek z muzy­ką skom­po­no­wa­ną i zagra­ną na żywo przez Wacła­wa Zim­pla odbę­dą się w ramach czte­rech osob­nych wyda­rzeń. W każ­dym z nich zapre­zen­tu­je się czwór­ka twór­ców – poetyc­ka debiu­tant­ka lub debiu­tant, pro­za­ik albo pro­za­icz­ka (w tym gro­nie tak­że dwie debiu­tant­ki), autor­ka bądź autor mają­cy w dorob­ku dwie lub wię­cej ksią­żek oraz poetyc­ki mistrz albo mistrzy­ni. W czwar­tek o 15:00 usły­szy­my Jerze­go JARNIEWICZA, Rado­sła­wa JURCZAKA, Elż­bie­tę ŁAPCZYŃSKĄ i Kata­rzy­nę SZWEDĘ, a o 18:00 Annę ADAMOWICZ, Bron­kę NOWICKĄ, Aga­tę PUWALSKĄ i Boh­da­na ZADURĘ. Przy oka­zji tych czy­tań pozna­my osiem ksią­żek: „Mon­do cane”, „Zakła­dy holen­der­skie”, „Bestia­riusz nowo­huc­ki”, „Bosor­kę”, „Nebu­lę”, „Kodeks Pomy­lo­nych”, „hakę!” i „Puste try­bu­ny”.

W pią­tek w tym samym cyklu wystą­pią: o 15:00 Aga­ta JABŁOŃSKA, Joan­na MUELLER, Mar­ta SOKOŁOWSKA oraz Anto­ni­na TOSIEK, nato­miast o 18:00 Kac­per BARTCZAK, Adam KACZANOWSKI, Michał MYTNIK i Kira PIETREK. Ich książ­ko­we pre­mie­ry to: „dla moich dziew­czyn”, „Hista & her sista”, „Impe­rium Dzie­ci”, „sto­ry­tel­ling”, „Wido­ki wyma­zy”, „Utra­ta”, „hood­shit (grip­ta­pe)” oraz „Cze­ski zeszyt”. Pro­gram uzu­peł­ni otwie­ra­ją­ce sobot­nie czy­ta­nie wyda­rze­nie wokół anto­lo­gii „Odwró­co­na stre­fa” z inspi­ro­wa­ny­mi twór­czo­ścią Kar­po­wi­cza i Róże­wi­cza wier­sza­mi, opo­wia­da­nia­mi czy dra­ma­ta­mi napi­sa­ny­mi przez zna­nych pol­skich poetów/poetki i prozaików/prozaiczki oraz laureatów/laureatki wspo­mnia­ne­go kon­kur­su „doraź­ne­go”. Tego dnia pozna­my też „Nowe pro­za­tor­skie gło­sy z Euro­py”: Addę DJØRUP i Tan­ję STUPAR-TRIFUNOVIĆ, a tak­że ich książ­ki: „Naj­mniej­szy opór” i „Zega­ry w poko­ju mat­ki”. Spo­tka­nie popro­wa­dzą Kac­per BARTCZAK i Bogu­sła­wa SOCHAŃSKA.

Nowo­ścią w Stro­niu będą „Roz­mo­wy na torach”, pod­czas któ­rych z auto­ra­mi i autor­ka­mi o ich książ­kach poroz­ma­wia­ją Jakub SKURTYS i Anto­ni­na TOSIEK. Ten sam duet popro­wa­dzi na ple­ne­ro­wej sce­nie w Sien­nej „Roz­mo­wy na koniec” – cykl dys­ku­sji poru­sza­ją­cych naj­waż­niej­sze obec­nie zagad­nie­nia lite­rac­kie. W tym samym miej­scu odbę­dą się Pra­cow­nie Sta­cji Lite­ra­tu­ra. Za pro­jek­ty wydaw­ni­cze dla poetów odpo­wie­dzial­ni będą: Dawid MATEUSZ i Jakub SKURTYS („Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2021”), Joan­na MUELLER („Pierw­sza książ­ka wier­szem”), Kac­per BARTCZAK („Dru­ga książ­ka wier­szem”), Dawid KUJAWA („Trze­cia i kolej­na książ­ka wier­szem”). Pro­jek­ty dla pro­za­ików przy­go­to­wu­ją: Adam KACZANOWSKI i Jakub KORNHAUSER („Połów. Pro­za­tor­skie debiu­ty 2021”), a tak­że Dariusz SOŚNICKI („Pierw­sza książ­ka pro­zą”). Nad pro­jek­tem „Książ­ka zaan­ga­żo­wa­na spo­łecz­nie” czu­wać będzie Kira PIETREK.

Zaję­cia w „Pra­cow­ni otwar­tej wier­szem” w czte­rech gru­pach pro­wa­dzić będą: Karol MALISZEWSKI, Anna ADAMOWICZ i Rado­sław JURCZAK, Aga­ta Jabłoń­ska i Jerzy Jar­nie­wicz, Leszek ENGELKING oraz Zbi­gniew MACHEJ. W „Pra­cow­ni otwar­tej pro­zą” (tak­że w czte­rech gru­pach) jako pro­wa­dzą­cy udział wezmą: Alek­san­dra GRZEMSKA, Elż­bie­ta ŁAPCZYŃSKA, Mar­ta SOKOŁOWSKA, Bogu­sła­wa SOCHAŃSKA. Po raz trze­ci w Sta­cji Lite­ra­tu­ra spo­tka­ją się księ­ga­rze z całej Pol­ski. Tym razem zapla­no­wa­no dwa blo­ki tema­tycz­ne: „Nowe języ­ki poezji” oraz „Mena­dżer z księ­gar­ni”. W pierw­szym zaję­cia popro­wa­dzą Karol MALISZEWSKI, Joan­na ORSKA i Jakub SKURTYS. W dru­gim – Olga BRZEZIŃSKA, Bogu­sła­wa SOCHAŃSKA oraz Krzysz­tof ŻWIRSKI. Cały festi­wal roz­pocz­nie, a dru­gi i trze­ci dzień zakoń­czy kon­cert. W śro­dę 23 czerw­ca o 21:00 wystą­pi KIRSZENBAUM, w czwar­tek o tej samej porze THE PAU, a w pią­tek na finał poja­wi się Wacław ZIMPEL.

Czy Sta­cja Lite­ra­tu­ra będzie fak­tycz­nie „Ostat­nią Sta­cją”? Orga­ni­za­to­rzy ucie­ka­ją od jed­no­znacz­nej odpo­wie­dzi. „To ma być zaak­cen­to­wa­nie wyjąt­ko­wo­ści miej­sca, w któ­rym festi­wal odby­wa się już po raz szó­sty. Tu fak­tycz­nie jest ‘Ostat­nia Sta­cja’. Dla jed­nych tutaj koń­czą się kole­jo­we tory. Dla nas zaczy­na­ją. Stąd sym­bo­licz­nie w świat star­tu­ją kolej­ni debiu­tan­ci, autor­ki i auto­rzy. Jeśli sądzić po ich suk­ce­sach, nagro­dach i nomi­na­cjach, dobrze do tych podró­ży zosta­li na tej Sta­cji przy­go­to­wa­ni” – mówi Artur Bursz­ta. Nie da się jed­nak ukryć, że w sytu­acji, gdy festi­wal – w dodat­ku dokład­nie dwa­dzie­ścia pięć lat po tym, jak odby­ła się pierw­sza edy­cja – został pozba­wio­ny trzy­let­niej dota­cji, przy­szłość wyda­rze­nia, za spra­wą któ­re­go do pol­skiej lite­ra­tu­ry tra­fi­ły takie posta­ci, jak Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki, Mar­ta Pod­gór­nik czy Bron­ka Nowic­ka, sta­nę­ła pod zna­kiem zapy­ta­nia.

Wypro­wadz­ka z Wro­cła­wia dała festi­wa­lo­wi wol­ność arty­stycz­ną, brak zobo­wią­zań wobec spon­so­rów, a przede wszyst­kim warun­ki do roz­wo­ju misji wyda­rze­nia. Przez lata festi­wal odby­wał się dzię­ki wspar­ciu lokal­ne­go samo­rzą­du Stro­nia Ślą­skie­go, Unii Euro­pej­skiej w ramach pro­gra­mów Kre­atyw­nej Euro­py, dwu­krot­nie Fun­da­cji im. Jana Michal­skie­go ze Szwaj­ca­rii i innych mię­dzy­na­ro­do­wych insty­tu­cji. Mini­ster­stwo Kul­tu­ry, Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go i Spor­tu, któ­re wspar­ło i w tym roku Sta­cję Lite­ra­tu­ra, w poprzed­nich latach wydat­nie poma­ga­ło w roz­wo­ju oraz utrzy­ma­niu wyda­rze­nia w tym nie­ty­po­wym miej­scu (Sien­na ma jedy­nie 25 sta­łych miesz­kań­ców). Odmo­wa przy­zna­nia trzy­let­niej dota­cji ozna­cza brak sta­bi­li­za­cji dla cało­rocz­ne­go pro­jek­tu, unie­moż­li­wia też uczest­nic­two w mię­dzy­na­ro­do­wych pro­jek­tach, koope­ra­cjach i plat­for­mach, któ­re Biu­ro Lite­rac­kie ini­cjo­wa­ło.

Może się więc zda­rzyć, że „Ostat­nia Sta­cja” zamknie jed­ną z naj­waż­niej­szych lite­rac­kich histo­rii minio­nych trzech dekad. Ostat­ni dzień tego­rocz­nej edy­cji przy­pad­nie dokład­nie na pierw­szy dzień pierw­szej edy­cji z 1996 roku. W ten spo­sób wszyst­kie zamknie się w dokład­nie 25 latach. Co może ura­to­wać festi­wal? Nowy samo­rzą­do­wy part­ner, któ­ry uzna, że zamiast two­rzyć od pod­staw kolej­ne wyda­rze­nie, lepiej sko­rzy­stać z oka­zji i pozy­skać zara­zem „jed­ną z naj­bar­dziej roz­po­zna­wal­nych pol­skich kul­tu­ral­nych marek”, jak i „jed­no z naj­czę­ściej nagra­dza­nych pol­skich wydaw­nictw”. A może znaj­dzie się mece­nas, któ­ry będzie chciał być wize­run­ko­wo łączo­ny z uni­ka­to­wym w wymia­rze mię­dzy­na­ro­do­wym pro­jek­tem pra­cy z począt­ku­ją­cy­mi auto­ra­mi? A może jed­nak Mini­ster­stwo Kul­tu­ry, Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go i Spor­tu przy­wró­ci w nowym roku trzy­let­nie finan­so­wa­nie?

„To na pew­no nie będzie sty­pa” – dekla­ru­ją orga­ni­za­to­rzy. „Wręcz odwrot­nie. Mamy zamiar świę­to­wać, cie­szyć się z bycia razem, z tego, co uda­ło się nam zbu­do­wać w cią­gu 25 lat, a szcze­gól­nie tych ostat­nich, w miej­scu, gdzie jest ‘Ostat­nia Sta­cja’”. Nie­za­leż­nie od tego, czy następ­ny festi­wal odbę­dzie się, czy nie, efek­tem tych czte­rech dni będzie kil­ka­na­ście nowych ksią­żek, któ­re pew­nie zno­wu zdo­bę­dą wie­le nagród czy wyróż­nień, i sta­ną się dowo­dem na to, że nic nie bie­rze się z nicze­go, wszyst­ko ma gdzieś począ­tek. Takim miej­scem na pew­no w ostat­nich latach była maleń­ka sta­cja kole­jo­wa w Stro­niu Ślą­skim. Chcesz pomóc festi­wa­lo­wi? Na stro­nie zrzutka.pl pro­wa­dzo­na jest zbiór­ka „Ratu­je­my Pra­cow­nie Sta­cji Lite­ra­tu­ra”, któ­ra umoż­li­wi reali­za­cję warsz­ta­to­wych zajęć dla ponad 200 poetek i poetów, pro­za­iczek i pro­za­ików, repor­ta­ży­stów i tłu­ma­czy. Do peł­nej kwo­ty bra­ku­je już coraz mniej!

Dołącz do wyda­rze­nia na face­bo­oku

Zobacz stro­nę Sta­cji Lite­ra­tu­ra

Wes­przyj orga­ni­za­cję festi­wa­lu